CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu, gazetemizin “Olaylar ve Görüşler” kısmında dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
“Namus belası” başlıklı yazıda, “Namus” sözünün kökenini, ne manaya geldiği ve cinsiyetçi olmadığına değinildi.
Son devirde artan göç dalgası üzerine “Sınır namustur” kelamlarını hatırlatan Kaftancıoğlu, “Sınırlarımız kevgire dönmüş durumda, yol geçen hanı üzere. Bu bağlamda bakıldığında ‘Sınır namustur’ vurgusu cinsiyetçi bir söz olmaktan fazla, hudutlarımızın inançlı hale getirilmesiyle ilgili bir siyasi anlayışın dışavurumudur.” dedi.
Kaftancıoğlu’nun yazısı şöyleki:
Çokça yazıldı, çizildi, tartışıldı ve hatta saldırıldı.
Eleştiriyi başka tutuyorum zira değerli, öğretici birtakım kimi da siyasetçiye evet bu biçimdesi daha hakikat olurmuş dedirten, mevzuyu hakikat yerden ele aldığımızda tenkit de yanlışsız bir noktadan gelirse dönüştürücü olabiliyor. Bu niçinle yazacaklarım tenkitlere karşılıktan çok mevzuyu bana bakılırsa yanlış bir planda tartışan -hatta saldıranlara- farklı bir perspektif sunma ekseninde olacak.
Hemcinslerime müspet bir ayrımcılık yaparak belirtmek isterim ki namus sözüyle ilgili bakış açısı ve olaya yaklaşımı ne olursa olsun yazan, çizen hemcinslerimin tamamını haklı buluyorum. Zira her gün hatta her dakika “namus belası”na başına gelmedik kalmayan biz bayanların yaşadıkları ortadayken sözün yalnızca etimolojik kökeni üzerinden yapılacak bir yorum da eksik kalacaktır. Bayanların yakıcı problemlerinin yalnızca teori üzerinden değil pratikte yaşadıkları acı gerçeklikleri de gorerek ele alınması gerekliliği emsalsiz. Bayan denilince namus, namus denince hanımın anlaşıldığı bir kısırdöngünün ortasındayız. Başta bayanlar olmak üzere toplumu ortaçağ karanlığına hapseden bu kısırdöngüyü zihinsel planda ve aktüel hayatta olduğu kadar dilsel kullanımda da aşmamız gerekiyor.
SÖZÜN KÖKENİ
Uzun bir girizgâhtan daha sonra “namus” sözünün etimolojik kökenine indiğimizde karşımıza şu bilgiler çıkıyor:
Türkçeye Arapçadan geçen “namus” sözünün kökeni Yunancada “kurucu ilke” ya da “genel ilke” manasına gelen “nomos” teriminden geliyor. Eski Yunan kent devletlerinde temelde soyluların çıkarlarını koruyan ve kökeni ilahlara dayandırılan kelamlı kanunları tabir eden “thesmoi” karşısında “nomoi”, insan üretimi yazılı kanunları tabir etmek üzere kullanılan bir sözdü. İz sürüp Arapçasına baktığımızda “namus”un “peygamberlere vahiy yoluyla gelen ilahi yasa” olduğunu görüyoruz.
Kökeni prestijiyle temel unsur manasına gelen namus sözünün kendisi ve kapsadığı yorum cinsiyetçi değil aslında. Namus kavramına cinsiyetçi bir öz yüklemek kavramın etimolojik kökenine haksızlık olur. Lakin yanlışsız olan diğer bir şey daha var ki o da vakit ortasında namus kavramı bayan üzerinden ele alınan bir “namus belası”na dönüşmüş (Bu noktada ister istemez Cem Karaca’nın birebir isimli ünlü müziğini hatırlıyor insan.) Buradaki hassas çizgiyi kaçırmadan yapılacak tespitler bizi doğruya ya da yanlışa götürecektir.
Bilhassa son senelerda topluma hükümran olan dinî telaffuzun de tesiriyle namus, ataerkil anlayışın, erkeğin kendisinden hareketle tanım edip dayattığı bir kavrama dönüştü. Namuslu olmak eril bir bakışla iffetli olmaya indirgenince gerek günlük kullanımdaki değişik durumları anlatmada kullanılan içeriği gerekse de etimolojik kökeni unutuldu.
Namuslu olmak her şeydilk evvel emniyetli olmaktır, itimat kavramıyla alakalıdır. Birinden namusludur diye kelam ettiğimizde onun emniyetli, dürüst, lafına sadık biri olduğundan kelam ediyoruzdur.
Namuslu insan oburunun malına çökmez, emanete hıyanet etmez, çalıp çırpmaz, tüyü bitmemiş yetimin hakkına göz dikmez.
Hal bu biçimdeyken, çalma, çökme, el koyma, inkâr ve palavra üzere namussuzluklar almış başını gitmişken namus teriminin hâlâ bayan üzerinden tartışılması, namus denince hanımın iffetsizliğinin akla gelmesi düşündürücüdür.
HUDUT NAMUSTUR
Hudutlarımız kevgire dönmüş durumda, yol geçen hanı üzere. Hudut güvenliği kalmamış. Halka palavra söyleniyor. Saklı kapaklı mutabakatlarla devletin ciddiyeti, inanılırlığı ve güvenilirliği zedelendi.
bu biçimdesi bir periyotta karşı çıkılması gereken ve hepimize sorumluluk yükleyen şeylerden biri de “namus”u büründürüldüğü cinsiyetçi kılıfından çıkarıp bir daha özüne döndürmek, tam da kavramın gerçek manasıyla kullanılmasını sağlamak olmalıdır.
Bu bağlamda bakıldığında “sınır namustur” vurgusu cinsiyetçi bir tabir olmaktan çok, hudutlarımızın inançlı hale getirilmesiyle ilgili bir siyasi anlayışın dışavurumudur. Üstte da anlatmaya çalıştığım üzere cinsiyet cenderesinin dışına çıkarmaya, özüne geri döndürmeye yönelik bir söz olarak da düşünülebilir. Bu açıdan eleştirenlerin bir defa daha düşünmelerini isterim.
Yazının muradı namus sözü üzerinden bir polemik yaratmak değil, toplumun, beşerler ortası alakanın ve elbette siyaset kurumunun namuslu, sağlam hale getirilmesine katkı sunma gayretidir.
Küçücük de olsa zihinlerde oluşmuş ezberlere yönelik bir soru işareti yaratabilirsem ne memnun bana.
Bayan denilince namus, namus denilince bayan sözünün akla gelmediği, sözün etimolojik kökenine uygun kullanıldığı bir gelecek mümkün. Birden fazla vakit gayretle, birtakım bazı ise birbirimizin zihinlerinde uyandıracağımız soru işaretleriyle bunu daima bir arada başaracağız.
“Namus belası” başlıklı yazıda, “Namus” sözünün kökenini, ne manaya geldiği ve cinsiyetçi olmadığına değinildi.
Son devirde artan göç dalgası üzerine “Sınır namustur” kelamlarını hatırlatan Kaftancıoğlu, “Sınırlarımız kevgire dönmüş durumda, yol geçen hanı üzere. Bu bağlamda bakıldığında ‘Sınır namustur’ vurgusu cinsiyetçi bir söz olmaktan fazla, hudutlarımızın inançlı hale getirilmesiyle ilgili bir siyasi anlayışın dışavurumudur.” dedi.
Kaftancıoğlu’nun yazısı şöyleki:
Çokça yazıldı, çizildi, tartışıldı ve hatta saldırıldı.
Eleştiriyi başka tutuyorum zira değerli, öğretici birtakım kimi da siyasetçiye evet bu biçimdesi daha hakikat olurmuş dedirten, mevzuyu hakikat yerden ele aldığımızda tenkit de yanlışsız bir noktadan gelirse dönüştürücü olabiliyor. Bu niçinle yazacaklarım tenkitlere karşılıktan çok mevzuyu bana bakılırsa yanlış bir planda tartışan -hatta saldıranlara- farklı bir perspektif sunma ekseninde olacak.
Hemcinslerime müspet bir ayrımcılık yaparak belirtmek isterim ki namus sözüyle ilgili bakış açısı ve olaya yaklaşımı ne olursa olsun yazan, çizen hemcinslerimin tamamını haklı buluyorum. Zira her gün hatta her dakika “namus belası”na başına gelmedik kalmayan biz bayanların yaşadıkları ortadayken sözün yalnızca etimolojik kökeni üzerinden yapılacak bir yorum da eksik kalacaktır. Bayanların yakıcı problemlerinin yalnızca teori üzerinden değil pratikte yaşadıkları acı gerçeklikleri de gorerek ele alınması gerekliliği emsalsiz. Bayan denilince namus, namus denince hanımın anlaşıldığı bir kısırdöngünün ortasındayız. Başta bayanlar olmak üzere toplumu ortaçağ karanlığına hapseden bu kısırdöngüyü zihinsel planda ve aktüel hayatta olduğu kadar dilsel kullanımda da aşmamız gerekiyor.
SÖZÜN KÖKENİ
Uzun bir girizgâhtan daha sonra “namus” sözünün etimolojik kökenine indiğimizde karşımıza şu bilgiler çıkıyor:
Türkçeye Arapçadan geçen “namus” sözünün kökeni Yunancada “kurucu ilke” ya da “genel ilke” manasına gelen “nomos” teriminden geliyor. Eski Yunan kent devletlerinde temelde soyluların çıkarlarını koruyan ve kökeni ilahlara dayandırılan kelamlı kanunları tabir eden “thesmoi” karşısında “nomoi”, insan üretimi yazılı kanunları tabir etmek üzere kullanılan bir sözdü. İz sürüp Arapçasına baktığımızda “namus”un “peygamberlere vahiy yoluyla gelen ilahi yasa” olduğunu görüyoruz.
Kökeni prestijiyle temel unsur manasına gelen namus sözünün kendisi ve kapsadığı yorum cinsiyetçi değil aslında. Namus kavramına cinsiyetçi bir öz yüklemek kavramın etimolojik kökenine haksızlık olur. Lakin yanlışsız olan diğer bir şey daha var ki o da vakit ortasında namus kavramı bayan üzerinden ele alınan bir “namus belası”na dönüşmüş (Bu noktada ister istemez Cem Karaca’nın birebir isimli ünlü müziğini hatırlıyor insan.) Buradaki hassas çizgiyi kaçırmadan yapılacak tespitler bizi doğruya ya da yanlışa götürecektir.
Bilhassa son senelerda topluma hükümran olan dinî telaffuzun de tesiriyle namus, ataerkil anlayışın, erkeğin kendisinden hareketle tanım edip dayattığı bir kavrama dönüştü. Namuslu olmak eril bir bakışla iffetli olmaya indirgenince gerek günlük kullanımdaki değişik durumları anlatmada kullanılan içeriği gerekse de etimolojik kökeni unutuldu.
Namuslu olmak her şeydilk evvel emniyetli olmaktır, itimat kavramıyla alakalıdır. Birinden namusludur diye kelam ettiğimizde onun emniyetli, dürüst, lafına sadık biri olduğundan kelam ediyoruzdur.
Namuslu insan oburunun malına çökmez, emanete hıyanet etmez, çalıp çırpmaz, tüyü bitmemiş yetimin hakkına göz dikmez.
Hal bu biçimdeyken, çalma, çökme, el koyma, inkâr ve palavra üzere namussuzluklar almış başını gitmişken namus teriminin hâlâ bayan üzerinden tartışılması, namus denince hanımın iffetsizliğinin akla gelmesi düşündürücüdür.
HUDUT NAMUSTUR
Hudutlarımız kevgire dönmüş durumda, yol geçen hanı üzere. Hudut güvenliği kalmamış. Halka palavra söyleniyor. Saklı kapaklı mutabakatlarla devletin ciddiyeti, inanılırlığı ve güvenilirliği zedelendi.
bu biçimdesi bir periyotta karşı çıkılması gereken ve hepimize sorumluluk yükleyen şeylerden biri de “namus”u büründürüldüğü cinsiyetçi kılıfından çıkarıp bir daha özüne döndürmek, tam da kavramın gerçek manasıyla kullanılmasını sağlamak olmalıdır.
Bu bağlamda bakıldığında “sınır namustur” vurgusu cinsiyetçi bir tabir olmaktan çok, hudutlarımızın inançlı hale getirilmesiyle ilgili bir siyasi anlayışın dışavurumudur. Üstte da anlatmaya çalıştığım üzere cinsiyet cenderesinin dışına çıkarmaya, özüne geri döndürmeye yönelik bir söz olarak da düşünülebilir. Bu açıdan eleştirenlerin bir defa daha düşünmelerini isterim.
Yazının muradı namus sözü üzerinden bir polemik yaratmak değil, toplumun, beşerler ortası alakanın ve elbette siyaset kurumunun namuslu, sağlam hale getirilmesine katkı sunma gayretidir.
Küçücük de olsa zihinlerde oluşmuş ezberlere yönelik bir soru işareti yaratabilirsem ne memnun bana.
Bayan denilince namus, namus denilince bayan sözünün akla gelmediği, sözün etimolojik kökenine uygun kullanıldığı bir gelecek mümkün. Birden fazla vakit gayretle, birtakım bazı ise birbirimizin zihinlerinde uyandıracağımız soru işaretleriyle bunu daima bir arada başaracağız.