Rusya ve Ukrayna içinde çıkan savaş, dünya gündemine bomba üzere düştü. Bu savaş bununla birlikte Montrö Kontratı ile Türkiye’nin alacağı pozisyonu da fazlası ile etkileyecek.
MONTRÖ BOĞAZLAR MUKAVELESİ NEDİR?
Montrö Kontratı, özetlemek gerekirse İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçiş idaresi ve boğazların güvenliği ile ilgili bir mukaveledir. 22 Haziran 1936 tarihinde, İsviçre’nin Montrö kentinde boğazlar meselesini ele almak için Fransa, Bulgaristan, İngiltere, Yunanistan, Romanya, Avustralya, Japonya, Yugoslavya, Sovyetler Birliği ve Türkiye içinde görüşülen bahisler, bu ülkeler tarafınca 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanmıştır. Montrö Boğazlar Kontratı, beş kısım (ticaret gemileri, harp gemileri, uçaklar, genel kararlar ve sonuncu hükümler) ve dört eke ayrılmış olarak 29 unsurdan oluşur. Bu mukaveleye nazaran Türkiye’nin daha evvel kısıtlanmış olan hakları geri verilmiş ve boğazların egemenliği büsbütün Türkiye’ye geçmiştir.
Mukaveleye göre Türkiye, boğazlar üzerinde tam denetim hakkına sahiptir ama barış vakti sivil gemilerin özgürce geçişini garantiler. Muahede Türkiye’ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde denetim ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı verir.
Savaş vaktinde, Türkiye savaşan ise savaş gemilerinin geçişi konusunda Türk Hükümeti tümüyle dilediği üzere davranabilecektir. Türkiye kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayarsa, Türkiye savaş durumu geçiş rejimini uygulamaya başlayacak fakat Milletler Cemiyeti Kurulu, Türkiye’nin aldığı tedbirleri 3’te 2 sıklıkla haklı bulmazsa Türkiye bu tedbirlerini geri almak zorunda kalacaktır.
Savaş vaktinde, Türkiye savaşan değilse savaş gemileri belirtilen şartlar ortasında, boğazlarda tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaktır. Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan devletlere ilişkin olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, kendi limanlarına gitmek niyetiyle boğaz geçişi yapabilirler.
MONTRÖ’NÜN 19. HUSUSU NEDİR?
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun açıklamasından daha sonra en çok merak edilen şeylerden biri Montrö’nün 19. hususu oldu. İşte Montrö’nün 19. unsuru:
Savaş vaktinde, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. unsurdan 18. hususa kadar olan unsurlarda belirtilen şartlarla tıpkı şartlar ortasında, Boğazlar’da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
birebir vakitte, savaşan rastgele bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi yasak olacaktır; şu kadar ki, işbu Kontratın 25. unsurunun uygulama alanına giren durumlarla, taarruza uğramış bir Devlete, Milletler Cemiyeti Misakı çerçevesi ortasında yapılmış, bu Misak’ın 18. unsuru kararları uyarınca kütüğe yazılmış (tescil edilmiş) ve yayımlanmış, Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım andlaşması mucibince yapılan yardım durumları bunun haricinde kalmaktadır.
Üstteki fıkrada öngörülen kural dışı durumlarda, 10. unsurdan 18. unsura kadar olan hususlarda belirtilen kısıtlamalar uygulanamayacaktır. Üstteki 2. fıkrada konulmuş geçiş yasağına rağmen, Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan savaşan Devletlere ilişkin olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler.
MONTRÖ BOĞAZLAR MUKAVELESİ NEDİR?
Montrö Kontratı, özetlemek gerekirse İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçiş idaresi ve boğazların güvenliği ile ilgili bir mukaveledir. 22 Haziran 1936 tarihinde, İsviçre’nin Montrö kentinde boğazlar meselesini ele almak için Fransa, Bulgaristan, İngiltere, Yunanistan, Romanya, Avustralya, Japonya, Yugoslavya, Sovyetler Birliği ve Türkiye içinde görüşülen bahisler, bu ülkeler tarafınca 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanmıştır. Montrö Boğazlar Kontratı, beş kısım (ticaret gemileri, harp gemileri, uçaklar, genel kararlar ve sonuncu hükümler) ve dört eke ayrılmış olarak 29 unsurdan oluşur. Bu mukaveleye nazaran Türkiye’nin daha evvel kısıtlanmış olan hakları geri verilmiş ve boğazların egemenliği büsbütün Türkiye’ye geçmiştir.
Mukaveleye göre Türkiye, boğazlar üzerinde tam denetim hakkına sahiptir ama barış vakti sivil gemilerin özgürce geçişini garantiler. Muahede Türkiye’ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde denetim ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı verir.
Savaş vaktinde, Türkiye savaşan ise savaş gemilerinin geçişi konusunda Türk Hükümeti tümüyle dilediği üzere davranabilecektir. Türkiye kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayarsa, Türkiye savaş durumu geçiş rejimini uygulamaya başlayacak fakat Milletler Cemiyeti Kurulu, Türkiye’nin aldığı tedbirleri 3’te 2 sıklıkla haklı bulmazsa Türkiye bu tedbirlerini geri almak zorunda kalacaktır.
Savaş vaktinde, Türkiye savaşan değilse savaş gemileri belirtilen şartlar ortasında, boğazlarda tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaktır. Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan devletlere ilişkin olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, kendi limanlarına gitmek niyetiyle boğaz geçişi yapabilirler.
MONTRÖ’NÜN 19. HUSUSU NEDİR?
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun açıklamasından daha sonra en çok merak edilen şeylerden biri Montrö’nün 19. hususu oldu. İşte Montrö’nün 19. unsuru:
Savaş vaktinde, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. unsurdan 18. hususa kadar olan unsurlarda belirtilen şartlarla tıpkı şartlar ortasında, Boğazlar’da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
birebir vakitte, savaşan rastgele bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi yasak olacaktır; şu kadar ki, işbu Kontratın 25. unsurunun uygulama alanına giren durumlarla, taarruza uğramış bir Devlete, Milletler Cemiyeti Misakı çerçevesi ortasında yapılmış, bu Misak’ın 18. unsuru kararları uyarınca kütüğe yazılmış (tescil edilmiş) ve yayımlanmış, Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım andlaşması mucibince yapılan yardım durumları bunun haricinde kalmaktadır.
Üstteki fıkrada öngörülen kural dışı durumlarda, 10. unsurdan 18. unsura kadar olan hususlarda belirtilen kısıtlamalar uygulanamayacaktır. Üstteki 2. fıkrada konulmuş geçiş yasağına rağmen, Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan savaşan Devletlere ilişkin olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler.