Aslı Akdağ: Belgesel, içeriğinde muhalif bir ruh barındırır

Hatiram

New member
Birinci gençlik senelerında, üniversitede tiyatroyla uğraşan Aslı Akdağ, her ne kadar lisans eğitimini hukuk üzerine alsa da sinema yapmak ister. Bu bağlamda bir master eğitimi alan ve daha sonraki senelerda yapımcılığa ağırlaşan Akdağ, imal şirketleri ve kanallarla çalışmaya başlar. “Sahnede ve kamera ardında yer aldıkça burada telif hakları alanında kesim bilgisi olan hukukçu gereksinimini fark ettim. Hukukçu kimliğimi bu biçimdece vakit içerisinde edindiğim kesim bilgisi yardımıyla sevdiğim alana yöneltebildim ve hala fikri mülkiyet alanında danışmanlık veriyorum” diyen Akdağ, belgesel sinema üzerine çalışmaya devam ediyor.

Son olarak 58. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde de yarışan “Bekleyiş” isimli bir belgesel çeken Akdağ’la bir ortaya geldik ve belgesel sinema anlayışı üzerine konuştuk.

Aslı Akdağ

‘BELGESELLER, SANATKARA KENDİ NİYETİNİ DE KATABİLECEĞİ BİR DÜNYANIN KAPISINI ARALAR’

Kavramsal olarak bakıldığında belgesel sinema, öteki sanat kollarına nazaran gerçeğe sadık kalmasıyla öne çıkıyor. Zihninizde belirlemeye başlayan bir fikir belgesele varmadan evvel, tıpkı bir ağacın kolları üzere kurmacaya, hayali olana uzanıyordur kesinlikle. Bu durum bir sanatçıyı kısıtlamaz mı?


Bir bilgi düşünün ki görselleştirilmiş olmakla artık saltı bir kağıt üzerinden çıkıyor ve de daha hayli beşere hitap edebileceği bir alan buluyor. Bu bence hayli heyecan verici. Sanatçıyı kısıtlamak bir yana belgeselleşen bir gerçekliğin artık gerçekliğinden uzaklaştığını dahi argüman edebilirsiniz. Çünkü bir direktörün dahil olduğu bir işte her daim bir kadraj ve ötürüsıyla bir bakış açısı da dahil olacaktır işe. Bu kaçınılmaz. Sanatçıyı kısıtlamaktan çok sanatkara kendi fikrini de katabileceği bir dünyanın kapısını araladığını düşünüyorum ben belgesellerin. Burada işin içine müzik giriyor, anlatıcının ses tonu. Bir anlatının gerisine bununla alakasız bir görsel koyduğunuzda epeyce protest bir yere de gidebilir işler, kendi yaptığınızı dahi eleştirebilirsiniz. Belgeselde de kurmacada olduğu üzere fazlaca göstermeci olmaktan kaçındığınız sürece yani izleyicinin zekasına güvenerek kendinizi daha alt metinler üzerinden tabir etmeye gittiğiniz vakit aslına bakarsan belgeselin lisanı de kurmacaya yakın bir yere gidiyor. “Bekleyiş” tam da bu açıdan beni tatmin eden bir çalışma oldu, kurgucumuz Yasemin Akıncı’yla uzun sohbetler daha sonrasında şu anki haline ulaştı sinema.

Türkiye’de belgesel sinema pek önemsenmez. Şenliklerde geri planda kalır, TV satışı yapılmaz, kaynak yaratmada eza yaşanır. Kendinizi “üvey evlat” üzere hissediyor musunuz?

Olağan ki hissediyoruz. Artık eskisi üzere çeşitlerin kesin çizgilerle ayrıldığı bir dünyada değiliz. Yeni medyayla birlikte alıştığımız izleme sistemleri de günden güne değişiyor. Bu niçinle daha fazla iç içe geçmiş cinsleri görüyor olacağız vakit içerisinde. Bunları belgesel ve kurmaca üzere net çizgilerle ayırmayı hakikat bulmuyorum. Kederinin ne olduğu noktasından bakmayı deneyebiliriz tahminen bir süre daha sonra.

Bir estetik tercih olarak belgesel için, sinemanın özü, kaynağı diyebiliriz. Çünkü çekilen birinci sinemalar belgeseldi. Tarihî bağlam ortasında, belgeselin bugüne ulaşma serüvenini, geçirdiği değişimleri nasıl yorumluyorsunuz? Kendinizi bu gelenek ortasında nerede görüyorsunuz?

Belgeseli belirttiğim üzere estetik tercihten epeyce dokümante etme biçimi olarak yorumluyorum. Hala belgesel denilince insanların aklına “konuşan kafalar” geliyor mu? Ona emin değilim. Geliyorsa da haydi değiştirelim bu klişeyi derim. Tarihi olarak da şu anda yurt haricindeki şenliklere baktığınızda fazlaca yenilikçi işler var. Ben kendimi yolun epey başında fakat zihin açıcı işler yapmaya çalışan birisi olarak gördüğümden, geleneğin geleceğe bakan penceresinde diyebilirim sanırım.

‘BELGESEL, BİR DOKÜMANTE ETME ARACIDIR’

Bilhassa toplumsal medyada, hazır bilgi veren birtakım Youtube içerikleri belgesel olarak tanımlana geliyor. Bu noktadan yola çıkarak iki başka soru soracağız. Birincisi, belgesel bilgi taşıma aracı mıdır? İkincisi, bu içerikleri estetik olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?


Bilgiden ne anladığımız değerli bu durumda. Ben hayatta genel geçer doğruların her alanda kelam konusu olabildiğini düşünmüyorum. Misal bir savaşta kazanan ve de kaybeden bir taraf vardır ve bu bir gerçekliktir. Bu da bir bilgi olarak belgeselde aktarılabilir bir sureci karşılar. Pekala ya karakter odaklı belgeselleri nereye koyacağız bu durumda? Bunlar daha subjektif çalışmalar pek alışılmış. Bir türkünün vatanını bulma seyahati da bir evrak niteliğindedir; bir kişinin geçmişini araştırma eforu da. Bunlardan yola çıkarak diyebilirim ki bence belgesel, dokümante etme aracıdır. Her vakit bir bilgi taşıma argümanı taşıdığını düşünmüyorum fakat bilgiyi subjektif bir bakış açısından sunabilir bu tip işlerde.

bahsetmiş olduğuniz tipteki içerikleri de seviyorum. Artık her şeyin kolay tüketilir hale geldiği bir gerçek lakin her içerik de her mecrada olmuyor. Gereksinimler sonuçta bu tip işleri doğurdu ve de yanlışsız iş yapıldığı ve alelade sunulmadığı takdirde kimsenin işini kötülemeye gerek yok bence. aslına bakarsanız talep arzı yaratıyor hayli vakit ve de tıpkı talep yalnızca kaliteli işlerin hayatta kalmasına imkan tanıyor.

Belgesel sinema, gerçekle olan direkt alakasından dolayı, sık sık egemenlerin hışmına uğruyor. İdeolojik bağlamda bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Belgesel olağan olarak ki içeriğinde muhalif bir ruh barındırır. Yoksa niye anlatma gereksinimi duyalım? Ya da birileri onu izlemek istesin? Nasıl ki hayatımızda bile her şey yolunda gittiğinde bunu pek de anlatma gereği duymayız, belgesel yapmak da bunun üzere bence. Birtakım saçma, enteresan, akıl dışı ya da farklı durumları paylaşmak gereksiniminden yapılıyor fazlaca vakit. Paylaşmak fazlaca insani bir ruh hali. Hem paylaştıkça arttırıyoruz hem misal kıssalarla güç de veriyoruz. İki taraflı bir paylaşım. İdeolojik bağlamda bu durum dünyanın değişmez bir gerçeği olarak kalacaktır bence fakat belgeseller her vakit birilerine umut vermeye, bilgi vermeye ya da güzel hissettirmeye, kimi vakit yapana kimi vakit izleyene bir değişim tattırmaya, birtakım bazısa şahsi ihtilallere sebep olmaya devam edecektir.

Son günlerde, filmler/diziler yayımlayan çeşitli internet mecralarının daha etkin kullanılıyor olması hasebiyle, birkaç sermayedarın “piyasaya” gireceği konuşuluyor. Bu durum yalnızca dizi bölümü için değil, sinema bölümü için de heyecan yarattı. Pekala, belgesel sinemacılar bunun neresinde? İnternet mecralarından takviye alarak iş üretebilmek, geçmişteki üretim şartlarına nazaran sizi özgürleştirir mi? Ne düşüyorsunuz?

elbette sermaye özgürleştiricidir birinci bakışta lakin işin aslı bu özgürlük sermayenin geldiği tarafa bakılırsa de değişebilir. Bugün fonlar dahi size para verirken belli bir proje üzerinden bu kaynağı verip, ‘bak yalnız projen değişmeyecek ona bakılırsa diyor’ ya da ‘projeni bu bölgede çekmen için seni destekliyoruz’ diyor. Bunlar şaşılası değil olağan, doğal bir durum. Lakin her daim hangi sermayenin ne oranda niye feragat etmenize niçiniyet verdiğinin de farkında olmanız lazım.

bahsetmiş olduğuniz platformlarsa bence her biçimde heyecan verici zira Türkiye’de hala sanayi olamamışlıkla ve kısıtlı imkanlarla üretim yapmaya çabalıyoruz. Üstüne bir de paramızın pul olmuş olması gerçeği var ki bu durum ortak üretim imkanlarını da büyük oranda ortadan kaldırıyor fakat o bahislere hiç girmeyelim. ötürüsıyla kesime daha hayli oyuncunun girmesi dolaylı olarak da olsa bölümün her oyuncusuna fayda bir durumdur. ötürüsıyla dilerim daha da epey platform oluşur.

Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?

bir daha karakter odaklı belgesel projelerim var. çabucak hemen araştırma safhasındayım. Bir de ruhsal altyapısı kuvvetli bir endişe sineması yazıyorum şu anda. Onu gerçekleştirmek de büyük hayalim.
 
Üst