PROF. DR. NİYAZİ BEKİ
Ramazan’ı Ramazan yapan, kadr-u değerini yükselten konu, Kur’an’ın Allah tarafınca Hz. Muhammed’e(s.a.v) bu ayda indirilmeye başlamasıdır. Bu aydaki Kadir gecesi –yaklaşık 83 yıllık ibadet sürecine denk tutularak- kendisine en büyük bir bedelin biçilmesi, Kur’an’ın birinci kez bu gecede vahiy edilmesi sebebiyledir.
Kâinatın ezelî sultanı ve yaratanı olan Allah, Birinci insan ve birinci peygamber Hz. Âdem’den beri vahiy yoluyla şuurlu birer varlık olan beşerlerle irtibat kurmuştur. En son irtibat son peygamber Hz. Muhammed’e (s.a.v) gönderilen vahiy vasıtasıyla tahakkuk etmiştir.
Yaratan ile yaratılan beşerler içinde kurulan bu bağlantı sınırı olan vahyin birkaç hikmetini şöyleki açıklamak mümkündür:
Birincisi: Allah’ın kullarıyla konuşmasıdır. Allah, insanların maddi- manevi muhtaçlıklarını yerine getirmekle onlarla yakından ilgilendiğini fiilen göstermiştir. Vahiy yoluyla da kelamlı olarak onlarla konuşmaya tenezzül buyurmuş ve onların dolaylı da olsa yaratıcılarıyla bir hatt-ı muvasala kurmaya dair dilek ve iştiyaklarını tatmin etmek için akıllarına ve manaya kabiliyetlerine bakılırsa onlara hitap etmiştir. Evet, bütün ruh sahibi canlıları konuşturan ve konuşmalarını bilen, olağan olarak kendisi dahi o konuşmalara konuşmasıyla müdahale etmesi, rububiyetin/saygın bir idarenin, âdil ve şefkatli bir idareciliğin muktezasıdır.
İkincisi: Kâinat sultanının konuşmasıyla kendini tanıtmak istemesidir.
Evet, kendini tanıttırmak için kâinatı, bu kadar hadsiz masraflarla, baştan başa mükemmeller ortasında yaratan ve binler lisanlarla kemalâtını ve kusursuz sıfatlarını söylettiren aziz yaratıcı elbette kendi kelamlarıyla dahi kendini tanıttıracak.
Üçüncüsü: Mevcudatın en müntehabı/varlıkların en seçkini ve en muhtacı ve en nazenini ve en müştakı olan gerçek insanların münacatlarına ve şükürlerine fiilen mukabele ettiği üzere, kelâmıyla, konuşmasıyla da mukabele etmek, yaratıcının şanına yakışan bir davranıştır.
Dördüncüsü: İlim ile ömrün mecburî bir lâzımı ve ışıklı bir tezahürü olan mükâleme/konuşma sıfatı, şüphesiz ihatalı, kapsamlı, geniş bir ilmi ve sermedi(ezeli-ebedi) bir hayatı taşıyan zâtta, ihatalı ve sermedi(önü-sonu olmayan) bir surette bulunur. İşte vahiy gerçekliği bu biçimde sonsuz bir ilmin, nihayetsin bir ömrün hasse-i lazımesidir, şayet olmazsa olmaz kaidesidir.
Beşincisi: En sempatik ve muhabbetli ve telaşlı ve nokta-i istinada/bir destek noktasına en muhtaç ve sahibini ve mâlikini bulmağa en müştak olan kullarıyla konuşması kadar elzem bir şey yoktur. Keza, yoksul ve âciz bulunan mahlukatlarına/özellikle insanlara acizlik ve iştiyakı, fakirlik ve muhtaçlığı ve endişe-i istikbali ve muhabbeti ve perestişi/tapma hissini veren bir zât, olağan olarak kendi vücudunu/varlığını onlara tekellümüyle/konuşmasıyla ortaya koyup bildirmek, uluhiyetin muktezasıdır/ gerçek mabud ve ilah olmanın gereğidir(bk. Şualar, 123-124).
KUR’AN’IN MUCİZELİĞİ
Bu kadar hikmetleri ve gayeleri olan ilahi vahyin Allah’a aidiyetinin ispatı olağan olarak en değerli bir mevzudur. Bu da vahiy alan peygamberlerin gösterdiği mucizelerle mümkündür. Bu mucizeler ya “Hz. Musa’nın asası, Hz. İsa’nın Allah’ın müsaadesiyle çamurdan kuş yapıp uçurması, ya da Hz. Muhammed’in(s.a.v) parmağının işaretiyle Ayı ikiye ayırması” üzere hissi, gözle görülen, aşikâr bir vakte bağlı olan, lokal ve mevziidir ki, çabucak sonrasındaki vakit içinderda rastgele bir etkileri kalmaz. Veyahut da her vakit geçerliliğini koruyan her, asrın idrakine hitap eden ve sağlam olan her aklı, bozulmamış her fıtratı ve çürümemiş her vicdanı etkileyen Kur’an üzere ilmî, aklî ve manevî bir mucizedir ki, kıyamete kadar etki gücünü gösteren bir mucizedir.
KUR’AN’IN İ’CÂZ VECİHLERİ
Kur’an’ın i’câz vecihleri evvelden beri ehemmiyetle üzerinde durulan bir bahistir. Zira Kur’an’ın mucizeliğinin ispat edilmesi, onun ortaya koyduğu bütün hakikatlerin yanlışsız olduğu manasına gelir. Beşerler, Kur’an’ın ilahî kimliğini tasdik eden hakikatlerin tamamını anlamayabilirler. Lakin, Kur’an’ın Allah’ın kelamı olduğunu gösteren i’câz tarafı ispat edilirse, oradaki bütün hakikatlerin gerçek olduğunu kabul etmek kolaylaşır. Mümin olmayanlar da önyargısız , rasyonel bir bakış açısıyla bakıp gördükleri i’caz parıltıları sebebiyle objektif bir aklî muhakeme ile Kur’an’ın ilahî kimliğini kabul edebilirler. Müminler ise, hikmetini bilmedikleri konularda da teslimiyet gösterecekleri için imanları sarsılmaktan korunmuş olur. Zira i’câzı ispat edilen Kur’an Allah’ın kelamıdır. Allah’ın kelamında ise hilâf-ı hakikat bir beyan olmaz. Bu sebepledir ki, indiği günden itibaren Kur’an, bu konuda her türlü fırsatı kıymetlendirerek bu semavî kimliğini ön plana çıkarmaya çalışmış, muhataplarına karşı tekraren meydan okumuştur. Örneğin; “Yoksa onlar: Kur’an’ı Muhammed uydurdu mu diyorlar? De ki: Şayet yanlışsız iseniz/bu tezinizde samimi iseniz, haydi siz de onun üzere uydurulmuş on müddet getirin ve Allah’tan diğer çağırabileceğiniz herkesi çağırın. Şayet o yardıma çağırdıklarınız size yanıt vermezlerse, artık bilin ki Kur’an lakin Allah’ın ilmiyle indirilmiştir. Ve ondan diğer ilah yoktur. Artık Müslüman oluyorsunuz, değil mi?”(Hud:13) ; “De ki: Kur’an’ı, göklerde ve yerdeki gizlilikleri bilen Allah indirmiştir”(Furkan:6) üzere tabirlerle, Kur’an’da sonsuz bir ilmin varlığına dikkat çekilmiştir. Lakin şuna da dikkat etmek gerekir ki, şeytan birtakım desiselerle insanın selâmet-i fikrini ifsad edebilir, Kur’an ve iman hakikatlerine karşı aklî muhakemeyi bozabilir ve fikrin istikametini ihlâl edebilir. örneğin: Bir iman hakikatine dair yüzlerce ispat edici kanıtların kararını, muhalif bir tek emare ile kırmaya çalışır. halbuki ilmî ve mantıkî bir esas şudur ki: “Bir tek isbat edici, fazlaca nefyedicilere tereccüh eder.” Yani, bir davada bir tek kimsenin bir şeyin var olduğuna dair şahitliği, onun varlığını inkâr eden yüz kişinin savlarına tercih edilir. Örneğin; Bir saray, yüzer kapalı kapıları var. Bir tek kapı açılmasıyla, o saraya girilebilir, öteki kapılar da açılır. Şayet bütün kapılar açık olsa, bir iki tanesi kapansa, o saraya girilemeyeceği söylenemez Kur’an’ın i’câz vecihleri ve inkâr edilemez. Şeytan ise, kimi esbaba binaen, ya gaflet yahut cehalet vasıtasıyla kapalı kalmış olan bir kapıyı gösterir; isbat edici bütün kanıtları göz gerisi ettirir. “İşte, bu saraya girilmez, tahminen saray değildir, ortasında bir şey yoktur” der kandırır” ( bk. Nursi, Lemalar, 88-89) Kur’an’ın kırktan fazla i’caz istikameti vardır. Bunlardan kimilerini önümüzdeki yazıda takdim etmeye çalışacağız.
Ramazan’ı Ramazan yapan, kadr-u değerini yükselten konu, Kur’an’ın Allah tarafınca Hz. Muhammed’e(s.a.v) bu ayda indirilmeye başlamasıdır. Bu aydaki Kadir gecesi –yaklaşık 83 yıllık ibadet sürecine denk tutularak- kendisine en büyük bir bedelin biçilmesi, Kur’an’ın birinci kez bu gecede vahiy edilmesi sebebiyledir.
Kâinatın ezelî sultanı ve yaratanı olan Allah, Birinci insan ve birinci peygamber Hz. Âdem’den beri vahiy yoluyla şuurlu birer varlık olan beşerlerle irtibat kurmuştur. En son irtibat son peygamber Hz. Muhammed’e (s.a.v) gönderilen vahiy vasıtasıyla tahakkuk etmiştir.
Yaratan ile yaratılan beşerler içinde kurulan bu bağlantı sınırı olan vahyin birkaç hikmetini şöyleki açıklamak mümkündür:
Birincisi: Allah’ın kullarıyla konuşmasıdır. Allah, insanların maddi- manevi muhtaçlıklarını yerine getirmekle onlarla yakından ilgilendiğini fiilen göstermiştir. Vahiy yoluyla da kelamlı olarak onlarla konuşmaya tenezzül buyurmuş ve onların dolaylı da olsa yaratıcılarıyla bir hatt-ı muvasala kurmaya dair dilek ve iştiyaklarını tatmin etmek için akıllarına ve manaya kabiliyetlerine bakılırsa onlara hitap etmiştir. Evet, bütün ruh sahibi canlıları konuşturan ve konuşmalarını bilen, olağan olarak kendisi dahi o konuşmalara konuşmasıyla müdahale etmesi, rububiyetin/saygın bir idarenin, âdil ve şefkatli bir idareciliğin muktezasıdır.
İkincisi: Kâinat sultanının konuşmasıyla kendini tanıtmak istemesidir.
Evet, kendini tanıttırmak için kâinatı, bu kadar hadsiz masraflarla, baştan başa mükemmeller ortasında yaratan ve binler lisanlarla kemalâtını ve kusursuz sıfatlarını söylettiren aziz yaratıcı elbette kendi kelamlarıyla dahi kendini tanıttıracak.
Üçüncüsü: Mevcudatın en müntehabı/varlıkların en seçkini ve en muhtacı ve en nazenini ve en müştakı olan gerçek insanların münacatlarına ve şükürlerine fiilen mukabele ettiği üzere, kelâmıyla, konuşmasıyla da mukabele etmek, yaratıcının şanına yakışan bir davranıştır.
Dördüncüsü: İlim ile ömrün mecburî bir lâzımı ve ışıklı bir tezahürü olan mükâleme/konuşma sıfatı, şüphesiz ihatalı, kapsamlı, geniş bir ilmi ve sermedi(ezeli-ebedi) bir hayatı taşıyan zâtta, ihatalı ve sermedi(önü-sonu olmayan) bir surette bulunur. İşte vahiy gerçekliği bu biçimde sonsuz bir ilmin, nihayetsin bir ömrün hasse-i lazımesidir, şayet olmazsa olmaz kaidesidir.
Beşincisi: En sempatik ve muhabbetli ve telaşlı ve nokta-i istinada/bir destek noktasına en muhtaç ve sahibini ve mâlikini bulmağa en müştak olan kullarıyla konuşması kadar elzem bir şey yoktur. Keza, yoksul ve âciz bulunan mahlukatlarına/özellikle insanlara acizlik ve iştiyakı, fakirlik ve muhtaçlığı ve endişe-i istikbali ve muhabbeti ve perestişi/tapma hissini veren bir zât, olağan olarak kendi vücudunu/varlığını onlara tekellümüyle/konuşmasıyla ortaya koyup bildirmek, uluhiyetin muktezasıdır/ gerçek mabud ve ilah olmanın gereğidir(bk. Şualar, 123-124).
KUR’AN’IN MUCİZELİĞİ
Bu kadar hikmetleri ve gayeleri olan ilahi vahyin Allah’a aidiyetinin ispatı olağan olarak en değerli bir mevzudur. Bu da vahiy alan peygamberlerin gösterdiği mucizelerle mümkündür. Bu mucizeler ya “Hz. Musa’nın asası, Hz. İsa’nın Allah’ın müsaadesiyle çamurdan kuş yapıp uçurması, ya da Hz. Muhammed’in(s.a.v) parmağının işaretiyle Ayı ikiye ayırması” üzere hissi, gözle görülen, aşikâr bir vakte bağlı olan, lokal ve mevziidir ki, çabucak sonrasındaki vakit içinderda rastgele bir etkileri kalmaz. Veyahut da her vakit geçerliliğini koruyan her, asrın idrakine hitap eden ve sağlam olan her aklı, bozulmamış her fıtratı ve çürümemiş her vicdanı etkileyen Kur’an üzere ilmî, aklî ve manevî bir mucizedir ki, kıyamete kadar etki gücünü gösteren bir mucizedir.
KUR’AN’IN İ’CÂZ VECİHLERİ
Kur’an’ın i’câz vecihleri evvelden beri ehemmiyetle üzerinde durulan bir bahistir. Zira Kur’an’ın mucizeliğinin ispat edilmesi, onun ortaya koyduğu bütün hakikatlerin yanlışsız olduğu manasına gelir. Beşerler, Kur’an’ın ilahî kimliğini tasdik eden hakikatlerin tamamını anlamayabilirler. Lakin, Kur’an’ın Allah’ın kelamı olduğunu gösteren i’câz tarafı ispat edilirse, oradaki bütün hakikatlerin gerçek olduğunu kabul etmek kolaylaşır. Mümin olmayanlar da önyargısız , rasyonel bir bakış açısıyla bakıp gördükleri i’caz parıltıları sebebiyle objektif bir aklî muhakeme ile Kur’an’ın ilahî kimliğini kabul edebilirler. Müminler ise, hikmetini bilmedikleri konularda da teslimiyet gösterecekleri için imanları sarsılmaktan korunmuş olur. Zira i’câzı ispat edilen Kur’an Allah’ın kelamıdır. Allah’ın kelamında ise hilâf-ı hakikat bir beyan olmaz. Bu sebepledir ki, indiği günden itibaren Kur’an, bu konuda her türlü fırsatı kıymetlendirerek bu semavî kimliğini ön plana çıkarmaya çalışmış, muhataplarına karşı tekraren meydan okumuştur. Örneğin; “Yoksa onlar: Kur’an’ı Muhammed uydurdu mu diyorlar? De ki: Şayet yanlışsız iseniz/bu tezinizde samimi iseniz, haydi siz de onun üzere uydurulmuş on müddet getirin ve Allah’tan diğer çağırabileceğiniz herkesi çağırın. Şayet o yardıma çağırdıklarınız size yanıt vermezlerse, artık bilin ki Kur’an lakin Allah’ın ilmiyle indirilmiştir. Ve ondan diğer ilah yoktur. Artık Müslüman oluyorsunuz, değil mi?”(Hud:13) ; “De ki: Kur’an’ı, göklerde ve yerdeki gizlilikleri bilen Allah indirmiştir”(Furkan:6) üzere tabirlerle, Kur’an’da sonsuz bir ilmin varlığına dikkat çekilmiştir. Lakin şuna da dikkat etmek gerekir ki, şeytan birtakım desiselerle insanın selâmet-i fikrini ifsad edebilir, Kur’an ve iman hakikatlerine karşı aklî muhakemeyi bozabilir ve fikrin istikametini ihlâl edebilir. örneğin: Bir iman hakikatine dair yüzlerce ispat edici kanıtların kararını, muhalif bir tek emare ile kırmaya çalışır. halbuki ilmî ve mantıkî bir esas şudur ki: “Bir tek isbat edici, fazlaca nefyedicilere tereccüh eder.” Yani, bir davada bir tek kimsenin bir şeyin var olduğuna dair şahitliği, onun varlığını inkâr eden yüz kişinin savlarına tercih edilir. Örneğin; Bir saray, yüzer kapalı kapıları var. Bir tek kapı açılmasıyla, o saraya girilebilir, öteki kapılar da açılır. Şayet bütün kapılar açık olsa, bir iki tanesi kapansa, o saraya girilemeyeceği söylenemez Kur’an’ın i’câz vecihleri ve inkâr edilemez. Şeytan ise, kimi esbaba binaen, ya gaflet yahut cehalet vasıtasıyla kapalı kalmış olan bir kapıyı gösterir; isbat edici bütün kanıtları göz gerisi ettirir. “İşte, bu saraya girilmez, tahminen saray değildir, ortasında bir şey yoktur” der kandırır” ( bk. Nursi, Lemalar, 88-89) Kur’an’ın kırktan fazla i’caz istikameti vardır. Bunlardan kimilerini önümüzdeki yazıda takdim etmeye çalışacağız.