Aysel YÜCEL
Pandemiyle birlikte Türkiye, tedarikte öne çıkıyor. İhracat artıyor, buna paralel ithalat da yükseliyor. Dış ticaretin yüzde 80’den çoksı denizyoluyla yapıldığı için limanlar bu noktada kilit rol üstleniyor. Fakat limanlarda kapasite sorunu yaşanıyor. Artan ticaretin yanı sıra büyüyen gemi uzunlukları da bu sorunu büyütüyor. Yıllık 12 milyon TEU elleçleyen Türkiye limanları, 25 yılda bu sayısı üçe katlamayı hedefl iyor. Kent içlerinde kalan limanlar, genişleyecek alan bulamıyor. Mevcut kapasiteyi artırmak için alan sorunu yaşayan liman bölgelerinden biri de Türkiye’nin dünyaya açılan ana kapılarından biri olan Ambarlı. DÜNYA Üst Yöneticisi Hakan Güldağ ve DÜNYA müellifi Rüştü Bozkurt ile bir arada Ambarlı liman tesislerini ziyaret ederek, bölgedeki son durumu ve işletmelerin acil muhtaçlıklarını yerinde inceleme fırsatı bulduk.
30 yıllık geçmişi bulunan Ambarlı Liman Tesisleri’nde bugün Marport, Kumport, Mardaş ve Akçansa olmak üzere dört özel liman işletmesi bulunuyor. Limanlar, farklı yük tiplerinde hizmet vermekle bir arada yüklü olarak konteyner elleçleme alanında faaliyet gösteriyor. Arpaş da bölgede römörkörcülük hizmeti veriyor. Liman işletmeleri bünyesinde 2 bin 200’e yakın olan istihdam oranı, taşeron ve kara nakliyat firmaları da dahil edildiğinde 12 bine yaklaşıyor.
Ambarlı Liman Tesisleri’nin genel idaresinden ve uyumundan sorumlu olan Altaş’ın konut sahipliğinde gerçekleşen yuvarlak masa toplantısı öncesinde, limanları gezme fırsatımız oldu. Artık daha büyük gemileri ağırlayan limanlarda ekipman yatırımları devam ediyor. Dev gemileri ağırlamak için vinçlerin eskimesini beklemeden milyonlarca dolarlık yatırımla yeni vinçler alınıyor. Bu yatırımlar yardımıyla Ambarlı, 400 metre uzunluktaki gemileri de ağırlayabiliyor. Fakat bu tesisler tıpkı anda birden çok dev gemiyi ağırlamak istiyor. Bu da lakin liman alanlarının genişletilmesiyle mümkün. Denize dolgu yapılarak bu tesisleri büyütmek hayli maliyetli ve uzun vakit aldığı için yetkililer tek tahlili kamulaştırmada görüyor. Kamulaştırma için en uygun yerlerden birinin de Haramidere olduğu söz ediliyor. Ambarlı’nın batısında, tesislerin çabucak bitişiğindeki Haramidere’de, depolama terminalleri alanında bulunan, epey uzun yıllar Marmara ile Trakya bölgesinin akaryakıt ve petrol mamüllerinin ikmal edildiği tesisler kapatılmıştı. Mobil- BP, Shel, Petrol Ofisi ve Çekisan üzere tesisler boşaltıldı. Burada Botaş’ın depolama ve gazdan güç üreten tesisi var. Dal temsilcileri, şu anda atıl durumda olan bu alanların limancıların kullanmasına sunulabileceğini vurgulayarak, “Bu alanın tamamı Ambarlı’nın gelişim ve büyüme alanı olarak kullanılabilir. aslına bakarsanız doğusu ve kuzeyi bütünüyle kentsel alanlarla dolmuş durumda. Eski depolama tesisi alanları da kentsel alanlara dönmeden limanın genişlemesine ayrılabilir. Kamunun burayı alıp planlaması imar planlarının yenilenmesi ve daha sonrasında da bedelini şirketlerden alabilir. Orası giderse öteki bir yer kalmaz” açıklamasını yapıyor.
Ambarlı büyüklüğünde bir liman alanı yapılabilir
Bu sayede, neredeyse Ambarlı tesisleri kadar yeni bir liman kazanılabileceğini savunan limancılar, bölgeye demiryolu tesisleri ve lojistik merkezleri de gelebileceğini belirtiyor. Yetkililer, Marmara Bölgesi’nde büyüyen iktisada paralel konteyner nakliyeciliği talebinin de arttığına dikkat çekerek, bölgenin en kıymetli liman tesislerini barındıran Ambarlı’nın gelecek 50 yıllık gayelerine ulaşabilmesi için tek alternatifin kamulaştırma olduğunun altı çiziyor. Ambarlı Liman Tesisleri, Marmara Bölgesi’nin konteyner nakliyatında yüzde 41 hisseye sahip. Bu oran geçmiş senelerda yüzde 50’nin üzerindeydi. Lakin bölgeye gelen transit yükün büyük bir kısmı Asyaport’a kaymış durumda. Türkiye’nin artan dış ticaretine karşın, 2014 yılında 3 milyon 500 bin TEU’ya yaklaşan bu tesislerdeki yıllık konteyner elleçleme ölçüsü, 2020 yılında 2.8 milyon TEU’ya geriledi. Bölgedeki 4 limanın Türkiye genelinde yüzde 25’lik hissesi bulunuyor. Ambarlı limanları, yıllık 2.5 milyon TEU’ya yaklaşan konteyner elleçleme ölçüsünü en az 6-7 milyon TEU’ya çıkarmayı hedefl iyor. Bunun için de kapasiteyi artıracak adımların atılmasını bekliyor.
‘ABD’de yaşanan kriz Türkiye’ye sıçramasın!’
180’e yakın liman ve iskelenin bulunduğu Türkiye’de yıllık yaklaşık 12 milyon TEU konteyner elleçleniyor. Gelecek üç yıl içerisinde, 2020 yılına nazaran konteyner elleçleme ölçüsünde yüzde 16’ya yakın artış olacağı öngörülüyor. 2050 yılına kadar ise Türkiye’de elleçlenen konteyner ölçüsünün üç kata yakın artarak 35 milyon TEU’lara çıkarılması hedefl eniyor. Kesim yetkilileri, gerekli kıymetler alınmadığı takdirde, pandemiyle birlikte ABD, Çin ve İngiltere üzere ülkelerde limanlarda yaşanan darboğazın Türkiye’ye sıçramasından telaş ediliyor. Limanlarda yaşanan 1 günlük aksama bile global tedarik zincirinde tüm istikrarları altüst edebiliyor. Bilhassa pandemiyle birlikte tüm dünyada hükümetler limanların stratejik ehemmiyetini daha yeterli anlayarak, bu alana takviyelerini artırdı.
Dolacak mukavele müddetleri yatırıma pürüz
Kapasite meselesinin yanı sıra limanlardaki en büyük sorunlardan biri de özel liman işletmesinin kullanım mukavelelerinde mühletin dolacak olması. Mega gemilerin devreye girmesi, yeşil dönüşüm ve deniz taşımacılığındaki büyüme beklentileri, limanlarda acil yatırım gereksinimi doğurdu. Fakat birfazlaca özel liman işletmesinin 49 yıl olan kullanım kontratlarında müddetin dolacak olması yatırımları engelliyor. Zira bu alanda yatırımların maliyeti devasa yükseklikte. Yalnızca bir vinç yatırımı bile 10 milyon doları aşıyor. Ambarlı Liman Tesisleri’nde özel liman işletmelerinin kullanım mukavele mühletleri 24 yıl daha sonra doluyor. Türkiye genelinde 7 yılı kalan limanlar var. Dal yetkilileri, “Çok sıkıntı kurallarda büyük yatırımların yapılması gerekiyor. Fakat bu yatırımları yapabilmemiz için önümüzü görmemiz lazım. Geçmişte tersanelerde ve hür bölgelerde olduğu üzere limanlarda da işletme müddetlerinin ivedilikle uzatılmasını talep ediyoruz” diyor. Limanlarda demiryolu kontaklarının tamamlanması, gümrük süreçleri sadeleştirilmeli, yeşil dönüşüm fonu oluşturulmalı ve bölüme yönelik finansman takviyeler artırılması da limancıların öncelikli beklentileri içinde.
Pandemiyle birlikte Türkiye, tedarikte öne çıkıyor. İhracat artıyor, buna paralel ithalat da yükseliyor. Dış ticaretin yüzde 80’den çoksı denizyoluyla yapıldığı için limanlar bu noktada kilit rol üstleniyor. Fakat limanlarda kapasite sorunu yaşanıyor. Artan ticaretin yanı sıra büyüyen gemi uzunlukları da bu sorunu büyütüyor. Yıllık 12 milyon TEU elleçleyen Türkiye limanları, 25 yılda bu sayısı üçe katlamayı hedefl iyor. Kent içlerinde kalan limanlar, genişleyecek alan bulamıyor. Mevcut kapasiteyi artırmak için alan sorunu yaşayan liman bölgelerinden biri de Türkiye’nin dünyaya açılan ana kapılarından biri olan Ambarlı. DÜNYA Üst Yöneticisi Hakan Güldağ ve DÜNYA müellifi Rüştü Bozkurt ile bir arada Ambarlı liman tesislerini ziyaret ederek, bölgedeki son durumu ve işletmelerin acil muhtaçlıklarını yerinde inceleme fırsatı bulduk.
30 yıllık geçmişi bulunan Ambarlı Liman Tesisleri’nde bugün Marport, Kumport, Mardaş ve Akçansa olmak üzere dört özel liman işletmesi bulunuyor. Limanlar, farklı yük tiplerinde hizmet vermekle bir arada yüklü olarak konteyner elleçleme alanında faaliyet gösteriyor. Arpaş da bölgede römörkörcülük hizmeti veriyor. Liman işletmeleri bünyesinde 2 bin 200’e yakın olan istihdam oranı, taşeron ve kara nakliyat firmaları da dahil edildiğinde 12 bine yaklaşıyor.
Ambarlı Liman Tesisleri’nin genel idaresinden ve uyumundan sorumlu olan Altaş’ın konut sahipliğinde gerçekleşen yuvarlak masa toplantısı öncesinde, limanları gezme fırsatımız oldu. Artık daha büyük gemileri ağırlayan limanlarda ekipman yatırımları devam ediyor. Dev gemileri ağırlamak için vinçlerin eskimesini beklemeden milyonlarca dolarlık yatırımla yeni vinçler alınıyor. Bu yatırımlar yardımıyla Ambarlı, 400 metre uzunluktaki gemileri de ağırlayabiliyor. Fakat bu tesisler tıpkı anda birden çok dev gemiyi ağırlamak istiyor. Bu da lakin liman alanlarının genişletilmesiyle mümkün. Denize dolgu yapılarak bu tesisleri büyütmek hayli maliyetli ve uzun vakit aldığı için yetkililer tek tahlili kamulaştırmada görüyor. Kamulaştırma için en uygun yerlerden birinin de Haramidere olduğu söz ediliyor. Ambarlı’nın batısında, tesislerin çabucak bitişiğindeki Haramidere’de, depolama terminalleri alanında bulunan, epey uzun yıllar Marmara ile Trakya bölgesinin akaryakıt ve petrol mamüllerinin ikmal edildiği tesisler kapatılmıştı. Mobil- BP, Shel, Petrol Ofisi ve Çekisan üzere tesisler boşaltıldı. Burada Botaş’ın depolama ve gazdan güç üreten tesisi var. Dal temsilcileri, şu anda atıl durumda olan bu alanların limancıların kullanmasına sunulabileceğini vurgulayarak, “Bu alanın tamamı Ambarlı’nın gelişim ve büyüme alanı olarak kullanılabilir. aslına bakarsanız doğusu ve kuzeyi bütünüyle kentsel alanlarla dolmuş durumda. Eski depolama tesisi alanları da kentsel alanlara dönmeden limanın genişlemesine ayrılabilir. Kamunun burayı alıp planlaması imar planlarının yenilenmesi ve daha sonrasında da bedelini şirketlerden alabilir. Orası giderse öteki bir yer kalmaz” açıklamasını yapıyor.
Ambarlı büyüklüğünde bir liman alanı yapılabilir
Bu sayede, neredeyse Ambarlı tesisleri kadar yeni bir liman kazanılabileceğini savunan limancılar, bölgeye demiryolu tesisleri ve lojistik merkezleri de gelebileceğini belirtiyor. Yetkililer, Marmara Bölgesi’nde büyüyen iktisada paralel konteyner nakliyeciliği talebinin de arttığına dikkat çekerek, bölgenin en kıymetli liman tesislerini barındıran Ambarlı’nın gelecek 50 yıllık gayelerine ulaşabilmesi için tek alternatifin kamulaştırma olduğunun altı çiziyor. Ambarlı Liman Tesisleri, Marmara Bölgesi’nin konteyner nakliyatında yüzde 41 hisseye sahip. Bu oran geçmiş senelerda yüzde 50’nin üzerindeydi. Lakin bölgeye gelen transit yükün büyük bir kısmı Asyaport’a kaymış durumda. Türkiye’nin artan dış ticaretine karşın, 2014 yılında 3 milyon 500 bin TEU’ya yaklaşan bu tesislerdeki yıllık konteyner elleçleme ölçüsü, 2020 yılında 2.8 milyon TEU’ya geriledi. Bölgedeki 4 limanın Türkiye genelinde yüzde 25’lik hissesi bulunuyor. Ambarlı limanları, yıllık 2.5 milyon TEU’ya yaklaşan konteyner elleçleme ölçüsünü en az 6-7 milyon TEU’ya çıkarmayı hedefl iyor. Bunun için de kapasiteyi artıracak adımların atılmasını bekliyor.
‘ABD’de yaşanan kriz Türkiye’ye sıçramasın!’
180’e yakın liman ve iskelenin bulunduğu Türkiye’de yıllık yaklaşık 12 milyon TEU konteyner elleçleniyor. Gelecek üç yıl içerisinde, 2020 yılına nazaran konteyner elleçleme ölçüsünde yüzde 16’ya yakın artış olacağı öngörülüyor. 2050 yılına kadar ise Türkiye’de elleçlenen konteyner ölçüsünün üç kata yakın artarak 35 milyon TEU’lara çıkarılması hedefl eniyor. Kesim yetkilileri, gerekli kıymetler alınmadığı takdirde, pandemiyle birlikte ABD, Çin ve İngiltere üzere ülkelerde limanlarda yaşanan darboğazın Türkiye’ye sıçramasından telaş ediliyor. Limanlarda yaşanan 1 günlük aksama bile global tedarik zincirinde tüm istikrarları altüst edebiliyor. Bilhassa pandemiyle birlikte tüm dünyada hükümetler limanların stratejik ehemmiyetini daha yeterli anlayarak, bu alana takviyelerini artırdı.
Dolacak mukavele müddetleri yatırıma pürüz
Kapasite meselesinin yanı sıra limanlardaki en büyük sorunlardan biri de özel liman işletmesinin kullanım mukavelelerinde mühletin dolacak olması. Mega gemilerin devreye girmesi, yeşil dönüşüm ve deniz taşımacılığındaki büyüme beklentileri, limanlarda acil yatırım gereksinimi doğurdu. Fakat birfazlaca özel liman işletmesinin 49 yıl olan kullanım kontratlarında müddetin dolacak olması yatırımları engelliyor. Zira bu alanda yatırımların maliyeti devasa yükseklikte. Yalnızca bir vinç yatırımı bile 10 milyon doları aşıyor. Ambarlı Liman Tesisleri’nde özel liman işletmelerinin kullanım mukavele mühletleri 24 yıl daha sonra doluyor. Türkiye genelinde 7 yılı kalan limanlar var. Dal yetkilileri, “Çok sıkıntı kurallarda büyük yatırımların yapılması gerekiyor. Fakat bu yatırımları yapabilmemiz için önümüzü görmemiz lazım. Geçmişte tersanelerde ve hür bölgelerde olduğu üzere limanlarda da işletme müddetlerinin ivedilikle uzatılmasını talep ediyoruz” diyor. Limanlarda demiryolu kontaklarının tamamlanması, gümrük süreçleri sadeleştirilmeli, yeşil dönüşüm fonu oluşturulmalı ve bölüme yönelik finansman takviyeler artırılması da limancıların öncelikli beklentileri içinde.