Gizem Üstündağ
Şenlik seyahatine 57. Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği ile başlayan, 40. İstanbul Sinema Şenliği’nde direktör ve senaryo kategorilerinden muvaffakiyetle dönen “Çatlak”, Fikret Reyhan’ın ikinci uzun metrajlı sineması. Sinema, şimdilerde ise birinci kere MUBI’de izleyicisiyle buluşuyor.
“Çatlak”, bir borcun tüm aileyi darmadağın edişini odağına alıyor. yıllar evvelden kalan bir borç, aile içi bağlantı dinamiklerini değiştirmeye ve sarsmaya yetiyor. Reyhan, maddiyata dayalı bağlantıların pamuk ipliğine bağlı kıymetlerini keskin bir müşahede yeteneği ile pek yalın ama sarsıcı bir lisanla aktarıyor.
yıllar evvel İngiltere’de çalıştığı periyotta arkadaşından yüklü ölçüde borç alan Fatih, bu borç ile aile ortasında kapalı kalmış tüm hasımlıkları, bastırılmış öfkeleri açığa çıkarır. Borç alınan kelam konusu paranın nasıl ödeneceği, vaktinde bu paradan kimin nasıl istifade ettiği ‘’aile yemeğinde’’ günlük, kolay konuşmalardan tansiyonun giderek arttığı önemli bir krize evrilir. Atışma formunda başlayan diyaloglar giderek şiddetlenir, tıpkı yavaşça büyüyen bir ‘çatlak’ üzere.
BASKILANMIŞ BİR ÖFKE VE TEKİNSİZ BİR TANSİYON
Baskılanmış kuvvetli bir öfke ve tekinsiz bir tansiyon üzerine kurgulanmış başarılı bir senaryo “Çatlak” ve daha da kıymetlisi öngörülebilir bir çatışmadan son derece uzak. Tek yerde geçen uzun planlarıyla aşina olduğumuz bir epey sinema var kuşkusuz lakin Reyhan, aile dinamiklerini ele alış biçimiyle ve yer verdiği ince detaylarıyla Türkiye’nin ekonomik durumunu art plana alarak, günümüz Türkiyesi’nin muhafazakar aile biçimine dair başarılı bir tasvir ortaya koyuyor. Karmaşık bir ailenin kaotik atmosferini gerçekçi ve son derece “buralı” nüanslarla gözler önüne seriyor; erkeklerle el sıkışmaktan çekiniyor, mesela yemek-çay servisini yapan ailenin bayanları oluyor sadece, bir şeylere inandırmak ve inanmak uğruna Kuran imdada yetişsin isteniyor; “el basmak” gerçeği devşirmenin en kolay yolu oluyor ve meskenin çatı katında babadan kapalı içiliyor bira…
Karikatürize edilmeyen karakterler ve klişelere boğulmayan sahnelerle ilerliyor sinema. hiç bir oyuncuya üstünlük atfetmeden, değişen kamera açılarıyla, karakterler kendi temsil alanlarını yaratıyor. Konutun nabzını tutan kamera adeta gizleniyor ve her an değişmeye hazır aile dinamiklerinin kaotik çatışmasında buluyoruz kendimizi.
Türkiye’nin kültürel yapısına ve sınıfa dair kıymetli bir müşahedesi ortaya koyuyor “Çatlak”. Aile ortasındaki hiyerarşi ise sinemanın merkezinde konumlanıyor. Kimin ne söyleyeceği, çayı kimin dolduracağı, yatalak annenin hangi köşede durup, nereye bakacağı babanın monopolünde gerçekleşiyor ve söylemiş olduği tek bir cümle, yaptığı rastgele bir şey evlatları tarafınca asla sorgulanamıyor. Otoriteyi yıkmak isteseler bile varlıkları bir daha birebir güç tarafınca onay görmek istiyor. Birey, eril tahakkümde kalmanın öfkesini ortasında taşısa da bir daha tıpkı öğretilerle, hapsolduğu tahminen de kendisi oluyor.
METALAŞAN PARA
“Borç” sözünün kelamlık manası aşikâr olsa da inanç bağını güçlendiren, insani dayanışmanın teminatı formunda yorumlamak mümkün bir daha de. Ama sinema, tüm bu manaların ötesinde tabir edilmesi güç bir hakikati ortaya koyuyor. Kapitalizmin işleyişinde rasyonel olan tek şeyin, paranın her şeyi çatlatan bir meta olduğu gerçeğini tüm gerçekliği ile aktarmayı başarıyor. Hayatta kalma gayesiyle ve tahminen de içgüdüsel olarak yaşamaya dair karmaşık bir mana kazansa da para, bu karmaşa içerisinde net bir şeyi açığa çıkarıyor; insan amansız bir bencilliğe gark oluyor. Hayat telaşı derin bir bencilliğe evriliyor ve metalalaşan para tüm insanlığa hükmedebiliyor.
Tek bir sorunun etrafında tahlil aranıyor üzere görünse de küçük hesaplarla var edilen “statüleri” müdafaa gayreti derin bir çıkmaza sürüklüyor. her insanın tek kaygısı günün sonunda “peki ya ben?” olmuşken, “kutsal” aile ve pahaları ezber edilmiş bir kavramdan öte geçemiyor. Kutsallaştırılan aile kavramı tam da bugünden bildiğimiz o öyküye uyumlanıyor; kapitalizmin kararında, varlığını sadece biyolojik olarak sürdürebiliyor.
Tüm çatlakların menşei toplumun kendisiyken içeride oluşan çatlakları onarmak kolay olmuyor. Varoluşun ortasından çıkılmayan korkusunda bencilliğin tonu değişse de varlığı silinmiyor. Sistem herkesleştirmeyi hedeflemişken “tüm memnun aileler birbirine benzese de her mutsuz ailenin kendine has bir mutsuzluğu kesinlikle oluyor.”
Şenlik seyahatine 57. Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği ile başlayan, 40. İstanbul Sinema Şenliği’nde direktör ve senaryo kategorilerinden muvaffakiyetle dönen “Çatlak”, Fikret Reyhan’ın ikinci uzun metrajlı sineması. Sinema, şimdilerde ise birinci kere MUBI’de izleyicisiyle buluşuyor.
“Çatlak”, bir borcun tüm aileyi darmadağın edişini odağına alıyor. yıllar evvelden kalan bir borç, aile içi bağlantı dinamiklerini değiştirmeye ve sarsmaya yetiyor. Reyhan, maddiyata dayalı bağlantıların pamuk ipliğine bağlı kıymetlerini keskin bir müşahede yeteneği ile pek yalın ama sarsıcı bir lisanla aktarıyor.
yıllar evvel İngiltere’de çalıştığı periyotta arkadaşından yüklü ölçüde borç alan Fatih, bu borç ile aile ortasında kapalı kalmış tüm hasımlıkları, bastırılmış öfkeleri açığa çıkarır. Borç alınan kelam konusu paranın nasıl ödeneceği, vaktinde bu paradan kimin nasıl istifade ettiği ‘’aile yemeğinde’’ günlük, kolay konuşmalardan tansiyonun giderek arttığı önemli bir krize evrilir. Atışma formunda başlayan diyaloglar giderek şiddetlenir, tıpkı yavaşça büyüyen bir ‘çatlak’ üzere.
BASKILANMIŞ BİR ÖFKE VE TEKİNSİZ BİR TANSİYON
Baskılanmış kuvvetli bir öfke ve tekinsiz bir tansiyon üzerine kurgulanmış başarılı bir senaryo “Çatlak” ve daha da kıymetlisi öngörülebilir bir çatışmadan son derece uzak. Tek yerde geçen uzun planlarıyla aşina olduğumuz bir epey sinema var kuşkusuz lakin Reyhan, aile dinamiklerini ele alış biçimiyle ve yer verdiği ince detaylarıyla Türkiye’nin ekonomik durumunu art plana alarak, günümüz Türkiyesi’nin muhafazakar aile biçimine dair başarılı bir tasvir ortaya koyuyor. Karmaşık bir ailenin kaotik atmosferini gerçekçi ve son derece “buralı” nüanslarla gözler önüne seriyor; erkeklerle el sıkışmaktan çekiniyor, mesela yemek-çay servisini yapan ailenin bayanları oluyor sadece, bir şeylere inandırmak ve inanmak uğruna Kuran imdada yetişsin isteniyor; “el basmak” gerçeği devşirmenin en kolay yolu oluyor ve meskenin çatı katında babadan kapalı içiliyor bira…
Karikatürize edilmeyen karakterler ve klişelere boğulmayan sahnelerle ilerliyor sinema. hiç bir oyuncuya üstünlük atfetmeden, değişen kamera açılarıyla, karakterler kendi temsil alanlarını yaratıyor. Konutun nabzını tutan kamera adeta gizleniyor ve her an değişmeye hazır aile dinamiklerinin kaotik çatışmasında buluyoruz kendimizi.
Türkiye’nin kültürel yapısına ve sınıfa dair kıymetli bir müşahedesi ortaya koyuyor “Çatlak”. Aile ortasındaki hiyerarşi ise sinemanın merkezinde konumlanıyor. Kimin ne söyleyeceği, çayı kimin dolduracağı, yatalak annenin hangi köşede durup, nereye bakacağı babanın monopolünde gerçekleşiyor ve söylemiş olduği tek bir cümle, yaptığı rastgele bir şey evlatları tarafınca asla sorgulanamıyor. Otoriteyi yıkmak isteseler bile varlıkları bir daha birebir güç tarafınca onay görmek istiyor. Birey, eril tahakkümde kalmanın öfkesini ortasında taşısa da bir daha tıpkı öğretilerle, hapsolduğu tahminen de kendisi oluyor.
METALAŞAN PARA
“Borç” sözünün kelamlık manası aşikâr olsa da inanç bağını güçlendiren, insani dayanışmanın teminatı formunda yorumlamak mümkün bir daha de. Ama sinema, tüm bu manaların ötesinde tabir edilmesi güç bir hakikati ortaya koyuyor. Kapitalizmin işleyişinde rasyonel olan tek şeyin, paranın her şeyi çatlatan bir meta olduğu gerçeğini tüm gerçekliği ile aktarmayı başarıyor. Hayatta kalma gayesiyle ve tahminen de içgüdüsel olarak yaşamaya dair karmaşık bir mana kazansa da para, bu karmaşa içerisinde net bir şeyi açığa çıkarıyor; insan amansız bir bencilliğe gark oluyor. Hayat telaşı derin bir bencilliğe evriliyor ve metalalaşan para tüm insanlığa hükmedebiliyor.
Tek bir sorunun etrafında tahlil aranıyor üzere görünse de küçük hesaplarla var edilen “statüleri” müdafaa gayreti derin bir çıkmaza sürüklüyor. her insanın tek kaygısı günün sonunda “peki ya ben?” olmuşken, “kutsal” aile ve pahaları ezber edilmiş bir kavramdan öte geçemiyor. Kutsallaştırılan aile kavramı tam da bugünden bildiğimiz o öyküye uyumlanıyor; kapitalizmin kararında, varlığını sadece biyolojik olarak sürdürebiliyor.
Tüm çatlakların menşei toplumun kendisiyken içeride oluşan çatlakları onarmak kolay olmuyor. Varoluşun ortasından çıkılmayan korkusunda bencilliğin tonu değişse de varlığı silinmiyor. Sistem herkesleştirmeyi hedeflemişken “tüm memnun aileler birbirine benzese de her mutsuz ailenin kendine has bir mutsuzluğu kesinlikle oluyor.”