Işıl Özbek Arslan
**Yazı spoiler içermektedir.
Julia Ducournau’dan bekliyorduk bunu aslında. Birinci sineması “Raw”un (2017) kemiklerimizin ortasındaki iliğe talip oluşundan anlamıştık. “Titane”nın Fransız direktörün zihin göğünde uçuşmaya başladığı muhakkaktı. Sinemanın ismiyle başlıyor tekrar ensemizden bir an düşmeyecek o birbirinin içine geçmiş çekmeceler, katmanlar, geçişler… “Titane”. Bir yanda babasının ilgisini çekebilmek için her şeyi deneyip beceremeyince emniyet kemerini çıkaran ve babasının başını (kaza yapma pahasına) geriye döndürebilen, bu biçimdelikle de sırf kendini yok etmeye kalkıştığında ‘görünür’ hale geldiğini anlayan küçük kız çocuğunun kafatasına takılan metal kesimi: Titanyum. Öbür yanda vahşeti, şeytaniliği ve karanlığı ancak hem de babanın iktidarının alaşağı edilmesini, vakti, belleği, denizi simgeleyen devler: Titanlar. Mitoloji ve büyülü makineleşme. Otomobil canını bağışlamakla kalmaz, kendisinden bir kesim da verir ona. ‘Aileden biri’ kılar bu biçimdece onu. Koşar sarılır kız da ona hastaniçin çıkar çıkmaz. birebir vakitte sürücü tarafına -babanın boşluğuna- sarılır: Özne, dilek objesini bulmuştur, fantasma oluşmuştur. Artık sadece o objede silinme, kendinden geçme, yitip gitme olacaktır. Özne yuvarlanan taşlar üzere uyarlanacaktır. Psikoz başlamış, ben akışkanlaşmıştır. Lacan sırf psikotik özgürdür der, onun zihin göğü berrak ve durudur.
Somut, katı, elle tutulabilecek bir sinema değil bu, katranımsı daha epeyce. Alexia’nın damarlarında dolaşan makine yağı üzere. Hoop, on beş yıl daha sonraya geçiveriyoruz. Küçük kız artık yirmili yaşlarda bir otomobil fuarı dansçısıdır. Neredeyse bir Cronenberg cihanında, erkek müşterilerin aç bakışları altında ‘arabasıyla’ sevişir üzere dans eder, okşar, öper, yalar onu. daha sonra da ruhsuz bakışlar ve hiç bir şey söylemeyen bir vücut lisanıyla ortak duşlarda yıkanmaya masraf. Alexia beşerlerle bağlantı kurmayı bilmez, beceremez, istemez de aslına bakarsanız. Başka dansçı kızlar gözlerine değmez bile. Sadece birinin göğsündeki piercing’e takılır saçı, bir tek onu şefkatle çıkarmaya çalışır lakin dayanamaz bir süre daha sonra, sertçe kurtarır kendini. daha sonra da tam otomobiline binip gitmek üzereyken yanına gelen ve ona aşık olduğunu söyleyen hayranını, saçını toplamakta kullandığı şiş gibisi bir çubuğu kulağına saplamak suretiyle son derece yırtıcı bir halde öldürür. Ve doğal adamın üstüne bulaşmış beden sıvılarından iğrenerek yine yıkanmaya sarfiyat. Ve o sırada üzerinde dans ettiği otomobilin baştan çıkarıcı davetine dayanamayarak, kendini bütünüyle ona teslim ederek ve ömründe birinci kere bir şey hissedercesine sevişir onunla. Ducournau, Alexia’yı sevdirmeye çalışmıyor bize. Onu anlamamızla, ona sempati duymamızla ilgilenmiyor ancak onunla özdeşleşmekten korkmamızı istiyor. Ona bakıp kendi yabancılaşmalarımızı kaşımamızı, gölge belleğimizle göz göze gelmemizi diliyor bizden.
Ducournau, groteskle dehşetin, komikle tüyler ürperticinin tek ve birebir şey olduğuna işaret ediyor tekraren. Bir söyleşisinde de, “Film çeşitlerine inanmıyorum, nesillere inanıyorum” diyerek savunuyor bu eklektizmi. İlişkin olduğu jenerasyonun kült sinemalarına yani “Crash”e, “Texas Katliamı”na, “Lolita”ya, “Koş Lola Koş”a göz kırpmadan duramıyor tahminen de o yüzden.
Alexia, vücudunda yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu fark etmesinden daha sonrasında, son derece ruhsuzca (ve hatta can sıkıntısıyla) evvel seviştiği kızla onun konut arkadaşlarını yeniden tıpkı fallik çubukla öldürüyor, daha sonra da annesiyle babası uyurken kendi meskenini ateşe veriyor. hiç bir biçimde var olmayı beceremediği, dünyada hiç yer kaplamadığını hissettiğinden olsa gerek, birilerini ve bir şeyleri yok etmek zerre etkilemiyor onu. Hatta arandığını, yakalanacağını fark ettiğinde kendini de yok etmekte hiç tereddüt etmiyor. Tren istasyonunda fotoğrafını gördüğü, yıllar evvel kaybolmuş erkek çocuğunun mucizevi geri dönüşü masalını yazıveriyor çabucak. Görsel estetik, bayan vücudu, oburlarının bakışı, istek ve cinsellikten beslenen bütün bir kültürü alaşağı etme değerine ve tahminen de sadece o yüzden burnunu bir genel tuvaletin lavabosuna çarpa çarpa yamultan, vajinasından regl kanı yerine otomobil yağı akan, göğüslerini ve giderek büyüyen karnını kumaş modülleriyle sararak dümdüz eden ve bu biçimdece benliğini bütünüyle eritip -Alexia’yı da öldürüp-bambaşka birine dönüşüyor- kimliğini kendi elleriyle inşa eden, kim olmak istediğine inanırsa o olabilen bir karakter dolduruyor göz bebeklerimizi. Bunu neredeyse bir daha kendi tabiriyle ‘kübist bir deneyim’ üzere yaşatıyor Ducournau bize.
Bundan bu biçimde Alexia’yı değil, Adrien’ı seyrediyoruz. O da onu sorgusuz sualsiz bağrına basıveren ‘babası’ Vincent’ın gözlerince ‘seyredilişini seyreder’, kendini onun için ve ona göre bir daha inşa eder. Genç erkeklerden oluşan bir itfaiye takımının başındaki Vincent, onlarla kurduğu sevgi, otorite, güç, ritüeller temelinde şekillenmiş bağdaki erkini korumak, vakte direnmek, güçten düşmemek için sistemli olarak hormon iğneleri vurur kendine. O yaşama duyulan tutkunun, hayat kurtarmanın, dışa dönüklüğün, bir topluluğun kesimi olmanın, kelamın, yok edişi ve yok oluşu aksine çevirmenin Titan’ıdır. Sessizliğin, bir kabuktan ibaret olmanın, tek başınalığın, öz yıkımın, vefat isteğinin, cinsiyetsizliğin Titan’ı Adrien’la çok karmaşık, zorlayıcı, şefkatli, cinsel ve duygusal tansiyonlarla yüklü bir hayata başlar. Sinema bu biçimdece ‘aile’yi -ah o cehenneti- bozar, yapar, tekrar bozar. İçini büsbütün oyup değişik yüzler çıkarır ondan. Adrien, Alexia’nın kendi babasıyla bir türlü gerçek ve içten kılamadığı yakınlığı Vincent’la hiç gayret sarf etmeden, tabiatıyla geliştirir.
Macarena müziği eşliğinde birbirlerinin gözlerinin içine bakarak kalp krizi geçiren yaşlı hanımı masaj ve yapay teneffüsle kurtarmalarıyla Alexia’nın Adrien evrimi tamamlanır; artık grubun, meskenin, büyük bir esriklikle icra edilen gece danslarının organik bir kesimidir. Vincent onu kimse olmaya zorlamaz, hiç bir kalıba sokmaz, değiştirmeye uğraşmaz. Hatta nitekim Adrien olup olmadığıyla bile ilgilenmez; apayrı, yepisyeni bir şey yapar. Yalnızca sever onu. Çok sever. Gerçek oğlu olmadığını sezerek sever, aşkla karışık bir merhametle sever, o ana kadar kurduğu dünyayı ateşe verecek ve sembolik oğullarından birini kurban edecek kadar sever. Alexia’yı da değiştirir bu: Vincent’ı denese de öldüremez (ki bu, onun için tahminen de en büyük sevgi göstergesidir), iğnelerini yapma işini üstlenir ve en nihayetinde vücudunu görmesine müsaade verir.
Titanyum bebek doğmaya hazırdır artık ve artık otomobilin bebeği değildir o: Vincent’la Alexia’nın, varlıkla yıkımın, ateşle suyun, bir baba-kızın, bir baba-oğulun, zaafların, güzelleşmenin, artık dünyada bir yer kaplıyor olmanın bebeğidir. “Kuş ölür” der bize Ducaornou, “siz uçuşu hatırlayın”. (*)
*Füruğ Ferruhzad
**Başlık (Beni öp daha sonra doğur beni): Cemal Süreya şiirinden alıntı.
**Yazı spoiler içermektedir.
Julia Ducournau’dan bekliyorduk bunu aslında. Birinci sineması “Raw”un (2017) kemiklerimizin ortasındaki iliğe talip oluşundan anlamıştık. “Titane”nın Fransız direktörün zihin göğünde uçuşmaya başladığı muhakkaktı. Sinemanın ismiyle başlıyor tekrar ensemizden bir an düşmeyecek o birbirinin içine geçmiş çekmeceler, katmanlar, geçişler… “Titane”. Bir yanda babasının ilgisini çekebilmek için her şeyi deneyip beceremeyince emniyet kemerini çıkaran ve babasının başını (kaza yapma pahasına) geriye döndürebilen, bu biçimdelikle de sırf kendini yok etmeye kalkıştığında ‘görünür’ hale geldiğini anlayan küçük kız çocuğunun kafatasına takılan metal kesimi: Titanyum. Öbür yanda vahşeti, şeytaniliği ve karanlığı ancak hem de babanın iktidarının alaşağı edilmesini, vakti, belleği, denizi simgeleyen devler: Titanlar. Mitoloji ve büyülü makineleşme. Otomobil canını bağışlamakla kalmaz, kendisinden bir kesim da verir ona. ‘Aileden biri’ kılar bu biçimdece onu. Koşar sarılır kız da ona hastaniçin çıkar çıkmaz. birebir vakitte sürücü tarafına -babanın boşluğuna- sarılır: Özne, dilek objesini bulmuştur, fantasma oluşmuştur. Artık sadece o objede silinme, kendinden geçme, yitip gitme olacaktır. Özne yuvarlanan taşlar üzere uyarlanacaktır. Psikoz başlamış, ben akışkanlaşmıştır. Lacan sırf psikotik özgürdür der, onun zihin göğü berrak ve durudur.
Somut, katı, elle tutulabilecek bir sinema değil bu, katranımsı daha epeyce. Alexia’nın damarlarında dolaşan makine yağı üzere. Hoop, on beş yıl daha sonraya geçiveriyoruz. Küçük kız artık yirmili yaşlarda bir otomobil fuarı dansçısıdır. Neredeyse bir Cronenberg cihanında, erkek müşterilerin aç bakışları altında ‘arabasıyla’ sevişir üzere dans eder, okşar, öper, yalar onu. daha sonra da ruhsuz bakışlar ve hiç bir şey söylemeyen bir vücut lisanıyla ortak duşlarda yıkanmaya masraf. Alexia beşerlerle bağlantı kurmayı bilmez, beceremez, istemez de aslına bakarsanız. Başka dansçı kızlar gözlerine değmez bile. Sadece birinin göğsündeki piercing’e takılır saçı, bir tek onu şefkatle çıkarmaya çalışır lakin dayanamaz bir süre daha sonra, sertçe kurtarır kendini. daha sonra da tam otomobiline binip gitmek üzereyken yanına gelen ve ona aşık olduğunu söyleyen hayranını, saçını toplamakta kullandığı şiş gibisi bir çubuğu kulağına saplamak suretiyle son derece yırtıcı bir halde öldürür. Ve doğal adamın üstüne bulaşmış beden sıvılarından iğrenerek yine yıkanmaya sarfiyat. Ve o sırada üzerinde dans ettiği otomobilin baştan çıkarıcı davetine dayanamayarak, kendini bütünüyle ona teslim ederek ve ömründe birinci kere bir şey hissedercesine sevişir onunla. Ducournau, Alexia’yı sevdirmeye çalışmıyor bize. Onu anlamamızla, ona sempati duymamızla ilgilenmiyor ancak onunla özdeşleşmekten korkmamızı istiyor. Ona bakıp kendi yabancılaşmalarımızı kaşımamızı, gölge belleğimizle göz göze gelmemizi diliyor bizden.
Ducournau, groteskle dehşetin, komikle tüyler ürperticinin tek ve birebir şey olduğuna işaret ediyor tekraren. Bir söyleşisinde de, “Film çeşitlerine inanmıyorum, nesillere inanıyorum” diyerek savunuyor bu eklektizmi. İlişkin olduğu jenerasyonun kült sinemalarına yani “Crash”e, “Texas Katliamı”na, “Lolita”ya, “Koş Lola Koş”a göz kırpmadan duramıyor tahminen de o yüzden.
Alexia, vücudunda yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu fark etmesinden daha sonrasında, son derece ruhsuzca (ve hatta can sıkıntısıyla) evvel seviştiği kızla onun konut arkadaşlarını yeniden tıpkı fallik çubukla öldürüyor, daha sonra da annesiyle babası uyurken kendi meskenini ateşe veriyor. hiç bir biçimde var olmayı beceremediği, dünyada hiç yer kaplamadığını hissettiğinden olsa gerek, birilerini ve bir şeyleri yok etmek zerre etkilemiyor onu. Hatta arandığını, yakalanacağını fark ettiğinde kendini de yok etmekte hiç tereddüt etmiyor. Tren istasyonunda fotoğrafını gördüğü, yıllar evvel kaybolmuş erkek çocuğunun mucizevi geri dönüşü masalını yazıveriyor çabucak. Görsel estetik, bayan vücudu, oburlarının bakışı, istek ve cinsellikten beslenen bütün bir kültürü alaşağı etme değerine ve tahminen de sadece o yüzden burnunu bir genel tuvaletin lavabosuna çarpa çarpa yamultan, vajinasından regl kanı yerine otomobil yağı akan, göğüslerini ve giderek büyüyen karnını kumaş modülleriyle sararak dümdüz eden ve bu biçimdece benliğini bütünüyle eritip -Alexia’yı da öldürüp-bambaşka birine dönüşüyor- kimliğini kendi elleriyle inşa eden, kim olmak istediğine inanırsa o olabilen bir karakter dolduruyor göz bebeklerimizi. Bunu neredeyse bir daha kendi tabiriyle ‘kübist bir deneyim’ üzere yaşatıyor Ducournau bize.
Bundan bu biçimde Alexia’yı değil, Adrien’ı seyrediyoruz. O da onu sorgusuz sualsiz bağrına basıveren ‘babası’ Vincent’ın gözlerince ‘seyredilişini seyreder’, kendini onun için ve ona göre bir daha inşa eder. Genç erkeklerden oluşan bir itfaiye takımının başındaki Vincent, onlarla kurduğu sevgi, otorite, güç, ritüeller temelinde şekillenmiş bağdaki erkini korumak, vakte direnmek, güçten düşmemek için sistemli olarak hormon iğneleri vurur kendine. O yaşama duyulan tutkunun, hayat kurtarmanın, dışa dönüklüğün, bir topluluğun kesimi olmanın, kelamın, yok edişi ve yok oluşu aksine çevirmenin Titan’ıdır. Sessizliğin, bir kabuktan ibaret olmanın, tek başınalığın, öz yıkımın, vefat isteğinin, cinsiyetsizliğin Titan’ı Adrien’la çok karmaşık, zorlayıcı, şefkatli, cinsel ve duygusal tansiyonlarla yüklü bir hayata başlar. Sinema bu biçimdece ‘aile’yi -ah o cehenneti- bozar, yapar, tekrar bozar. İçini büsbütün oyup değişik yüzler çıkarır ondan. Adrien, Alexia’nın kendi babasıyla bir türlü gerçek ve içten kılamadığı yakınlığı Vincent’la hiç gayret sarf etmeden, tabiatıyla geliştirir.
Macarena müziği eşliğinde birbirlerinin gözlerinin içine bakarak kalp krizi geçiren yaşlı hanımı masaj ve yapay teneffüsle kurtarmalarıyla Alexia’nın Adrien evrimi tamamlanır; artık grubun, meskenin, büyük bir esriklikle icra edilen gece danslarının organik bir kesimidir. Vincent onu kimse olmaya zorlamaz, hiç bir kalıba sokmaz, değiştirmeye uğraşmaz. Hatta nitekim Adrien olup olmadığıyla bile ilgilenmez; apayrı, yepisyeni bir şey yapar. Yalnızca sever onu. Çok sever. Gerçek oğlu olmadığını sezerek sever, aşkla karışık bir merhametle sever, o ana kadar kurduğu dünyayı ateşe verecek ve sembolik oğullarından birini kurban edecek kadar sever. Alexia’yı da değiştirir bu: Vincent’ı denese de öldüremez (ki bu, onun için tahminen de en büyük sevgi göstergesidir), iğnelerini yapma işini üstlenir ve en nihayetinde vücudunu görmesine müsaade verir.
Titanyum bebek doğmaya hazırdır artık ve artık otomobilin bebeği değildir o: Vincent’la Alexia’nın, varlıkla yıkımın, ateşle suyun, bir baba-kızın, bir baba-oğulun, zaafların, güzelleşmenin, artık dünyada bir yer kaplıyor olmanın bebeğidir. “Kuş ölür” der bize Ducaornou, “siz uçuşu hatırlayın”. (*)
*Füruğ Ferruhzad
**Başlık (Beni öp daha sonra doğur beni): Cemal Süreya şiirinden alıntı.