Tebbet ve Rum mühletleri, Kur’an’ın Allah’ın kelamı, Hz. Muhammed’in ise Allah’ın elçisi olduğunu tasdik eden ilahi mühürlerdir.
PROF. DR. NİYAZİ BEKİ
Kur’an’ın semavî kimliğini gözler önüne seren konulardan biri de gaybî haberlerdir. Kur’an’ın bir hayli mucizevi istikametlerinden gaybi haberlerin tercih edilmesinin niçini, bunların kolay anlaşılan, tarih tarafınca tasdik edilen, emsalsiz birer mucize olmalarındandır. Bu yazımızda iki misal arz edilecektir. Biri Ebu Leheb’in imansız öleceğine dair gaybi haber; başka Bizanslıların İranlılara galip geleceğine dair savaş haberi.
Tebbet müddeti, Ebu Leheb ve eşinin küfür üzere öleceğini haber vermiş ve haber verdiği üzere de çıkmıştır.
halbuki, Ebu Leheb, Tebbet müddeti indikten yaklaşık on yıl daha sonra ölmüştür. Yani Tebbet müddetinin ayetleri, Ebu Leheb hasta yatağında vefatı beklerken gelmemiş, aksine on yıl daha sonraki akıbetini bildirmiştir. Bir beşer olarak Hz. Muhammed’in (s.a.v) bunu bilmesi şüphesiz mümkün değildir.
Keza, İslam’ın başlangıcında İslam’ın biroldukca düşmanları vardı ki, vaktin geçmesiyle her biri teker teker İslam’a girmiş ve Peygamberimize biat etmiştir. Hatta bunların ortasında Müslümanlarla önemli savaşan Halid b. Velid, Ebu Süfyan, Amr b. As üzere zatlar da vardı. Dahası bunların ortasında Hz. Hamza’yı şehit eden Yabanî ismindeki köle ile Hz. Hamza’nın karnını yarıp kalbini söken meşhur bayan Hind de bulunuyordu.
Bu şahıslar üzere Ebu Leheb’in ve eşinin de tövbe etmesi mümkündü ve son derece de doğaldı. Lakin Kur’an’ın lisanıyla, onların tövbe etmeyeceği ve kâfir olarak öleceği ilan edildi. Sanki Hz. Muhammed (s.a.v) Allah’ın peygamberi ve Kur’an da Allah’ın kitabı değilse, Ebu Leheb’in ve eşinin kâfir olarak öleceği nasıl bilindi?
birebir vakitte, insanların en akıllısı, en bilgilisi, en erdemlisi, onuruna en düşkünü olduğu dost-düşman insanların büyük çoğunluğu tarafınca kabul edilen Hz. Muhammed (s.a.v) üzere bir insanın durup dururken kararınu kesin olarak bilmediği bu biçimde bir haberi seslendirip kendini riske atması mümkün mü? Palavradan da olsa “Biz iman ettik” deseler idi, İslam davası adeta doğmadan mevte mahkûm olurdu. Demek ki bu haberi veren, palavradan da olsa onların “İman ettik” demelerine müsaade vermeyeceğini bilen ve işin akıbetini elinde tutan Allah’tır. Aklı selim sahibi her insan, bu haberin kaynağı her şeyi bilen her şeye gücü yeten her söylemiş olduğini yapabilen Allah’tan oburu olmadığını tasdik eder. Bu tarafıyla Tebbet mühleti, Kur’an’ın Allah’ın kelamı, Hz. Muhammed’in (s.a.v) ise Allah’ın elçisi olduğunu tasdik eden ilahi bir mühür ve silinmez bir ıslak imzadır.
Rum Suresi/ İranSâsâni-Rum/Bizans Savaşı:
Rum mühleti Mekke’de nazil olmuştur. Kendisindilk evvelki bir müddet olan Ankebut müddeti ile yakın bir bağlantı içerisindedir. Bu ilginin ana teması Kur’an’ın mucizeliğidir:
Ankebut müddetinde mucize isteyenlerden bahisle “Onlar dediler ki: Ona (Hz. Muhammed’de) Rabbinden mucizeler indirilmeli değil miydi? De ki: Mucizeler lakin Allah katındandır. Kendilerine okunan kitabı sana indirmemiz onlara yetmedi mi?” (Ankebut:50-51) buyurulmuş ve bu mühlet, savunmaya dayalı Allah yolundaki cihadı ve yeterli davranışı teşvik eden şu tabirlerle bitirilmiştir: “Bizim uğrumuzda cihad edenlere gelince, elbette onlara kendi yollarımızı göstereceğiz. Elbet ki Allah, âlâ davrananlarla birliktedir” (Ankebut:69).
Rum mühleti ise, Ankebut Suresi’nde işaret edildiği üzere, insanların görmek istediği mucizeler açısından, Kur’an’ın sahiden kâfi bir i’caz kaynağı olduğunu kanıtlamak için, gaipten haber veren ayetlerle başlamıştır. Verilen haberin doğruluğu da – ayette tabir edildiği gibi- bir kaç yıl daha sonra tarihi bir olay olarak fiilen tescil ettirilmek suretiyle kesin mucize olarak ispatlanmıştır (Kurtubi, 14/5).
Mevzu ile ilgili ayetlerin mealleri şöylekidir:
“Elif Lam Mim, Rumlar (İranlılara) yenildi. (Arapların bulunduğu bölgeye) en yakın bir yerde onlar, bu mağlubiyetlerinin akabinde bir kaç yıl ortasında galip geleceklerdir. Daha evvel de ondan sonrasında da buyruk yalnız Allah’ındır. Ve o gün müminler Allah’ın sayesinde sevineceklerdir. O dilediğine yardım eder. O her şeye galiptir, fazlaca merhametlidir. Bu Allah’ın vadidir. Allah vadinden caymaz. Lakin insanların birden fazla bilmez.” (Rum:1-6)
Tefsir, hadis ve tarih kaynaklarının bildirdiğine göre, Rum müddetinde kelam konusu edilen olayın özeti şu biçimdedir: Bizans ordusu, İranlılarla girdiği savaşta, yurtlarının İran’a en yakın bir yerinde (veya Arabistan yakınında) mağlup oldu. Bu haber Hz. Peygamberi (s.a.v.) ve Müslümanları hayli üzdü. Müşrikler ise buna sevindiler. Zira kendileri üzere kitapsız bir devlet olan İran/Sasani ordusu, Müslümanlar üzere ehl-i kitap ve semâvî bir dine mensup olduğunu tez eden Bizans ordusunu feci biçimde yenmişti. Bu hususu, Übeyy b. Halef üzere kimi müşrikler, Hz. Ebubekir’e anlatmış, bu savaşı, kendileri için uğur getirecek bir olay olarak kıymetlendirmiş ve: “Bizim İranlı dostlarımız, sizin Bizans dostlarınızı yendiği üzere, biz de yakında ortamızda çıkacak bir savaşta kesinlikle sizi yeneceğiz” demeyi de ihmal etmemiştir. Buna karşılık, Hz. Peygamberden (s.a.v) işin gelecekle ilgili gerçek boyutunu öğrenmiş biri olarak Hz. Ebubekir, “Allah sizi sevindirmeyecektir. Yakın bir gelecekte Rumlar, İranlılara kesinlikle galip gelecektir. Peygamberimiz (s.a.v) bunu bize haber verdi” diyerek reaksiyon göstermiştir. Übeyy b. Halef ise ona “Yalan söylüyorsun, haydi bir mühlet tayin et, seninle bahse girelim” demiş. Hz. Ebu Bekir, “Allah’ın düşmanı! Asıl yalancı sensin!” diyerek yanıt vermiştir. Ve nihayet ikisi içinde bahse dair, belirlenen üç yıllık mühlet ile on develik ölçüsü içeren bir antlaşma yapılır(ki bu biçimde daha kumar yasağı gelmemişti). Birkaç gün daha sonra, Hz. Peygamberin (s.a.v) direktifleri doğrultusunda, Hz. Ebubekir tarafınca bir daha kelam konusu antlaşma gündeme getirilmiş ve –Kur’an’ın “bid’a sinin=bir kaç yıl” sözüne uygun olarak, Rumları galip getirecek savaşın olacağı vakit dilimi, üç ila dokuz yıl olarak tespit edilmiş, bahse bahis olan rehin ölçüsü ise, yüz deve formunda belirlenmiştir. Hâdise olduktan sora, Hz. Ebu Bekir bu develeri almış ve Efendimizin buyruğu üzerine tasadduk etmiştir. Rumların İranlıları yendiği gün, Müslümanlar da Bedir’de müşriklere karşı galip gelmişlerdir. (Tirmizi, 3193)
İngiliz Tarihçisi Gibbon: “Decline and Fall of The Roman Empire (2/788)” (Roma İmparatorluğu’nun Sukut ve İzmihlali) isimli yapıtında, Hz. Peygamberin bu şaşırtan haberinin gerçekleşmesi karşısında hayran kalarak, bin iki yüz elli yıl daha sonra özetle şu satırları yazmıştır: “İki İmparatorluğun hudutları haricinde bulunan ve bunlardan her birinin ötekini imha için hazırladıkları tertibatı bilen Hz. Muhammed (s.a.v), İranlıların adım başında zafer kazandıkları bir dakikada, Bizanslıların bir kaç yıl daha sonra galip geleceklerini söylemiş oldu. Dünyada hiçbir haber, bu biçimdeın durumu karşısında, bunun kadar inanılmayacak bir mahiyette sayılmazdı. Zira Doğu Roma İmparatorluğu, zafere değil, yıkılmaya yanlışsız gittiğini gösteriyordu.”
PROF. DR. NİYAZİ BEKİ
Kur’an’ın semavî kimliğini gözler önüne seren konulardan biri de gaybî haberlerdir. Kur’an’ın bir hayli mucizevi istikametlerinden gaybi haberlerin tercih edilmesinin niçini, bunların kolay anlaşılan, tarih tarafınca tasdik edilen, emsalsiz birer mucize olmalarındandır. Bu yazımızda iki misal arz edilecektir. Biri Ebu Leheb’in imansız öleceğine dair gaybi haber; başka Bizanslıların İranlılara galip geleceğine dair savaş haberi.
Tebbet müddeti, Ebu Leheb ve eşinin küfür üzere öleceğini haber vermiş ve haber verdiği üzere de çıkmıştır.
halbuki, Ebu Leheb, Tebbet müddeti indikten yaklaşık on yıl daha sonra ölmüştür. Yani Tebbet müddetinin ayetleri, Ebu Leheb hasta yatağında vefatı beklerken gelmemiş, aksine on yıl daha sonraki akıbetini bildirmiştir. Bir beşer olarak Hz. Muhammed’in (s.a.v) bunu bilmesi şüphesiz mümkün değildir.
Keza, İslam’ın başlangıcında İslam’ın biroldukca düşmanları vardı ki, vaktin geçmesiyle her biri teker teker İslam’a girmiş ve Peygamberimize biat etmiştir. Hatta bunların ortasında Müslümanlarla önemli savaşan Halid b. Velid, Ebu Süfyan, Amr b. As üzere zatlar da vardı. Dahası bunların ortasında Hz. Hamza’yı şehit eden Yabanî ismindeki köle ile Hz. Hamza’nın karnını yarıp kalbini söken meşhur bayan Hind de bulunuyordu.
Bu şahıslar üzere Ebu Leheb’in ve eşinin de tövbe etmesi mümkündü ve son derece de doğaldı. Lakin Kur’an’ın lisanıyla, onların tövbe etmeyeceği ve kâfir olarak öleceği ilan edildi. Sanki Hz. Muhammed (s.a.v) Allah’ın peygamberi ve Kur’an da Allah’ın kitabı değilse, Ebu Leheb’in ve eşinin kâfir olarak öleceği nasıl bilindi?
birebir vakitte, insanların en akıllısı, en bilgilisi, en erdemlisi, onuruna en düşkünü olduğu dost-düşman insanların büyük çoğunluğu tarafınca kabul edilen Hz. Muhammed (s.a.v) üzere bir insanın durup dururken kararınu kesin olarak bilmediği bu biçimde bir haberi seslendirip kendini riske atması mümkün mü? Palavradan da olsa “Biz iman ettik” deseler idi, İslam davası adeta doğmadan mevte mahkûm olurdu. Demek ki bu haberi veren, palavradan da olsa onların “İman ettik” demelerine müsaade vermeyeceğini bilen ve işin akıbetini elinde tutan Allah’tır. Aklı selim sahibi her insan, bu haberin kaynağı her şeyi bilen her şeye gücü yeten her söylemiş olduğini yapabilen Allah’tan oburu olmadığını tasdik eder. Bu tarafıyla Tebbet mühleti, Kur’an’ın Allah’ın kelamı, Hz. Muhammed’in (s.a.v) ise Allah’ın elçisi olduğunu tasdik eden ilahi bir mühür ve silinmez bir ıslak imzadır.
Rum Suresi/ İranSâsâni-Rum/Bizans Savaşı:
Rum mühleti Mekke’de nazil olmuştur. Kendisindilk evvelki bir müddet olan Ankebut müddeti ile yakın bir bağlantı içerisindedir. Bu ilginin ana teması Kur’an’ın mucizeliğidir:
Ankebut müddetinde mucize isteyenlerden bahisle “Onlar dediler ki: Ona (Hz. Muhammed’de) Rabbinden mucizeler indirilmeli değil miydi? De ki: Mucizeler lakin Allah katındandır. Kendilerine okunan kitabı sana indirmemiz onlara yetmedi mi?” (Ankebut:50-51) buyurulmuş ve bu mühlet, savunmaya dayalı Allah yolundaki cihadı ve yeterli davranışı teşvik eden şu tabirlerle bitirilmiştir: “Bizim uğrumuzda cihad edenlere gelince, elbette onlara kendi yollarımızı göstereceğiz. Elbet ki Allah, âlâ davrananlarla birliktedir” (Ankebut:69).
Rum mühleti ise, Ankebut Suresi’nde işaret edildiği üzere, insanların görmek istediği mucizeler açısından, Kur’an’ın sahiden kâfi bir i’caz kaynağı olduğunu kanıtlamak için, gaipten haber veren ayetlerle başlamıştır. Verilen haberin doğruluğu da – ayette tabir edildiği gibi- bir kaç yıl daha sonra tarihi bir olay olarak fiilen tescil ettirilmek suretiyle kesin mucize olarak ispatlanmıştır (Kurtubi, 14/5).
Mevzu ile ilgili ayetlerin mealleri şöylekidir:
“Elif Lam Mim, Rumlar (İranlılara) yenildi. (Arapların bulunduğu bölgeye) en yakın bir yerde onlar, bu mağlubiyetlerinin akabinde bir kaç yıl ortasında galip geleceklerdir. Daha evvel de ondan sonrasında da buyruk yalnız Allah’ındır. Ve o gün müminler Allah’ın sayesinde sevineceklerdir. O dilediğine yardım eder. O her şeye galiptir, fazlaca merhametlidir. Bu Allah’ın vadidir. Allah vadinden caymaz. Lakin insanların birden fazla bilmez.” (Rum:1-6)
Tefsir, hadis ve tarih kaynaklarının bildirdiğine göre, Rum müddetinde kelam konusu edilen olayın özeti şu biçimdedir: Bizans ordusu, İranlılarla girdiği savaşta, yurtlarının İran’a en yakın bir yerinde (veya Arabistan yakınında) mağlup oldu. Bu haber Hz. Peygamberi (s.a.v.) ve Müslümanları hayli üzdü. Müşrikler ise buna sevindiler. Zira kendileri üzere kitapsız bir devlet olan İran/Sasani ordusu, Müslümanlar üzere ehl-i kitap ve semâvî bir dine mensup olduğunu tez eden Bizans ordusunu feci biçimde yenmişti. Bu hususu, Übeyy b. Halef üzere kimi müşrikler, Hz. Ebubekir’e anlatmış, bu savaşı, kendileri için uğur getirecek bir olay olarak kıymetlendirmiş ve: “Bizim İranlı dostlarımız, sizin Bizans dostlarınızı yendiği üzere, biz de yakında ortamızda çıkacak bir savaşta kesinlikle sizi yeneceğiz” demeyi de ihmal etmemiştir. Buna karşılık, Hz. Peygamberden (s.a.v) işin gelecekle ilgili gerçek boyutunu öğrenmiş biri olarak Hz. Ebubekir, “Allah sizi sevindirmeyecektir. Yakın bir gelecekte Rumlar, İranlılara kesinlikle galip gelecektir. Peygamberimiz (s.a.v) bunu bize haber verdi” diyerek reaksiyon göstermiştir. Übeyy b. Halef ise ona “Yalan söylüyorsun, haydi bir mühlet tayin et, seninle bahse girelim” demiş. Hz. Ebu Bekir, “Allah’ın düşmanı! Asıl yalancı sensin!” diyerek yanıt vermiştir. Ve nihayet ikisi içinde bahse dair, belirlenen üç yıllık mühlet ile on develik ölçüsü içeren bir antlaşma yapılır(ki bu biçimde daha kumar yasağı gelmemişti). Birkaç gün daha sonra, Hz. Peygamberin (s.a.v) direktifleri doğrultusunda, Hz. Ebubekir tarafınca bir daha kelam konusu antlaşma gündeme getirilmiş ve –Kur’an’ın “bid’a sinin=bir kaç yıl” sözüne uygun olarak, Rumları galip getirecek savaşın olacağı vakit dilimi, üç ila dokuz yıl olarak tespit edilmiş, bahse bahis olan rehin ölçüsü ise, yüz deve formunda belirlenmiştir. Hâdise olduktan sora, Hz. Ebu Bekir bu develeri almış ve Efendimizin buyruğu üzerine tasadduk etmiştir. Rumların İranlıları yendiği gün, Müslümanlar da Bedir’de müşriklere karşı galip gelmişlerdir. (Tirmizi, 3193)
İngiliz Tarihçisi Gibbon: “Decline and Fall of The Roman Empire (2/788)” (Roma İmparatorluğu’nun Sukut ve İzmihlali) isimli yapıtında, Hz. Peygamberin bu şaşırtan haberinin gerçekleşmesi karşısında hayran kalarak, bin iki yüz elli yıl daha sonra özetle şu satırları yazmıştır: “İki İmparatorluğun hudutları haricinde bulunan ve bunlardan her birinin ötekini imha için hazırladıkları tertibatı bilen Hz. Muhammed (s.a.v), İranlıların adım başında zafer kazandıkları bir dakikada, Bizanslıların bir kaç yıl daha sonra galip geleceklerini söylemiş oldu. Dünyada hiçbir haber, bu biçimdeın durumu karşısında, bunun kadar inanılmayacak bir mahiyette sayılmazdı. Zira Doğu Roma İmparatorluğu, zafere değil, yıkılmaya yanlışsız gittiğini gösteriyordu.”