Fırat Bulut
Baran Mayda’nın İdare Heyeti Lideri olduğu Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği tarafınca düzenlenen 3. Bingöl Memleketler arası Kısa Sinema Şenliği, 18 Ekim’de Bingöl Üniversitesi yerleşkesinde rock müzik kümesi Zakkum’un konseriyle başladı. 21 Ekim’deki ödül merasiminin akabinde 22 Ekim’de sona erecek olan şenliğe 5 ülkeden 245 sinema için müracaat yapıldı. 24 sinemanın finale kaldığı şenlikte, Zazakî (Zazaca) lisanındaki sinemalara yer verilmemesi tartışmalara yol açtı.
Başta Zazakî lisanında hazırladıkları sinemalarıyla şenliğe başvuran direktörler olmak üzere hayli sayıda kişi şenlikte 97 İran kısa sineması yer almasına, Bingöl Kısa Sinema Festivali’nde Bingöl’e ve Zazakî lisanına dair sinemalara yer verilmemesine reaksiyon gösterirken şenlik düzenleyicileri ise ‘jüri değerlendirmelerinin objektif olduğunu’ belirtti. Direktörler ve mevzunun tarafları ile konuştuk.
‘JÜRİNİN FARSÇAYI GÖRÜP ZAZAKÎYİ GÖRMEMESİ AKILLARDA SORU İŞARETİ BIRAKIYOR’
Şimdiye kadar 3 Zazakî belgesel çeken Ahmet Hakan Vergi, birinci Zazakî belgeselini 2017 yılında çekti. Arkadaşından ödünç aldığı kamerayla çektiği “Dûr” isimli belgesel sineması, Avusturya’da düzenlenen 20. Innsburck Tabiat Sinemaları Festivali’nde finale kaldı. Sinema dünyasında kendi anadili Zazakî’nin de yer edinmesi için çalıştığını belirten direktör, kurumlardan takviye alamadıklarını, Bingöl Kısa Sinema Festivali’nin de Zazakîyi görmezden geldiğini argüman etti.
Zazakî lisanının yok olmak üzere olduğunu, UNESCO’nun yayınladığı raporlara da bunun yansıdığını belirten direktör Vergi, “Zazakî sinemalar yok denecek kadar az. Bu algıyı kırmak için kendi anadilimle film/belgeseller hazırlıyorum. Maalesef hiç kimseden takviye alamadık. Biroldukca şenliğe katıldık, en azından dönüp teşekkür ettiler. Lakin doğduğumuz, yaşadığımız bir kentte, toplumun yüzde 90’nın Zazakî konuştuğu bir kentte düzenlenen sinema şenliğinde heyetin Farsçayı görüp Zazakîyi görmemesi akıllarda soru işareti bırakıyor.”
Ahmet Hakan Vergi
‘TAMAMEN POLİTİK BİR YAKLAŞIM OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUM’
Sinema şenliklerinin temel emelinin kısa sinema çalışmalarına takviye olmak olduğunu söyleyen direktör, Bingöl Belediyesi’nin ,Valiliğin, Bingöl Üniversitesi’nin desteklediği bir tertipte hiç bir münasebet sunulmadan kabul edilmemelerini eleştirerek, “Niye seçilmedim demiyorum, 24 sineması finalist olarak belirlemişler. Siirt’te düzenlenen sinema şenliğinde de birebir sinemalar kabul edilmiş. Müracaatlar 15 Ekim’de bitti, 245 sinema bu kadar kısa müddette nasıl değerlendirildi? Bingöl’de yapılan Memleketler arası Sinema Festivali’nin bu kentin lisanına hassas olması gerektiğini söylüyorum. Bu hassaslık yok. Sineması çekenler ile şenliği düzenleyenler içinde bir muahede mı var? Siirt’te birebir takım ve birebir sinemalar finale kaldı, Erzincan’da da tıpkı sinemalar olacak. Ön heyet kimdir, kıymetlendirme ölçüleri nedir bilmiyoruz. niye benim sinemam seçilmedi sıkıntısında değilim lakin büsbütün politik bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum.’’
Vergi, “Bingöl’de yapılan bir sinema şenliğinde Zazaca sinemalara şov hakkı tanınabilirdi. İki Zazaca sinema katıldı ve ikisi de kabul edilmedi. Bu durum bu şenliği destekleyen kurumların bir ayıbıdır” diyerek bir açıklama beklediklerini belirtti. “Dûr” sinemasının 20 Ekim’de Avusturya’daki gösterimine katılmak için borç alarak vize müracaatında bulunduklarını bilgisini paylaşan direktör Ahmet Hakan Vergi, Zazaca projelerin desteklenmesine de davette bulundu.
‘ÖN HEYET ADİL DEĞİL’
2007’de Krzysztof Kieślowski’nin “Amatör –Kamera Tutkunu” sinemasını izledikten daha sonra sinema tutkusunun geliştiğini söyleyen 33 yaşındaki direktör Ramazan Fırat Yıldız ise deher neysel çeşitten olan Zazakî “Sîsyphos” isimli sinema ile yarışa katıldı.
Daha evvel “Epileptik Düşler”, “Saplantı”, “Bit Pazarı”, “Yönetmen Benim” isimli dört sinema çeken Yıldız, son kısa sineması “Sîsyphos” için, “Mitolojik bir karakteri ve kıssasını, sinemanın soyut göstergeleri üzerinden sinemaya aktarmaya çalıştım” diyen Ramazan Fırat Yıldız da, ön heyetin adil olmadığını düşündüğünü belirtti. Türkiye’de hiç bir şenliğe bir ülkeden bu kadar kısa sinema akmasının olağan olmadığını belirten Yıldız, “Kısa sinemacılar de, şenlik işlerini yürüten isimler de hak verecektir. 97 İran kısa sinemasından bahsediyoruz” dedi.
Bir dernek üzerinden üç kentin sinema şenliğinin düzenlenmesini eleştiren Ramazan Fırat Yıldız, “Aslında bir mekaniğe el vermek demektir. Bu mekaniklikte kentler ne sanatla buluşur ne de sinemayla… bahsetmiş olduğum bu üç kent ve şenlik: Siirt, Bingöl ve Erzincan’dır. İşin açıkçası bir sinema havuzunun oluştuğu fikri Siirt ve Bingöl’de seçilen sinemalardan, sinema ülkelerinden rahatlıkla anlayabiliyoruz” diyerek Erzincan Sinema Şenliği’nde de birebir sinemaların finale seçileceğini kestirim ettiğini belirtti.
‘EN AZINDAN BİR ZAZAKÎ KISA SİNEMAYA YER VEREBİLİRLERDİ’
Zazakî sinema yapmanın zorluklarına değinen direktör, Zazaların yoğunlukta yaşadığı bir kentte Zazakî sinemalara yer verilmemesini eleştirerek şunları söylemiş oldu: “Filmleri, sinema ülkelerini, 97 İran sinemasının bu derneğin düzenlediği şenliklerde uzunluk göstermesinin sebebini soruyoruz, kamuoyunu bilgilendirmelerini istiyoruz. Aşikâr ki İran’da sağlam bir PR yapılmış. Biz Bingöllü olarak kentimizde düzenlenen şenlik hakkında müracaatların açıldığını lokal medyada öğreniyoruz. Sanırım memleketler arası bir imaj verilsin diye İran’da düzenlenen bir sinema şenliğinden ya da oradaki imal şirketinden sinemalar istenilmiş! Bu da şenliğin prensiplerine ve etik kurallarına karşıttır. Bingöl üzere Zazaların ağır olarak yaşadığı bir yerde en azından bir Zazakî kısa sinemaya, belgesele yer verebilirlerdi. Finalist olarak seçilmese de Türkiye’deki kısa sinemacılar özelinde bir ‘Gösterim Seçkisi’ yapılabilirdi. Bu üç şenlik özelinde, Türkiye’de epeyce sorunlu şenliklerin olduğunu görüyoruz. Kısa sinemacıların bu tıp mekanik bir yapıya, şenlik ruhuna muhalif olan ve kurumsallaşmayan şenliklere sinemalarını göndermemelerini istiyoruz.”
‘FESTİVALDE ZAZA KÜLTÜRÜNÜ TEMSİL EDEN SİNEMA BULUNMAMASI ÜZÜCÜ’
Kısa Film-Festivali’nde Bingöl ismine ve hayatına dair, Zaza külçeşidini temsil eden hiç bir sinemanın bulunmadığını söyleyen Bingöl Tiyatro Derneği Lideri Mustafa Artan, sinema şenliklerinin bir hedefinin da bölgedeki sanatkarları teşvik etmek olduğunu hatırlatarak Zazakî sinemalara yer verilmemesini eleştirdi. Artan, “İlimiz Bingöl’ün ulus ve uluslariçinde tanıtımını da hedefleyen bir tertipte Zazakî bir eser bulunmaması üzücü. Bu tıp tertiplerde, kurumların vilayetimizdeki sanatkarları tevsik emelli maddi ve manevi takviyede bulunmaları gerektiğini düşünüyorum. Bu cins takviyeler ile sanatkarlarımız kendi projelerine hayat verebilir, bilgi ve marifetlerini geliştirerek vilayetimizin, kültürümüzün ve lisanımızın milletlerarası tanıtımında büyük rol alabilir” dedi.
‘BİZ PROJELERİN HANGİ LİSANDA HAZIRLANDIĞINA BAKMIYORUZ’
Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği tarafınca bu yıl 3’üncüsü düzenlenecek olan Bingöl Milletlerarası Kısa Sinema Şenliği, Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü, TBMM Plan ve Bütçe Kurul Lideri Cevdet Yılmaz, Bingöl Valiliği, Bingöl Belediyesi, Bingöl Üniversitesi ve Fırat Kalkınma Ajansı tarafınca destekleniyor. Zazakîye sansür uygulandığı tezlerini sorduğumuz Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği İdare Heyeti Lideri Baran Mayda, heyetin objektif davrandığını belirterek şu tabirleri kullandı:
“bu biçimde bir durum kelam konusu değil, biz projelerin hangi lisanda hazırladığına bakmıyoruz. Sadece Zazaca olduğu için bir sinemanın finale kalması olabilecek bir şey midir? Tez sahibi arkadaşlar bizden özel gösterim isteseydi değerlendirirdik. Gerçekten Bingöllü bir arkadaşımız özel gösterim istedi, onun sineması de gösterilecek.”
Baran Mayda’nın İdare Heyeti Lideri olduğu Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği tarafınca düzenlenen 3. Bingöl Memleketler arası Kısa Sinema Şenliği, 18 Ekim’de Bingöl Üniversitesi yerleşkesinde rock müzik kümesi Zakkum’un konseriyle başladı. 21 Ekim’deki ödül merasiminin akabinde 22 Ekim’de sona erecek olan şenliğe 5 ülkeden 245 sinema için müracaat yapıldı. 24 sinemanın finale kaldığı şenlikte, Zazakî (Zazaca) lisanındaki sinemalara yer verilmemesi tartışmalara yol açtı.
Başta Zazakî lisanında hazırladıkları sinemalarıyla şenliğe başvuran direktörler olmak üzere hayli sayıda kişi şenlikte 97 İran kısa sineması yer almasına, Bingöl Kısa Sinema Festivali’nde Bingöl’e ve Zazakî lisanına dair sinemalara yer verilmemesine reaksiyon gösterirken şenlik düzenleyicileri ise ‘jüri değerlendirmelerinin objektif olduğunu’ belirtti. Direktörler ve mevzunun tarafları ile konuştuk.
‘JÜRİNİN FARSÇAYI GÖRÜP ZAZAKÎYİ GÖRMEMESİ AKILLARDA SORU İŞARETİ BIRAKIYOR’
Şimdiye kadar 3 Zazakî belgesel çeken Ahmet Hakan Vergi, birinci Zazakî belgeselini 2017 yılında çekti. Arkadaşından ödünç aldığı kamerayla çektiği “Dûr” isimli belgesel sineması, Avusturya’da düzenlenen 20. Innsburck Tabiat Sinemaları Festivali’nde finale kaldı. Sinema dünyasında kendi anadili Zazakî’nin de yer edinmesi için çalıştığını belirten direktör, kurumlardan takviye alamadıklarını, Bingöl Kısa Sinema Festivali’nin de Zazakîyi görmezden geldiğini argüman etti.
Zazakî lisanının yok olmak üzere olduğunu, UNESCO’nun yayınladığı raporlara da bunun yansıdığını belirten direktör Vergi, “Zazakî sinemalar yok denecek kadar az. Bu algıyı kırmak için kendi anadilimle film/belgeseller hazırlıyorum. Maalesef hiç kimseden takviye alamadık. Biroldukca şenliğe katıldık, en azından dönüp teşekkür ettiler. Lakin doğduğumuz, yaşadığımız bir kentte, toplumun yüzde 90’nın Zazakî konuştuğu bir kentte düzenlenen sinema şenliğinde heyetin Farsçayı görüp Zazakîyi görmemesi akıllarda soru işareti bırakıyor.”
Ahmet Hakan Vergi
‘TAMAMEN POLİTİK BİR YAKLAŞIM OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUM’
Sinema şenliklerinin temel emelinin kısa sinema çalışmalarına takviye olmak olduğunu söyleyen direktör, Bingöl Belediyesi’nin ,Valiliğin, Bingöl Üniversitesi’nin desteklediği bir tertipte hiç bir münasebet sunulmadan kabul edilmemelerini eleştirerek, “Niye seçilmedim demiyorum, 24 sineması finalist olarak belirlemişler. Siirt’te düzenlenen sinema şenliğinde de birebir sinemalar kabul edilmiş. Müracaatlar 15 Ekim’de bitti, 245 sinema bu kadar kısa müddette nasıl değerlendirildi? Bingöl’de yapılan Memleketler arası Sinema Festivali’nin bu kentin lisanına hassas olması gerektiğini söylüyorum. Bu hassaslık yok. Sineması çekenler ile şenliği düzenleyenler içinde bir muahede mı var? Siirt’te birebir takım ve birebir sinemalar finale kaldı, Erzincan’da da tıpkı sinemalar olacak. Ön heyet kimdir, kıymetlendirme ölçüleri nedir bilmiyoruz. niye benim sinemam seçilmedi sıkıntısında değilim lakin büsbütün politik bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum.’’
Vergi, “Bingöl’de yapılan bir sinema şenliğinde Zazaca sinemalara şov hakkı tanınabilirdi. İki Zazaca sinema katıldı ve ikisi de kabul edilmedi. Bu durum bu şenliği destekleyen kurumların bir ayıbıdır” diyerek bir açıklama beklediklerini belirtti. “Dûr” sinemasının 20 Ekim’de Avusturya’daki gösterimine katılmak için borç alarak vize müracaatında bulunduklarını bilgisini paylaşan direktör Ahmet Hakan Vergi, Zazaca projelerin desteklenmesine de davette bulundu.
‘ÖN HEYET ADİL DEĞİL’
2007’de Krzysztof Kieślowski’nin “Amatör –Kamera Tutkunu” sinemasını izledikten daha sonra sinema tutkusunun geliştiğini söyleyen 33 yaşındaki direktör Ramazan Fırat Yıldız ise deher neysel çeşitten olan Zazakî “Sîsyphos” isimli sinema ile yarışa katıldı.
Daha evvel “Epileptik Düşler”, “Saplantı”, “Bit Pazarı”, “Yönetmen Benim” isimli dört sinema çeken Yıldız, son kısa sineması “Sîsyphos” için, “Mitolojik bir karakteri ve kıssasını, sinemanın soyut göstergeleri üzerinden sinemaya aktarmaya çalıştım” diyen Ramazan Fırat Yıldız da, ön heyetin adil olmadığını düşündüğünü belirtti. Türkiye’de hiç bir şenliğe bir ülkeden bu kadar kısa sinema akmasının olağan olmadığını belirten Yıldız, “Kısa sinemacılar de, şenlik işlerini yürüten isimler de hak verecektir. 97 İran kısa sinemasından bahsediyoruz” dedi.
Bir dernek üzerinden üç kentin sinema şenliğinin düzenlenmesini eleştiren Ramazan Fırat Yıldız, “Aslında bir mekaniğe el vermek demektir. Bu mekaniklikte kentler ne sanatla buluşur ne de sinemayla… bahsetmiş olduğum bu üç kent ve şenlik: Siirt, Bingöl ve Erzincan’dır. İşin açıkçası bir sinema havuzunun oluştuğu fikri Siirt ve Bingöl’de seçilen sinemalardan, sinema ülkelerinden rahatlıkla anlayabiliyoruz” diyerek Erzincan Sinema Şenliği’nde de birebir sinemaların finale seçileceğini kestirim ettiğini belirtti.
‘EN AZINDAN BİR ZAZAKÎ KISA SİNEMAYA YER VEREBİLİRLERDİ’
Zazakî sinema yapmanın zorluklarına değinen direktör, Zazaların yoğunlukta yaşadığı bir kentte Zazakî sinemalara yer verilmemesini eleştirerek şunları söylemiş oldu: “Filmleri, sinema ülkelerini, 97 İran sinemasının bu derneğin düzenlediği şenliklerde uzunluk göstermesinin sebebini soruyoruz, kamuoyunu bilgilendirmelerini istiyoruz. Aşikâr ki İran’da sağlam bir PR yapılmış. Biz Bingöllü olarak kentimizde düzenlenen şenlik hakkında müracaatların açıldığını lokal medyada öğreniyoruz. Sanırım memleketler arası bir imaj verilsin diye İran’da düzenlenen bir sinema şenliğinden ya da oradaki imal şirketinden sinemalar istenilmiş! Bu da şenliğin prensiplerine ve etik kurallarına karşıttır. Bingöl üzere Zazaların ağır olarak yaşadığı bir yerde en azından bir Zazakî kısa sinemaya, belgesele yer verebilirlerdi. Finalist olarak seçilmese de Türkiye’deki kısa sinemacılar özelinde bir ‘Gösterim Seçkisi’ yapılabilirdi. Bu üç şenlik özelinde, Türkiye’de epeyce sorunlu şenliklerin olduğunu görüyoruz. Kısa sinemacıların bu tıp mekanik bir yapıya, şenlik ruhuna muhalif olan ve kurumsallaşmayan şenliklere sinemalarını göndermemelerini istiyoruz.”
‘FESTİVALDE ZAZA KÜLTÜRÜNÜ TEMSİL EDEN SİNEMA BULUNMAMASI ÜZÜCÜ’
Kısa Film-Festivali’nde Bingöl ismine ve hayatına dair, Zaza külçeşidini temsil eden hiç bir sinemanın bulunmadığını söyleyen Bingöl Tiyatro Derneği Lideri Mustafa Artan, sinema şenliklerinin bir hedefinin da bölgedeki sanatkarları teşvik etmek olduğunu hatırlatarak Zazakî sinemalara yer verilmemesini eleştirdi. Artan, “İlimiz Bingöl’ün ulus ve uluslariçinde tanıtımını da hedefleyen bir tertipte Zazakî bir eser bulunmaması üzücü. Bu tıp tertiplerde, kurumların vilayetimizdeki sanatkarları tevsik emelli maddi ve manevi takviyede bulunmaları gerektiğini düşünüyorum. Bu cins takviyeler ile sanatkarlarımız kendi projelerine hayat verebilir, bilgi ve marifetlerini geliştirerek vilayetimizin, kültürümüzün ve lisanımızın milletlerarası tanıtımında büyük rol alabilir” dedi.
‘BİZ PROJELERİN HANGİ LİSANDA HAZIRLANDIĞINA BAKMIYORUZ’
Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği tarafınca bu yıl 3’üncüsü düzenlenecek olan Bingöl Milletlerarası Kısa Sinema Şenliği, Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü, TBMM Plan ve Bütçe Kurul Lideri Cevdet Yılmaz, Bingöl Valiliği, Bingöl Belediyesi, Bingöl Üniversitesi ve Fırat Kalkınma Ajansı tarafınca destekleniyor. Zazakîye sansür uygulandığı tezlerini sorduğumuz Anadolu Kültür ve Sanat Meclisi Derneği İdare Heyeti Lideri Baran Mayda, heyetin objektif davrandığını belirterek şu tabirleri kullandı:
“bu biçimde bir durum kelam konusu değil, biz projelerin hangi lisanda hazırladığına bakmıyoruz. Sadece Zazaca olduğu için bir sinemanın finale kalması olabilecek bir şey midir? Tez sahibi arkadaşlar bizden özel gösterim isteseydi değerlendirirdik. Gerçekten Bingöllü bir arkadaşımız özel gösterim istedi, onun sineması de gösterilecek.”