Kars’ın Sarıkamış ilçesinde, Osmanlı ordusunun Rus işgalindeki toprakları kurtarmak için başlatmış olduğu, hayli sayıda askerin çatışmalar ve dondurucu soğuklar niçiniyle .
22 ARALIK 1914’TE SARIKAMIŞ’TA NE OLDU?
Birinci Dünya Savaşı esnasında Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu Sarıkamış’ta karşı karşıya geldi. Sarıkamış Harekatı, Enver Paşa’nın kusurlu stratejisi ötürüsıyla Osmanlı’nın mağlubiyetiyle sonuçlandı. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı’na nazaran, Osmanlı o periyot 60 bin askerini şehit vermişken, 30 bin Rus askerinin öldürüldü.
Savaşın en hüzünlü kısmı ise Osmanlı kayıplarının bir birçoklarının Ruslarla yapılan çarpışmalarda değil, ağır soğuk hava koşullarından dolayı şehit olmasıdır.
Ruslar; Türklerden 7 bin eri esir, 200 subay, 20 makineli tüfekle 30 topu ganimet olarak aldı. 5 bin kişi civarında esir alındı. Bunlar varsayıma nazaran Kırım’da domuz çiftliğinde çalıştırılarak ve aç bırakılarak vefat etti.
SARIKAMIŞ HAREKATI’NIN SONUÇLARI
Savaştan daha sonra İstanbul’a dönen Enver Paşa, uzun bir süre Sarıkamış ile ilgili rastgele bir haber, bildiri ya da yayın yapılmasını engellemek için sansür uygulamış ve Osmanlı halkı savaşta olup bitenleri uzun yıllar daha sonra öğrenebilmişti.
Harbiye Nazırı Mirliva Enver Paşa ile düştüğü uyuşmazlıktan dolayı Irak’a gönderilen ve orada Osmanlı 6. Ordusu kumandanı olarak Britanya İmparatorluğu Mezopotamya Ordusunu bozguna uğratacak olan Osmanlı ve Alman Mareşali Goltz Paşa günlüğüne şöyle not düşmüştür: “Kafkasya’da maalesef kendilerini Napolyon Bonapart sanan ve bilgisiz yetişen biroldukça adam var. Bunlar, ordularına güçleriyle bağdaşmayan bakılırsavler vermişler ve bundan dolayı ordularını büyük ziyana uğratmışlardır.”
Ermeni istekli tümenleri Rus kuvvetlerinin muvaffakiyetinde kıymetli bir etken oldu. Bunlar kritik anlarda Osmanlı hareketlerine meydan okudu: “Osmanlı’nın gecikmesi Sarıkamış etrafında kâfi kuvvet konsantre etmesi ismine Rus Kafkasya Ordusu’na vakit kazandırmıştır.”
Enver Paşa, Ermeniler’i suçladı ve bölgede Rusya ile etkin birliktelikte bulunduklarını söz etti. 1918 Mart ayında Brest-Litovsk Antlaşması ile Sarıkamış ve Kars geri alındı fakat birebir yılın Ekim ayında Mondros Mütarekesi mucibince eski hudutlara dönülmüş ve topraklar geri verilmişti.
SARIKAMIŞ ŞEHİTLERİMİZİN KISSASI
22 Aralık 1914 tarihinde Sarıkamış’ta 60 bini donarak olmak üzere 78 bin askerimiz şehit oldu.
Başkumandan vekili Enver Paşa, büyük bir güçle, Rusları hiç beklemedikleri bir yerden, Allahuekber Dağları’ndan aşarak vurmayı ve Kars’ı yinedan vatan topraklarına katmayı istemişti.
Allahuekber dağlarının 2-3 bin rakımlı geçitlerinde ısı sıfırın altında 30 dereceye kadar düştüğü söyleniyor. Türk askerlerinin büyük kısmı de çölden gelmişti ve üzerlerinde yazlık üniformalar bulunuyordu.
Sarıkamış’ta dondurucu soğuk altında askerlerimizin durumunu Kurmay Subay Şerif Beyefendi ‘Sarıkamış’ isimli kitabında şöyle anlatmış:
“Yol kenarında karların ortasında çömelmiş bir asker, bir yığın karı kollarıyla kucaklamış, titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyordu. Kaldırıp yola sevk etmek istedim. Beni hiç görmedi. Zavallı çıldırmıştı. Bu suretle şu lanetli buzullar ortasında biz tahminen on bin şahıstan çok insanı bir günde karların altına bıraktık ve geçtik.”
Rus Kafkas Ordusu Kurmay Lider Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç, Sarıkamış’ta gördüklerine dair şunları söylemiş:
“İlk sırada diz çökmüş 9 asker. Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler fakat basamamışlar… 2. sırada cephane taşıyan askerler bulunuyor, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını almak istiyor gibilerdi. Öylece kaskatı kesilmişler… Ve sağ başta Binbaşı Nihat. Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda… Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden epeyce evvelden, Allah’larına teslim olmuşlardı.”
Allahuekber dağları, 37 bin şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı. Sarıkamış kuşatma harekatı çok soğuk ve açlık yüzünden, gaye ele geçirilemeden, 5 Ocak 1915’de tamamlandı.
Osmanlı askerleri bu dağlarda, 60 bini donma kararı tam 78 bin şehit verdi. Rus birlikleri ise bu savaşlarda 32 bin askerini kaybetti.
22 ARALIK 1914’TE SARIKAMIŞ’TA NE OLDU?
Birinci Dünya Savaşı esnasında Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu Sarıkamış’ta karşı karşıya geldi. Sarıkamış Harekatı, Enver Paşa’nın kusurlu stratejisi ötürüsıyla Osmanlı’nın mağlubiyetiyle sonuçlandı. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı’na nazaran, Osmanlı o periyot 60 bin askerini şehit vermişken, 30 bin Rus askerinin öldürüldü.
Savaşın en hüzünlü kısmı ise Osmanlı kayıplarının bir birçoklarının Ruslarla yapılan çarpışmalarda değil, ağır soğuk hava koşullarından dolayı şehit olmasıdır.
Ruslar; Türklerden 7 bin eri esir, 200 subay, 20 makineli tüfekle 30 topu ganimet olarak aldı. 5 bin kişi civarında esir alındı. Bunlar varsayıma nazaran Kırım’da domuz çiftliğinde çalıştırılarak ve aç bırakılarak vefat etti.
SARIKAMIŞ HAREKATI’NIN SONUÇLARI
Savaştan daha sonra İstanbul’a dönen Enver Paşa, uzun bir süre Sarıkamış ile ilgili rastgele bir haber, bildiri ya da yayın yapılmasını engellemek için sansür uygulamış ve Osmanlı halkı savaşta olup bitenleri uzun yıllar daha sonra öğrenebilmişti.
Harbiye Nazırı Mirliva Enver Paşa ile düştüğü uyuşmazlıktan dolayı Irak’a gönderilen ve orada Osmanlı 6. Ordusu kumandanı olarak Britanya İmparatorluğu Mezopotamya Ordusunu bozguna uğratacak olan Osmanlı ve Alman Mareşali Goltz Paşa günlüğüne şöyle not düşmüştür: “Kafkasya’da maalesef kendilerini Napolyon Bonapart sanan ve bilgisiz yetişen biroldukça adam var. Bunlar, ordularına güçleriyle bağdaşmayan bakılırsavler vermişler ve bundan dolayı ordularını büyük ziyana uğratmışlardır.”
Ermeni istekli tümenleri Rus kuvvetlerinin muvaffakiyetinde kıymetli bir etken oldu. Bunlar kritik anlarda Osmanlı hareketlerine meydan okudu: “Osmanlı’nın gecikmesi Sarıkamış etrafında kâfi kuvvet konsantre etmesi ismine Rus Kafkasya Ordusu’na vakit kazandırmıştır.”
Enver Paşa, Ermeniler’i suçladı ve bölgede Rusya ile etkin birliktelikte bulunduklarını söz etti. 1918 Mart ayında Brest-Litovsk Antlaşması ile Sarıkamış ve Kars geri alındı fakat birebir yılın Ekim ayında Mondros Mütarekesi mucibince eski hudutlara dönülmüş ve topraklar geri verilmişti.
SARIKAMIŞ ŞEHİTLERİMİZİN KISSASI
22 Aralık 1914 tarihinde Sarıkamış’ta 60 bini donarak olmak üzere 78 bin askerimiz şehit oldu.
Başkumandan vekili Enver Paşa, büyük bir güçle, Rusları hiç beklemedikleri bir yerden, Allahuekber Dağları’ndan aşarak vurmayı ve Kars’ı yinedan vatan topraklarına katmayı istemişti.
Allahuekber dağlarının 2-3 bin rakımlı geçitlerinde ısı sıfırın altında 30 dereceye kadar düştüğü söyleniyor. Türk askerlerinin büyük kısmı de çölden gelmişti ve üzerlerinde yazlık üniformalar bulunuyordu.
Sarıkamış’ta dondurucu soğuk altında askerlerimizin durumunu Kurmay Subay Şerif Beyefendi ‘Sarıkamış’ isimli kitabında şöyle anlatmış:
“Yol kenarında karların ortasında çömelmiş bir asker, bir yığın karı kollarıyla kucaklamış, titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyordu. Kaldırıp yola sevk etmek istedim. Beni hiç görmedi. Zavallı çıldırmıştı. Bu suretle şu lanetli buzullar ortasında biz tahminen on bin şahıstan çok insanı bir günde karların altına bıraktık ve geçtik.”
Rus Kafkas Ordusu Kurmay Lider Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç, Sarıkamış’ta gördüklerine dair şunları söylemiş:
“İlk sırada diz çökmüş 9 asker. Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler fakat basamamışlar… 2. sırada cephane taşıyan askerler bulunuyor, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını almak istiyor gibilerdi. Öylece kaskatı kesilmişler… Ve sağ başta Binbaşı Nihat. Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda… Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden epeyce evvelden, Allah’larına teslim olmuşlardı.”
Allahuekber dağları, 37 bin şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı. Sarıkamış kuşatma harekatı çok soğuk ve açlık yüzünden, gaye ele geçirilemeden, 5 Ocak 1915’de tamamlandı.
Osmanlı askerleri bu dağlarda, 60 bini donma kararı tam 78 bin şehit verdi. Rus birlikleri ise bu savaşlarda 32 bin askerini kaybetti.