‘ta güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne dik gelir. Bunun kararında kuzey yarımkürede kış mevsimi, güney yarımkürede yaz mevsimi başlar. Bazılarına goreyse bu tarih, kış ve yaz mevsimlerinin başlangıcı değil tam ortasıdır.
21 Aralık günü kuzey yarımkürede en uzun gece (kış gündönümü), güney yarımkürede en uzun gündüz (yaz gündönümü) yaşanır. Bu tarihten daha sonra kuzey yarımkürede gündüzler uzamaya, güney yarımkürede kısalmaya başlar.
ŞEB-İ YELDA NEDİR?
Her yılın 21 Aralık günü yaşanan en uzun gecesi, yani nün bir başka ismi ‘Şebi Yelda’dır. Başta İran olmak üzere biroldukça yerde Şeb-i Yelda günü kutlamaları yapılır.
Bölgelere bakılırsa değişiklikler göstermekle birlikte, İran’da ve Azerbaycan’da yapılan Şeb-i Yelda kutlamalarında, ailenin en büyüğünün meskeninde toplanılır. Başta karpuz ve çabucak her cins yiyecek hazırlanır, sabah güneşin doğuşuna şahit olana kadar bu gelenek devam eder.
Şeb-i Yelda edebiyatta çoğunlukla kullanılmış. Biroldukça yapıtta sevgilinin uzun siyah saçları ve kasvetle geçen uzun geceler ‘Şeb-i Yelda’ya benzetilmiş. Örneğin Fuzuli’nin bir yapıtında, “Şeb-i yelda’yı müneccimle muvakkit ne bilir. Müptela-i gama sor kim geceler kaç saat” kelamları geçer. Günümüz Türkçesiyle, “Uzun geceyi ne falcılar ne de vakit ölçenler bilemez. Onun kaç saat sürdüğünü gam çekenlere sor” manasına gelir.
ŞEB-İ YELDA GÜNÜ NE YAPILIR? ŞEB-İ YELDA TARİHİ
Şeb-i Yelda olarak da isimlendirilen 21 Aralık, en eski tek ilahlı inanış olan Zerdüştlükte de kış mevsiminin başlangıcı, yeni yılın başı olarak da bilinirdi. Ama en uzun gece olması niçiniyle de, gece bitip sabah güneş doğana kadar yemekler yenir, cümbüşler düzenlenirdi. Bugün bile başta İran olmak üzere biroldukca yerde, Şeb-i Yelda günü kutlamaları yapılır.
Bölgelere göre değişiklikler gösterse de bilhassa İran’da yapılan Şeb-i Yelda kutlamalarında, ailenin en büyüğünün konutunda toplanılır, başta karpuz ve nar olmak üzere çabucak her cins yiyecek hazırlanır, sabah güneşin doğuşuna şahit olana kadar bu ritüel devam eder.
Bu kutlamada emel bir taraftan en uzun gecenin karanlığında gelecek kötülükleri engellemek, öbür taraftan da güneşin doğuşuna şahit olarak kötülüklerin bitimine şahit olmaktır. Kötülük yaradanı Ehrimen uzun gecelerde kötülüklerine devam eder. Şiddetli soğuklar da bu yaradanın işidir. Bu niçinle kutlamalar sırasında ateşler yakılarak şiddetli soğukları yaratan Ehrimen’e bir başkaldırı gösterilir.
Şeb-i Yelda, kimi inanışlarda da eylülde başlayan günün kısalmasının son gününde ilahların hayatı bir daha kuracağına olan inançtır.
Eski inanışların izlerini daha sonra ortaya çıkan inanış biçimlerinde de gorebiliyoruz. Bunun en değerli biçimi, güneşe verilen değerdir. şimdi her inanışta güneş kıymetli bir yer tutmuştur. Hıristiyanlıkta tatilin pazar günü olması, pazar gününün ‘Sunday’ (güneş günü) olarak isimlendirilmesi da bu tesirlerden birisidir. Hz. İsa’nın doğum gününün beraberinde, ismi güneş manasına da gelen İlah Mitra’nın doğum günü olan 25 Aralık olması da tesadüf değildir.
21 Aralık günü kuzey yarımkürede en uzun gece (kış gündönümü), güney yarımkürede en uzun gündüz (yaz gündönümü) yaşanır. Bu tarihten daha sonra kuzey yarımkürede gündüzler uzamaya, güney yarımkürede kısalmaya başlar.
ŞEB-İ YELDA NEDİR?
Her yılın 21 Aralık günü yaşanan en uzun gecesi, yani nün bir başka ismi ‘Şebi Yelda’dır. Başta İran olmak üzere biroldukça yerde Şeb-i Yelda günü kutlamaları yapılır.
Bölgelere bakılırsa değişiklikler göstermekle birlikte, İran’da ve Azerbaycan’da yapılan Şeb-i Yelda kutlamalarında, ailenin en büyüğünün meskeninde toplanılır. Başta karpuz ve çabucak her cins yiyecek hazırlanır, sabah güneşin doğuşuna şahit olana kadar bu gelenek devam eder.
Şeb-i Yelda edebiyatta çoğunlukla kullanılmış. Biroldukça yapıtta sevgilinin uzun siyah saçları ve kasvetle geçen uzun geceler ‘Şeb-i Yelda’ya benzetilmiş. Örneğin Fuzuli’nin bir yapıtında, “Şeb-i yelda’yı müneccimle muvakkit ne bilir. Müptela-i gama sor kim geceler kaç saat” kelamları geçer. Günümüz Türkçesiyle, “Uzun geceyi ne falcılar ne de vakit ölçenler bilemez. Onun kaç saat sürdüğünü gam çekenlere sor” manasına gelir.
ŞEB-İ YELDA GÜNÜ NE YAPILIR? ŞEB-İ YELDA TARİHİ
Şeb-i Yelda olarak da isimlendirilen 21 Aralık, en eski tek ilahlı inanış olan Zerdüştlükte de kış mevsiminin başlangıcı, yeni yılın başı olarak da bilinirdi. Ama en uzun gece olması niçiniyle de, gece bitip sabah güneş doğana kadar yemekler yenir, cümbüşler düzenlenirdi. Bugün bile başta İran olmak üzere biroldukca yerde, Şeb-i Yelda günü kutlamaları yapılır.
Bölgelere göre değişiklikler gösterse de bilhassa İran’da yapılan Şeb-i Yelda kutlamalarında, ailenin en büyüğünün konutunda toplanılır, başta karpuz ve nar olmak üzere çabucak her cins yiyecek hazırlanır, sabah güneşin doğuşuna şahit olana kadar bu ritüel devam eder.
Bu kutlamada emel bir taraftan en uzun gecenin karanlığında gelecek kötülükleri engellemek, öbür taraftan da güneşin doğuşuna şahit olarak kötülüklerin bitimine şahit olmaktır. Kötülük yaradanı Ehrimen uzun gecelerde kötülüklerine devam eder. Şiddetli soğuklar da bu yaradanın işidir. Bu niçinle kutlamalar sırasında ateşler yakılarak şiddetli soğukları yaratan Ehrimen’e bir başkaldırı gösterilir.
Şeb-i Yelda, kimi inanışlarda da eylülde başlayan günün kısalmasının son gününde ilahların hayatı bir daha kuracağına olan inançtır.
Eski inanışların izlerini daha sonra ortaya çıkan inanış biçimlerinde de gorebiliyoruz. Bunun en değerli biçimi, güneşe verilen değerdir. şimdi her inanışta güneş kıymetli bir yer tutmuştur. Hıristiyanlıkta tatilin pazar günü olması, pazar gününün ‘Sunday’ (güneş günü) olarak isimlendirilmesi da bu tesirlerden birisidir. Hz. İsa’nın doğum gününün beraberinde, ismi güneş manasına da gelen İlah Mitra’nın doğum günü olan 25 Aralık olması da tesadüf değildir.