AKP ve MHP’nin yaklaşık iki yıldır üzerinde çalıştığı 15 unsurluk “Milletvekili Seçimi Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, AKP ve MHP’li 14 milletvekilinin imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
BARAJ YÜZDE 10’DAN YÜZDE 7’YE İNECEK
Teklifin birinci hususu ile 1980 darbesi daha sonrası getirilen yüzde 10’luk seçim barajının yüzde 7’ye düşürülmesi öngörüldü. Barajın yüzde 7’ye düşürülmesi, “yönetimdeki istikrarı örselemeden daha fazla partinin ve fikrin yasama organında temsil edilebilir olması” olarak gerekçelendirildi.
PARTİLER SEÇİM ETRAFINDAKİ OYUNA NAZARAN MİLLETVEKİLİ ÇIKARACAK
Teklife nazaran; ittifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçerse, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımında ittifak ortasında yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınacak. Mevcut maddede, evvel d’hont sistemiyle ittifakın milletvekili sayısı belirleniyor, akabinde siyasi partilerin ittifak ortasında aldığı oy sayısına bakılırsa partilerin milletvekili dağılımı yapılıyordu.
Kanun teklifine bakılırsa, bu uygulamadan vazgeçilerek direkt siyasi partinin seçim etrafında aldığı oy sayısına bakılırsa partilerin milletvekili sayısı belirlenecek. bu biçimdece, artık oylarla partiler, ittifak ortasında ve haricinde öbür partilerden daha az oy almasına rağmen milletvekili çıkaramayacak. Bu husus, “Seçmen iradesinin kendi partisi haricinde diğer partilere yansıyacak sonuçlar doğurur olmaması” ile gerekçelendirildi.
Son seçimlerde Trabzon, Erzurum ve Elazığ’da, öteki ittifakın ortasındaki partiden daha fazla oy almış bulunmasına karşın birtakım partiler milletvekili çıkaramamıştı. Örneğin Elazığ’da ikinci olan CHP, artık oylarıyla birlikte birinci olan MHP’nin önüne geçmişti. AKP yetkilileri, bu düzenlemeyle ittifak ortasında seçmenin kendi partisine oy vermesinin sağlanmasının hedeflendiğini de belirtti.
SEÇİME KATILMAK İÇİN TBMM’DE KÜME KURMA KOŞULU KALKACAK, ÖRGÜTLENME TEK KOŞUL OLACAK
Siyasi partilerin seçimlere katılması için ‘illerin en az yarısında oy verme gününden en az altı ay evvel teşkilat kurması yahut TBMM’de kümesi bulunması’ koşulundaki ‘TBMM’de kümesi bulunması’ kaidesi kaldırılacak. Yani partilerin seçime girebilmek için altı ay evvel en az 41 vilayette örgütlenmeyi tamamlamaları gerekecek.
24 Haziran seçimleri öncesinde Yüksek Seçim Kurulu’nun YETERLİ Parti’nin seçimlere girmemesi istikametinde karar verme ihtimaline karşı TBMM’de küme kurması için gerekli olan 20 sandalyeye ulaşması için CHP’den milletvekilleri YETERLİ Parti’ye geçmiş ve tartışmalar yaşanmıştı.
SANDIK HEYETİ KURAYLA BELİRLENECEK
Vilayet seçim şurası bir lider, iki asıl, iki yedek üyeden oluşacak. Vilayet seçim konseyi lider ve asıl üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde vazife yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden birinci derece isimli yargı adalet komitesi tarafınca yapılan kura çekimiyle tespit edilecek. Kura çekiminde birinci çıkan lider, daha sonra iki üye asil ve en son çıkan âlâ üye de yedek üye olarak belirlenecek. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin olmaması durumunda en kıdemli yargıçtan başlayarak eksikler tamamlanacak.
Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti, oluru olmadan öbür bir üyesini sandık heyeti üyesi olarak gösteremeyecek. Yani partilerin diğer bir partinin üyesi olan bir kişiyi, lakin o kişinin onayı ile sandık konseyi üyesi olarak bakılırsavlendirilebilecek.
“SEÇMEN GÖÇÜ”NE TEDBİR
Mahalli Yönetimler ile Mahalli Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde, yerleşim yeri adresine nazaran oluşturulan bir yıl evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme süreçleri yapılacak. Seçmen kütüklerinin adres kayıt sistemindeki bilgiler temel alınarak her yıl güncellenmesi kapsamında, adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilecek.
YASAKLARDA ‘BAŞBAKAN’ İBARESİ KALKACAK
“Başbakan ve bakanlara ait yasaklar” kapsamında yer alan “Seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar olan müddet ortasında başbakan ve bakanlarla milletvekilleri yurt ortasında yapacakları seçim propagandası ile ilgili seyahatleri, makam arabaları ve resmi hizmete tahsis edilen vasıtalarla yapamazlar, seyahatlerde protokol icabı olan karşılama ve uğurlamalarla merasimler yapılamaz ve resmi ziyafet verilemez” ve “Seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar geçen müddet ortasında başbakan, bakanlar, milletvekilleri ve adayların seçim propagandası yapacak seyahatlere hiç bir memur katılamaz” hususlarında geçen ‘başbakan’ ibaresi kalkacak. Kanun teklifinde, partili cumhurbaşkanına yönelik propaganda yasağına ait bir düzenleme yer almadı.
MUHTARLARA BİR AY İÇİNDE MAZBATA VERİLECEK
Seçim kararına nazaran birinci sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay ortasında belgelendirmesi halinde kendisine seçim kazandığına dair ilçe seçim kurulunca mazbata verilecek. Aksi biçimde ikinciye, ondan sonrasında üçüncüye; seçilme ehliyetine sahip aday bulunana kadar bu süreç yapılacak. İlçe seçim kulunca bu konuda vermiş olduğu kararlara karşı iki gün ortasında itiraz edilebilecek ve konseyin vermiş olduğu kararlar kesin sayılacak. Bu teklifle, süreç ortasında seçilme yeterliliğinin yitirilmesi niçiniyle muhtarlık seçimlerinin yenilenmesinin önüne geçilmesi hedefleniyor.
BARAJ YÜZDE 10’DAN YÜZDE 7’YE İNECEK
Teklifin birinci hususu ile 1980 darbesi daha sonrası getirilen yüzde 10’luk seçim barajının yüzde 7’ye düşürülmesi öngörüldü. Barajın yüzde 7’ye düşürülmesi, “yönetimdeki istikrarı örselemeden daha fazla partinin ve fikrin yasama organında temsil edilebilir olması” olarak gerekçelendirildi.
PARTİLER SEÇİM ETRAFINDAKİ OYUNA NAZARAN MİLLETVEKİLİ ÇIKARACAK
Teklife nazaran; ittifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçerse, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımında ittifak ortasında yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınacak. Mevcut maddede, evvel d’hont sistemiyle ittifakın milletvekili sayısı belirleniyor, akabinde siyasi partilerin ittifak ortasında aldığı oy sayısına bakılırsa partilerin milletvekili dağılımı yapılıyordu.
Kanun teklifine bakılırsa, bu uygulamadan vazgeçilerek direkt siyasi partinin seçim etrafında aldığı oy sayısına bakılırsa partilerin milletvekili sayısı belirlenecek. bu biçimdece, artık oylarla partiler, ittifak ortasında ve haricinde öbür partilerden daha az oy almasına rağmen milletvekili çıkaramayacak. Bu husus, “Seçmen iradesinin kendi partisi haricinde diğer partilere yansıyacak sonuçlar doğurur olmaması” ile gerekçelendirildi.
Son seçimlerde Trabzon, Erzurum ve Elazığ’da, öteki ittifakın ortasındaki partiden daha fazla oy almış bulunmasına karşın birtakım partiler milletvekili çıkaramamıştı. Örneğin Elazığ’da ikinci olan CHP, artık oylarıyla birlikte birinci olan MHP’nin önüne geçmişti. AKP yetkilileri, bu düzenlemeyle ittifak ortasında seçmenin kendi partisine oy vermesinin sağlanmasının hedeflendiğini de belirtti.
SEÇİME KATILMAK İÇİN TBMM’DE KÜME KURMA KOŞULU KALKACAK, ÖRGÜTLENME TEK KOŞUL OLACAK
Siyasi partilerin seçimlere katılması için ‘illerin en az yarısında oy verme gününden en az altı ay evvel teşkilat kurması yahut TBMM’de kümesi bulunması’ koşulundaki ‘TBMM’de kümesi bulunması’ kaidesi kaldırılacak. Yani partilerin seçime girebilmek için altı ay evvel en az 41 vilayette örgütlenmeyi tamamlamaları gerekecek.
24 Haziran seçimleri öncesinde Yüksek Seçim Kurulu’nun YETERLİ Parti’nin seçimlere girmemesi istikametinde karar verme ihtimaline karşı TBMM’de küme kurması için gerekli olan 20 sandalyeye ulaşması için CHP’den milletvekilleri YETERLİ Parti’ye geçmiş ve tartışmalar yaşanmıştı.
SANDIK HEYETİ KURAYLA BELİRLENECEK
Vilayet seçim şurası bir lider, iki asıl, iki yedek üyeden oluşacak. Vilayet seçim konseyi lider ve asıl üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde vazife yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden birinci derece isimli yargı adalet komitesi tarafınca yapılan kura çekimiyle tespit edilecek. Kura çekiminde birinci çıkan lider, daha sonra iki üye asil ve en son çıkan âlâ üye de yedek üye olarak belirlenecek. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin olmaması durumunda en kıdemli yargıçtan başlayarak eksikler tamamlanacak.
Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti, oluru olmadan öbür bir üyesini sandık heyeti üyesi olarak gösteremeyecek. Yani partilerin diğer bir partinin üyesi olan bir kişiyi, lakin o kişinin onayı ile sandık konseyi üyesi olarak bakılırsavlendirilebilecek.
“SEÇMEN GÖÇÜ”NE TEDBİR
Mahalli Yönetimler ile Mahalli Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde, yerleşim yeri adresine nazaran oluşturulan bir yıl evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme süreçleri yapılacak. Seçmen kütüklerinin adres kayıt sistemindeki bilgiler temel alınarak her yıl güncellenmesi kapsamında, adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilecek.
YASAKLARDA ‘BAŞBAKAN’ İBARESİ KALKACAK
“Başbakan ve bakanlara ait yasaklar” kapsamında yer alan “Seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar olan müddet ortasında başbakan ve bakanlarla milletvekilleri yurt ortasında yapacakları seçim propagandası ile ilgili seyahatleri, makam arabaları ve resmi hizmete tahsis edilen vasıtalarla yapamazlar, seyahatlerde protokol icabı olan karşılama ve uğurlamalarla merasimler yapılamaz ve resmi ziyafet verilemez” ve “Seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar geçen müddet ortasında başbakan, bakanlar, milletvekilleri ve adayların seçim propagandası yapacak seyahatlere hiç bir memur katılamaz” hususlarında geçen ‘başbakan’ ibaresi kalkacak. Kanun teklifinde, partili cumhurbaşkanına yönelik propaganda yasağına ait bir düzenleme yer almadı.
MUHTARLARA BİR AY İÇİNDE MAZBATA VERİLECEK
Seçim kararına nazaran birinci sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay ortasında belgelendirmesi halinde kendisine seçim kazandığına dair ilçe seçim kurulunca mazbata verilecek. Aksi biçimde ikinciye, ondan sonrasında üçüncüye; seçilme ehliyetine sahip aday bulunana kadar bu süreç yapılacak. İlçe seçim kulunca bu konuda vermiş olduğu kararlara karşı iki gün ortasında itiraz edilebilecek ve konseyin vermiş olduğu kararlar kesin sayılacak. Bu teklifle, süreç ortasında seçilme yeterliliğinin yitirilmesi niçiniyle muhtarlık seçimlerinin yenilenmesinin önüne geçilmesi hedefleniyor.