Bugün 8 Mart Dünya İşçi Bayanlar Günü. Sokaklarda bayanların sesi, uğraşı yankılanacak; öte yandan da sinemalarda Bergen’in eril zihniyete karşı verdiği hayat uğraşı perdede… Vizyona girdiği günden itibaren tartışmaların odağında olan bir sinema, eleştirenler de oldu, sineması başarılı bulanlar da.
Orchestra Content’in ve Mine Şengöz’ün üstlendiği, senaryosunu Sema Kaygusuz, Yıldız Bayazıt’ın yazdığı, müziklerini Mazlum Çimen’in bestelediği, direktör koltuğuna Mehmet Binay ve Caner Alper’in oturduğu Bergen sineması oyuncu takımında; Farah Zeynep Abdullah (Bergen), Tilbe Saran (Sabahat), Erdal Beşikçioğlu (Halis Serbest), Nergis Öztürk (Nadire) üzere değerli oyuncular yer alıyor.
Sinema vizyona girdikten daha sonra büyük ilgi gördü. Bu ilgiyle bayan sıkıntısını, bayan cinayetlerini, erkek hâkim toplumu tanınan bir sinema üzerinden bir daha tartışmaya başladık.
Sinemanın senaryosunu yazan iki bayan, Sema Kaygusuz ve Yıldız Beyazıt. Bergen’in hayatına dokundular, Belgin’i Bergen seyahatine gerçek yola çıkardıklarında bayanı kurban değil hayatta varoluşuna sarılan temsili bir öykü olarak gündemlerine alıyorlar.
Müellif ve senarist Sema Kaygusuz, senarist ve gazeteci Yıldız Beyazıt’la bu seyahatlerini, Bergen’i, bayanların çabasını konuştuk.
Bergen sineması vizyona girdi, büyük ilgi de gördü. Senaristleri olarak nasıl bir müddetçten geçtiniz?
YILDIZ BEYAZIT: Bu biyografi çalışmasını da Müslüm sinemasını yaparken oluşturduğumuz yapı üzerinden şekillendirdik. Senin de bildiğin üzere, evvel sen röportajlar, araştırmalar yaptın. Peyderpey gelen metinleri epey değerli danışman grubumuzla değerlendirdik. Tuğrul Eryılmaz, Sosyolog Prof. Meral Özbek, psikiyatr Cemal Dindar, Müzikler için Murat Meriç ve bedelli edebiyatçılar Murat Özyaşar, Yavuz Ekinci ve üretimcimiz Mine Şengöz ile öykünün toplumsal cinsiyet eşitliği normlarında çağına tanıklık etmesi gereken pencereye dair uzun ve yaratıcı toplantılar yaptık. Bütün bunlardan daha sonra oluştu senaryo. Bu ülkenin faal sorunu de olan Bergen’in kıssası ile yüzleşmek zorlayıcı bir tecrübeydi. Öyküsü yarım kalan, 29 yaşında öldürülen bir bayanın ömrünü, müzikal gücünü ve tutkusunu, Belgin’i, onun Bergen olma seyahatini, bu yoldaki iradesini yok saymadan, şiddetin pornografisini katiyetle yapmadan lakin tesirlerini de görmezden gelmeden anlatmaya çalıştık.
SEMA KAYGUSUZ: Senaryo yazma süreci çok hoştu. Lakin senaryoyu anlatma kısmı oldukça yıpratıcıydı doğrusu. Bergen üzere “Acıların hanımı” ismiyle nam salan bir bayanı kurbanlıktan çıkarıp gerçek bir özne olarak anlatmak istediğimizi üstüne basa basa iki yıl boyunca anlatmak zorunda kaldık. Bu sizin seyrettiğiniz sinemanın grubu, bizim iki yıl boyunca yaptığımız arayışların sonunda her açıdan mutabık kaldığımız birinci takım oldu. Öncesinde yaşadıklarımızı, atlattıklarımızı düşünürsek Bergen sineması mucizedir, nitekim. Sadece bayan olduğu için öldürülmüş her bayan nasıl politik bir özher neyse, bu sinemayla de Bergen kendi öyküsünün kahramanı oldu. Bunu başardık. En azından öldürülmüş bayanlar hakkında dedikodu yapılamayacağını, mağduru suçlayamacağımızı, tramvatize olmuş hanımın yaptığı tercihlerin sorgulanamayacağını, onun fakat kapıldığı duygusal sarmallarla anlatılabileceğini gösterdik. Yalnızca bu yüzden ben epey mutluyum Bergen’den.
Bergen bir yanıyla bayanların sesi oldu adeta. Sineması izleyenlerden tam not aldı. Acılı bir ömrü, ajiteye uygun, acıyı sömürmeye uygun bir ömrü istikrar gözeterek kaleme almışsınız. “Ağlak” bir sinema değil, kuvvetli bir bayan karakteri karşımızda. Bu dengeyi nasıl korudunuz?
S.K.: Çok temel bir ilkesel karar aldık. Bergen bugün burada olmasa da onu temsil ederken bayanın haysiyetini korumaktan sorumluyuz. Onun yaşadığı şiddeti göstermemiz hem hayli banal bir yol, tıpkı vakitte öldürülmüş bayanı bir daha öldürmek manasına gelecekti. Kanlar ortasında yere düşen bir bayan görmek istemedik. Cinayet failinin hanımın vücudu üstünde kurduğu tahakkümü bir dahalemeyi reddettik.
Y.B.: Evet, ilkesel birfazlaca karar var çalışmada. Tam olarak olması gerektiği üzere kolektif bir iş, ortak akıl. Bergen sineması bir biyografi olmaktan öte, bugün hala yeniliğini koruyan ve değiştirmekten diğer seçeneğimizin olmadığı bir hikâye… Bu topraklara sinmiş olan “kaderci” bakış açısının, önlenemez olduğuna inandırmaya çalıştığı bayana yönelik şiddet, güzelleştirilmek istenmeyen ve şuurlu biçimde ihmal edilen bir coğrafya “yarası” aslında.
şimdi her gün karşımıza çıkan şiddet haberlerinde ve bayan cinayetlerinde, daima güncellenen bir Bergen sembolüne şahit oluyoruz. Daha epeyce sesiyle ve sanatıyla aklımızda kalması gereken Bergen’in daima anımsanmasının en büyük sebebi, gün geçtikçe artan bayan cinayetlerinin gelip dayandığı ve tabanını nazaranmediğimiz politik felaketler dizisi. Her bayan cinayeti üzere, Bergen cinayeti de politik.
Natürel burada bayan olmanızın da tesiri var diyebilir miyiz?
S.K.: olağan olarak vardır. Biz üç bayandık yan yana. Mine Şengöz, Yıldız Bayazıt ile. Bu ilkeyi her tartışmada hiç ödün vermeden bir dahalememizin bir sebebi de olağan olarak kendi bayan tecrübelerimiz olmuştur. Her bayan bilir, kadınlık kaçınılmaz halde yeni bir akıl örgütlüyor.
Y.B.: Olmaz mı? Eril zihniyete karşı duran bir felsefi yapı kurduk. hiç bir biçimde taviz vermeden sineması bayağılaştırmaktan bunu direnerek koruduk. Üretimcimiz Mine Şengöz yalnızca bayan olduğu için fazlaca önemli zorluklar yaşadı, bariyerlerle çaba etmek zorunda kaldı. Biz bu çalışmada da bir kere daha gördük ki kesimde bilhassa bayan kıssalarını, bayanların düşünmesine, anlatmasına, çekmesine gereksinim var.
Sinemadan epey konuşmak istemiyorum lakin Bergen’in bilmediğimiz taraflarını de öğrenmiş olduk. Burada baba figürü değerliydi. şüphesiz bu işin travması hayli ağır. Bergen’i yazarken sizi şaşırtan anektodlar oldu mu?
S.K.: Doğrusu ben hiç şaşırmadım. O kadar eski, o kadar bildik bir kıssanın ortasındaydık ki Bergen’i öbür bir açıdan anlatmamız gerektiğini aslına bakarsanız biliyorduk. Onun müzikal yeteneği, müzik tipleriyle kurduğu esnek münasebet epey belirleyici oldu. Yaşadığı coğrafyada ‘baba’ figürünün açtığı yarayı tanıyorduk aslına bakarsan. bu biçimdece onun, bir yandan yuvasını arayan bir köksüz, hem de sahnede büyüyen bir kraliçe oluşu senaryomuzun oturduğu eksen oldu.
Y.B.: Bergen’in hayatının değerli bir kısmı babasından uzakta geçiyor. Baba figürü hayli kıymetli evet. Sinemanın birinci yarısında, babasıyla dolduramadığı boşluğu onun onayıyla doldurmaya çalışan bir Bergen görüyoruz. Bu hasretin yarattığı travmatik eşiği, babasından kalan en kıymetli hatıra ile, müzik söyleyerek, müziğe yaslanarak geçmeye çalışıyor. Lakin anne de hayati değer taşıyor Belgin’in Bergen olma seyahatinde. Son anına kadar yanında olan annesi Sabahat ile yaşadığı güç süreci görüyoruz. Annesine karşı vakit zaman öfkeli, vakit zaman şefkatli ve gözetici bir yerde duran Bergen’in, failden, kendisi kadar annesini de müdafaaya çalıştığına şahit oluyoruz.
Alışılmış tenkitlerde var sinemaya dair, Bergen’den bir bayan kahramanı yaratıldı üzere. Ne dersiniz?
S.K.: Bu dediğiniz bir tenkit değil, bir zihniyet. Bergen yaşasaydı bugün 63 yaşında binlerce insanın zevkle dinlediği fenomen bir müzikçi olacaktı. Bu bayan şu anda ortamızda yok. Bu boşluğa bakmak fazlaca daha yerinde olur.
Y.B.: O boşluk ve o boşluğun yüzümüze tokat üzere çarptığı bir gerçeklik var. Kilitli kapılar ve kafesle korunan bir mezar. Periyodun ve toplumun tüm zorlaştırıcı ögelerine karşın anne, altı yaşında bir kız çocuğu ile yeni bir hayat kurma hamaseti gösteriyor. Kendi ayakları üzerinde durmaya çalışan, bütün zorluklara karşın nihayet bunu başaran bu iki bayandan biri öldürülüyor, başkası onun yokluğunda ve sürekli korkarak yaşamaya çalışıyor. Bir kurgu değil, bir düşünsel yaratım değil, acı ve endişe kaynaklı bir gerçek, kilitli kapılar, kafese hapsedilmiş mezar… Evet, yalnızca Bergen de değil, bu iki bayan da kıssanın kahramanı.
Ve bence temsili bir öykü ve bayanlara cüret verecek bir hikaye…
S.K.: Bence de o denli oldu. Şiddeti anlatırken love bombingten manipülasyona öteki yavaş şiddet cinslerini es geçmemeye dikkat ettik. Kaldı şiddet, dayak, yaralama, cinayet, öncül şiddetlerden daha sonra gelir. Yalnızca bayanların değil, ikili cinsiyet temeline yaslanan erkek hâkim kültürde kendini baskı altında hisseden her özne için uyarıcı bir öykü olmuştur, umarım. Savunma sınırını ölene kadar değil hayatta ve ayakta kalmak üzerine kurulması, evet, söylemiş olduğiniz üzere cesaretlendirici olursa ne keyifli bize.
Y.B.: Bergen, bir bayan olarak, bir irade olarak, kendisine dair kelam sahibi olmaya direten bir bireydi… Ve çabucak hemen 29 yaşındayken ömür hakkı elinden alındı. Bütün direnenleri, kelam hakkı, kendini tabir etme hakkı elinden alınan bütün ötekileştirilenleri de bu direniş hissiyle yakalar umarım bu öykü.
‘İstanbul Kontratı Yaşatır’ vurgusu hayli kıymetliydi sinemada. Türkiye’de bayan cinayetleri, cinsel akınları her geçen gün artarak devam ediyor. Ve bir türlü algıyı da değiştiremedik. Bayan ölüyor lakin hala “hanımın ne işi vardı gece yarısı” diyebilecek kadar fütursuzlaşıyoruz. Bayan olarak bu geldiğimiz süreci nasıl yorumlarsınız?
S.K.: Mağdur suçlayıcılık, yargılama, şiddetin niçinlerini sorgulamak, kurbanlığı kadersel öz haline getirmek, kültürel bir hastalık değil sadece, beraberinde sığlık. Beşerler işin kolayına kaçıyorlar. Bilesiye yürütülen bir cehalet rejimi bu. Özgürlük korkutucu olunca diğerinin özgürlüğü de korkutucu oluyor. Geldiğimiz süreci ise, bayanın özgürlük talebini imha etmeye yönelik sistematik bir hücum olarak yorumluyorum. Bayanlar değişiyor ancak en yakındaki ‘erkeklik’ alan kaybıyla baş edemiyor. Bu imhaya karşı hep dayanışmak zorundayız. Açıkçası ben Bergen sineması vesilesiyle Bergen ve Bergen üzere hayattan koparılmış binlerce hanımın yasında birbirimizle dayanıştığımızı düşünüyorum.
Y.B.: Bayan hareketi açısından İstanbul Kontratı iptali konusu önemli bir mevzi kaybı. halbuki bayan direnişi demokrasinin vazgeçilmez bir ayağı. Cinsiyet eşitliği uğraşı, demokrasi amacının çeperinde değil, tam merkezinde yer almalı bu açıdan. Genel olarak bütün dünyada patriyarka ile uğraş popülist otoriterleşme dalgasının karar sürdüğü bir alanda. Bu anlayışın sembol başkanlarının bayan hareketi aksisi olması tesadüf değil. Öbür yandan sinemada objektif bir bakış açısıyla, bu dramın bir tek failinin olduğuna bilhassa vurgu yapıldı. Zira bayan cinayetlerinde failin cürmünü ve sorumluluğunu bayanın kendisinde, annesinde, ailesinde arayan hatta ileri giderek yüklemeye çalışan sistematik berbatlıktan bilhassa uzak duruldu.
Natürel Bergen sinemasına bağlarsak sinemadan daha sonra “halisserbesbir dahayargılansın” hashtagleri açıldı. Burada sanatın gücünü görmek mümkün değil mi?
S.K.: Evet. Tanınan kültür için sanatsal işler yaparken yaratıcıların kendi temalarını seçmekte, bakış açılarını güncellemekte ne kadar ihtimam göstermesi gerektiğini bir sefer daha anımsamış olduk.
Y.B.: Tüzel olarak bu mümkün değil alışılmış. Fakat bu kuvvetli ve haklı talep tek bir bayan cinayeti yargılamasında ışık olabilirse bu biçimde bu gücü gördük demek mümkün.
Öte yandan da Kozan’da sinema yasaklandı… Akıl tutulması mı yaşıyoruz?
S.K.: Yasaklanmadı. Zira daha evvel sinemanın afişlerini istemişlerdi. çok isteklilerdi. Gösterim için süreçler fazlaca öncesinden başlatılmıştı. çabucak sonrasında büyük olasılıkla Kozan belediye lideri korkutuldu. Korkunca içeriksiz bir mazeret üreterek durumu geçiştirmeye çalışmış görünüyor. Failin konuşmaları da bunu doğruluyor aslına bakarsanız. Tahakküm bağlarını bu biçimde sürdürmeye devam ediyorlar. İşe fayda mı, bir süre için, tahminen. Lakin bu noktadan daha sonra hiç bir bayan düşmanı akıl, Bergen’i yenemez.
Y.B.: Failin bu çeşit bir yolla aklanması birinci kere olmuyor. Her gün son olması dileğiyle direniyoruz. Değiştirmeye dönüştürmeye, faili koruyan yapıyı ifşa etmeye çalışıyoruz. Evet, Türkiye’de failin yaşadığı bir ilçede Belediye sinemasında kamusal bir manayla fail aklanıyor. Lakin bütün Türkiye’de beşerler sinemaya sahip çıkıyor. Başta kaygısı kederimiz olanlar olmak üzere onu tanıyan tanımayan herkes Bergen’in kıssasıyla dayanışıyor.
Orchestra Content’in ve Mine Şengöz’ün üstlendiği, senaryosunu Sema Kaygusuz, Yıldız Bayazıt’ın yazdığı, müziklerini Mazlum Çimen’in bestelediği, direktör koltuğuna Mehmet Binay ve Caner Alper’in oturduğu Bergen sineması oyuncu takımında; Farah Zeynep Abdullah (Bergen), Tilbe Saran (Sabahat), Erdal Beşikçioğlu (Halis Serbest), Nergis Öztürk (Nadire) üzere değerli oyuncular yer alıyor.
Sinema vizyona girdikten daha sonra büyük ilgi gördü. Bu ilgiyle bayan sıkıntısını, bayan cinayetlerini, erkek hâkim toplumu tanınan bir sinema üzerinden bir daha tartışmaya başladık.
Sinemanın senaryosunu yazan iki bayan, Sema Kaygusuz ve Yıldız Beyazıt. Bergen’in hayatına dokundular, Belgin’i Bergen seyahatine gerçek yola çıkardıklarında bayanı kurban değil hayatta varoluşuna sarılan temsili bir öykü olarak gündemlerine alıyorlar.
Müellif ve senarist Sema Kaygusuz, senarist ve gazeteci Yıldız Beyazıt’la bu seyahatlerini, Bergen’i, bayanların çabasını konuştuk.
Bergen sineması vizyona girdi, büyük ilgi de gördü. Senaristleri olarak nasıl bir müddetçten geçtiniz?
YILDIZ BEYAZIT: Bu biyografi çalışmasını da Müslüm sinemasını yaparken oluşturduğumuz yapı üzerinden şekillendirdik. Senin de bildiğin üzere, evvel sen röportajlar, araştırmalar yaptın. Peyderpey gelen metinleri epey değerli danışman grubumuzla değerlendirdik. Tuğrul Eryılmaz, Sosyolog Prof. Meral Özbek, psikiyatr Cemal Dindar, Müzikler için Murat Meriç ve bedelli edebiyatçılar Murat Özyaşar, Yavuz Ekinci ve üretimcimiz Mine Şengöz ile öykünün toplumsal cinsiyet eşitliği normlarında çağına tanıklık etmesi gereken pencereye dair uzun ve yaratıcı toplantılar yaptık. Bütün bunlardan daha sonra oluştu senaryo. Bu ülkenin faal sorunu de olan Bergen’in kıssası ile yüzleşmek zorlayıcı bir tecrübeydi. Öyküsü yarım kalan, 29 yaşında öldürülen bir bayanın ömrünü, müzikal gücünü ve tutkusunu, Belgin’i, onun Bergen olma seyahatini, bu yoldaki iradesini yok saymadan, şiddetin pornografisini katiyetle yapmadan lakin tesirlerini de görmezden gelmeden anlatmaya çalıştık.
SEMA KAYGUSUZ: Senaryo yazma süreci çok hoştu. Lakin senaryoyu anlatma kısmı oldukça yıpratıcıydı doğrusu. Bergen üzere “Acıların hanımı” ismiyle nam salan bir bayanı kurbanlıktan çıkarıp gerçek bir özne olarak anlatmak istediğimizi üstüne basa basa iki yıl boyunca anlatmak zorunda kaldık. Bu sizin seyrettiğiniz sinemanın grubu, bizim iki yıl boyunca yaptığımız arayışların sonunda her açıdan mutabık kaldığımız birinci takım oldu. Öncesinde yaşadıklarımızı, atlattıklarımızı düşünürsek Bergen sineması mucizedir, nitekim. Sadece bayan olduğu için öldürülmüş her bayan nasıl politik bir özher neyse, bu sinemayla de Bergen kendi öyküsünün kahramanı oldu. Bunu başardık. En azından öldürülmüş bayanlar hakkında dedikodu yapılamayacağını, mağduru suçlayamacağımızı, tramvatize olmuş hanımın yaptığı tercihlerin sorgulanamayacağını, onun fakat kapıldığı duygusal sarmallarla anlatılabileceğini gösterdik. Yalnızca bu yüzden ben epey mutluyum Bergen’den.
Bergen bir yanıyla bayanların sesi oldu adeta. Sineması izleyenlerden tam not aldı. Acılı bir ömrü, ajiteye uygun, acıyı sömürmeye uygun bir ömrü istikrar gözeterek kaleme almışsınız. “Ağlak” bir sinema değil, kuvvetli bir bayan karakteri karşımızda. Bu dengeyi nasıl korudunuz?
S.K.: Çok temel bir ilkesel karar aldık. Bergen bugün burada olmasa da onu temsil ederken bayanın haysiyetini korumaktan sorumluyuz. Onun yaşadığı şiddeti göstermemiz hem hayli banal bir yol, tıpkı vakitte öldürülmüş bayanı bir daha öldürmek manasına gelecekti. Kanlar ortasında yere düşen bir bayan görmek istemedik. Cinayet failinin hanımın vücudu üstünde kurduğu tahakkümü bir dahalemeyi reddettik.
Y.B.: Evet, ilkesel birfazlaca karar var çalışmada. Tam olarak olması gerektiği üzere kolektif bir iş, ortak akıl. Bergen sineması bir biyografi olmaktan öte, bugün hala yeniliğini koruyan ve değiştirmekten diğer seçeneğimizin olmadığı bir hikâye… Bu topraklara sinmiş olan “kaderci” bakış açısının, önlenemez olduğuna inandırmaya çalıştığı bayana yönelik şiddet, güzelleştirilmek istenmeyen ve şuurlu biçimde ihmal edilen bir coğrafya “yarası” aslında.
şimdi her gün karşımıza çıkan şiddet haberlerinde ve bayan cinayetlerinde, daima güncellenen bir Bergen sembolüne şahit oluyoruz. Daha epeyce sesiyle ve sanatıyla aklımızda kalması gereken Bergen’in daima anımsanmasının en büyük sebebi, gün geçtikçe artan bayan cinayetlerinin gelip dayandığı ve tabanını nazaranmediğimiz politik felaketler dizisi. Her bayan cinayeti üzere, Bergen cinayeti de politik.
Natürel burada bayan olmanızın da tesiri var diyebilir miyiz?
S.K.: olağan olarak vardır. Biz üç bayandık yan yana. Mine Şengöz, Yıldız Bayazıt ile. Bu ilkeyi her tartışmada hiç ödün vermeden bir dahalememizin bir sebebi de olağan olarak kendi bayan tecrübelerimiz olmuştur. Her bayan bilir, kadınlık kaçınılmaz halde yeni bir akıl örgütlüyor.
Y.B.: Olmaz mı? Eril zihniyete karşı duran bir felsefi yapı kurduk. hiç bir biçimde taviz vermeden sineması bayağılaştırmaktan bunu direnerek koruduk. Üretimcimiz Mine Şengöz yalnızca bayan olduğu için fazlaca önemli zorluklar yaşadı, bariyerlerle çaba etmek zorunda kaldı. Biz bu çalışmada da bir kere daha gördük ki kesimde bilhassa bayan kıssalarını, bayanların düşünmesine, anlatmasına, çekmesine gereksinim var.
Sinemadan epey konuşmak istemiyorum lakin Bergen’in bilmediğimiz taraflarını de öğrenmiş olduk. Burada baba figürü değerliydi. şüphesiz bu işin travması hayli ağır. Bergen’i yazarken sizi şaşırtan anektodlar oldu mu?
S.K.: Doğrusu ben hiç şaşırmadım. O kadar eski, o kadar bildik bir kıssanın ortasındaydık ki Bergen’i öbür bir açıdan anlatmamız gerektiğini aslına bakarsanız biliyorduk. Onun müzikal yeteneği, müzik tipleriyle kurduğu esnek münasebet epey belirleyici oldu. Yaşadığı coğrafyada ‘baba’ figürünün açtığı yarayı tanıyorduk aslına bakarsan. bu biçimdece onun, bir yandan yuvasını arayan bir köksüz, hem de sahnede büyüyen bir kraliçe oluşu senaryomuzun oturduğu eksen oldu.
Y.B.: Bergen’in hayatının değerli bir kısmı babasından uzakta geçiyor. Baba figürü hayli kıymetli evet. Sinemanın birinci yarısında, babasıyla dolduramadığı boşluğu onun onayıyla doldurmaya çalışan bir Bergen görüyoruz. Bu hasretin yarattığı travmatik eşiği, babasından kalan en kıymetli hatıra ile, müzik söyleyerek, müziğe yaslanarak geçmeye çalışıyor. Lakin anne de hayati değer taşıyor Belgin’in Bergen olma seyahatinde. Son anına kadar yanında olan annesi Sabahat ile yaşadığı güç süreci görüyoruz. Annesine karşı vakit zaman öfkeli, vakit zaman şefkatli ve gözetici bir yerde duran Bergen’in, failden, kendisi kadar annesini de müdafaaya çalıştığına şahit oluyoruz.
Alışılmış tenkitlerde var sinemaya dair, Bergen’den bir bayan kahramanı yaratıldı üzere. Ne dersiniz?
S.K.: Bu dediğiniz bir tenkit değil, bir zihniyet. Bergen yaşasaydı bugün 63 yaşında binlerce insanın zevkle dinlediği fenomen bir müzikçi olacaktı. Bu bayan şu anda ortamızda yok. Bu boşluğa bakmak fazlaca daha yerinde olur.
Y.B.: O boşluk ve o boşluğun yüzümüze tokat üzere çarptığı bir gerçeklik var. Kilitli kapılar ve kafesle korunan bir mezar. Periyodun ve toplumun tüm zorlaştırıcı ögelerine karşın anne, altı yaşında bir kız çocuğu ile yeni bir hayat kurma hamaseti gösteriyor. Kendi ayakları üzerinde durmaya çalışan, bütün zorluklara karşın nihayet bunu başaran bu iki bayandan biri öldürülüyor, başkası onun yokluğunda ve sürekli korkarak yaşamaya çalışıyor. Bir kurgu değil, bir düşünsel yaratım değil, acı ve endişe kaynaklı bir gerçek, kilitli kapılar, kafese hapsedilmiş mezar… Evet, yalnızca Bergen de değil, bu iki bayan da kıssanın kahramanı.
Ve bence temsili bir öykü ve bayanlara cüret verecek bir hikaye…
S.K.: Bence de o denli oldu. Şiddeti anlatırken love bombingten manipülasyona öteki yavaş şiddet cinslerini es geçmemeye dikkat ettik. Kaldı şiddet, dayak, yaralama, cinayet, öncül şiddetlerden daha sonra gelir. Yalnızca bayanların değil, ikili cinsiyet temeline yaslanan erkek hâkim kültürde kendini baskı altında hisseden her özne için uyarıcı bir öykü olmuştur, umarım. Savunma sınırını ölene kadar değil hayatta ve ayakta kalmak üzerine kurulması, evet, söylemiş olduğiniz üzere cesaretlendirici olursa ne keyifli bize.
Y.B.: Bergen, bir bayan olarak, bir irade olarak, kendisine dair kelam sahibi olmaya direten bir bireydi… Ve çabucak hemen 29 yaşındayken ömür hakkı elinden alındı. Bütün direnenleri, kelam hakkı, kendini tabir etme hakkı elinden alınan bütün ötekileştirilenleri de bu direniş hissiyle yakalar umarım bu öykü.
‘İstanbul Kontratı Yaşatır’ vurgusu hayli kıymetliydi sinemada. Türkiye’de bayan cinayetleri, cinsel akınları her geçen gün artarak devam ediyor. Ve bir türlü algıyı da değiştiremedik. Bayan ölüyor lakin hala “hanımın ne işi vardı gece yarısı” diyebilecek kadar fütursuzlaşıyoruz. Bayan olarak bu geldiğimiz süreci nasıl yorumlarsınız?
S.K.: Mağdur suçlayıcılık, yargılama, şiddetin niçinlerini sorgulamak, kurbanlığı kadersel öz haline getirmek, kültürel bir hastalık değil sadece, beraberinde sığlık. Beşerler işin kolayına kaçıyorlar. Bilesiye yürütülen bir cehalet rejimi bu. Özgürlük korkutucu olunca diğerinin özgürlüğü de korkutucu oluyor. Geldiğimiz süreci ise, bayanın özgürlük talebini imha etmeye yönelik sistematik bir hücum olarak yorumluyorum. Bayanlar değişiyor ancak en yakındaki ‘erkeklik’ alan kaybıyla baş edemiyor. Bu imhaya karşı hep dayanışmak zorundayız. Açıkçası ben Bergen sineması vesilesiyle Bergen ve Bergen üzere hayattan koparılmış binlerce hanımın yasında birbirimizle dayanıştığımızı düşünüyorum.
Y.B.: Bayan hareketi açısından İstanbul Kontratı iptali konusu önemli bir mevzi kaybı. halbuki bayan direnişi demokrasinin vazgeçilmez bir ayağı. Cinsiyet eşitliği uğraşı, demokrasi amacının çeperinde değil, tam merkezinde yer almalı bu açıdan. Genel olarak bütün dünyada patriyarka ile uğraş popülist otoriterleşme dalgasının karar sürdüğü bir alanda. Bu anlayışın sembol başkanlarının bayan hareketi aksisi olması tesadüf değil. Öbür yandan sinemada objektif bir bakış açısıyla, bu dramın bir tek failinin olduğuna bilhassa vurgu yapıldı. Zira bayan cinayetlerinde failin cürmünü ve sorumluluğunu bayanın kendisinde, annesinde, ailesinde arayan hatta ileri giderek yüklemeye çalışan sistematik berbatlıktan bilhassa uzak duruldu.
Natürel Bergen sinemasına bağlarsak sinemadan daha sonra “halisserbesbir dahayargılansın” hashtagleri açıldı. Burada sanatın gücünü görmek mümkün değil mi?
S.K.: Evet. Tanınan kültür için sanatsal işler yaparken yaratıcıların kendi temalarını seçmekte, bakış açılarını güncellemekte ne kadar ihtimam göstermesi gerektiğini bir sefer daha anımsamış olduk.
Y.B.: Tüzel olarak bu mümkün değil alışılmış. Fakat bu kuvvetli ve haklı talep tek bir bayan cinayeti yargılamasında ışık olabilirse bu biçimde bu gücü gördük demek mümkün.
Öte yandan da Kozan’da sinema yasaklandı… Akıl tutulması mı yaşıyoruz?
S.K.: Yasaklanmadı. Zira daha evvel sinemanın afişlerini istemişlerdi. çok isteklilerdi. Gösterim için süreçler fazlaca öncesinden başlatılmıştı. çabucak sonrasında büyük olasılıkla Kozan belediye lideri korkutuldu. Korkunca içeriksiz bir mazeret üreterek durumu geçiştirmeye çalışmış görünüyor. Failin konuşmaları da bunu doğruluyor aslına bakarsanız. Tahakküm bağlarını bu biçimde sürdürmeye devam ediyorlar. İşe fayda mı, bir süre için, tahminen. Lakin bu noktadan daha sonra hiç bir bayan düşmanı akıl, Bergen’i yenemez.
Y.B.: Failin bu çeşit bir yolla aklanması birinci kere olmuyor. Her gün son olması dileğiyle direniyoruz. Değiştirmeye dönüştürmeye, faili koruyan yapıyı ifşa etmeye çalışıyoruz. Evet, Türkiye’de failin yaşadığı bir ilçede Belediye sinemasında kamusal bir manayla fail aklanıyor. Lakin bütün Türkiye’de beşerler sinemaya sahip çıkıyor. Başta kaygısı kederimiz olanlar olmak üzere onu tanıyan tanımayan herkes Bergen’in kıssasıyla dayanışıyor.