PROF. DR. NİYAZİ BEKİ
İnsanın niyet yapısında iman ve inkârın büyük tesiri vardır. İman güneş üzeredir, hem ziyadır hem kuvvettir. Küfür ise gece üzeredir, hem karanlık hem güç kaybıdır.
“Allah iman edenlerin velisidir/dostudur; onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. İnkâr edenlerin velileri ise tağuttur (insanı yanlışsız yoldan saptıran her şey); onları aydınlıktan çıkarıp karanlıklara sokar” (Bakara, 257) mealindeki ayette iman-küfür muvazenesine yer verilmiştir. Biz de bu yazımızda bu ayeti açıklamaya çalışacağız. İnsanların ruhunda bunların ne üzere bir aydınlık ve ya karanlık meydana getirdiklerini örneklerle ayrıntılandırmaya çalışacağız.
İNSAN RUHU: İman insan ruhunu aydınlatan bir lamba üzeredir. Her şeyi elinde tutan Allah’a iman ile en başta istinat/dayanak bulma ve istimdat/ yardım alma noktalarını keşfetmiş olur. Bu keşifle bir arada ilim, kudret, hikmet, rahmet ve şefkati sonsuz olan Allah’ın tevhid dairesine sığınmış olur. Her şeyin dizgini elinde, her hazinenin anahtarı yanında, her şeyin üstesinden gelebilen merhamet ve kerem sahibi olan Allah’a dayanmış ve ondan yardımı beklemiş olur. bu biçimde bir kimsenin şüphesiz sırtı kolay kolay yere gelmez. Evet gerçek imanı elde eden adam, kâinata meydan okuyabilir ve imanın kuvvetine bakılırsa en dertli hallerden olayların tazyiklerinden kurtulabilir. “Tevekkeltü alallah” der, sefine-i hayatta kemal-i emniyetle hâdiselerin dağlar üzere büyük dalgaları ortasında seyran eder… Bütün yüklerini kudreti sonsuz olan Allah’ın kudret eline emanet eder, rahatla dünyadan geçer, berzahta istirahat eder. daha sonra saadet-i ebediyeye girmek için Cennet’e uçabilir. Demek iman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dareyni iktiza eder/dünya ve ahiretin saadetine kavuşturur(bk. Kelamlar, 314-315).
Küfür ise, insan ruhunu karanlıklarda boğar. Zira bir tek Allah’a inanmayan kimse, sahipsiz, kimsesiz, yardımsız olduğunu düşündüğü için hayat yükü dağlar üzere tartı yapar. Bir tek sultanın kapısına yönelmek yerine, kendisi üzere aciz, bilgisiz, güçsüz, şuursuz binlerce sebeplerin kapılarını çalmak zorunda kalır. Bu durum kendisini cehennemi bir halet-i ruhiye içine sokar. İşte İman Parıltı ve işte küfrün karanlığı…
İNSAN AKLI: Akıl insanın eline verilen bir âlettir. Bu aletin durumu iman ve küfür olgusuna bakılırsa değer alır. Örneğin, şayet imanlı bir şahısta bulunsa ve aklın yaratıcısı ve gerçek sahibi olan Alla hesabına çalıştırılsa; akıl, o denli tılsımlı bir anahtar olur ki: Şu kâinatta olan nihayetsiz rahmet hazinelerini ve hikmet definelerini açar. Ve bununla sahibini, ebedi saadete hazırlayan Rabbanî bir mürşit derecesine çıkar.
“Muhakkak ki biz size ortasında sizin için öğüt bulunan bir kitap indirdik. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?” (Enbiya, 21/10) mealindeki ayet ve benzerlerinde kullanılan “Aklınızı kullanmayacak mısınız?” mealindeki sözden amaç, akıllarını düzgün kullanmadıklarına işarettir. Yoksa şeytani ve nefsani taraftan de akılları kullananlar vardır. Ama Kur’an’ın bu üzere tabirlerinde aklın ‘inkâr rotasında değil, iman doğrultusunda’ kullanılması emredilmiştir.
Şayet akıl, Kur’an’ın ışığında eğitilmez de yanlış yollara saparsa, o denli uğursuz, o denli rahatsız ve taciz edici bir âlet olur ki; geçmiş vaktin hüzünlü acılarını ve gelecek vaktin vahim olaylarını insanın o bîçare başına yükletecek, yararsız, ziyanlı bir âlet derekesine iner. İşte bunun içindir ki: Fâsık adam, aklın hatırlattığı ve pompaladığı problemli, hüzünlü ve dehşetli tasavvurlardan kurtulmak için, ekseriyetle ya sarhoşluğa yahut cümbüşe kaçar. İşte imanın verdiği aydınlık, küfrün kustuğu karanlık…
İNSAN KALBİ: Kalp Allah’ın samediyetine (hiç bir şeye muhtaç olmayan ve her şeyin kendisine muhtaç olduğunu bildiren sıfatına) ayna görevini görmekle vazifelidir. Taşıdığı bütün hürmet ve sevgi derecelerini Rabbine yöneltmek ister. Onun için aldığı en büyü lezzet ve keyif vahdet/tevhid dairesidir. Bir olan Allah’ı zikretmek, O’nun düşünmek ve O’nun celalli ve cemalî olan sıfatlarının tecellilerinin dairesine girmekle Hazret-i Zât-ı akdesin huzurunda olduğunu idrak ettiği sürece büyük bir huzura kavuşur. Şayet Allah ile irtibatını kurmadan hürmet ve sevgisini diğer yerlere dağıtırsa, gerilim ve ruhsal meselelerle karşı karşıya kalır ve negatif güçle derbeder olur. Bu sebepledir ki, Rahman ve Rahim olan Allah sonsuz merhametiyle kalbin kesrette boğulmaması için, (ilim ve kudretiyle her yerde hazır ve nâzır olduğunu gösteren) ahadiyet sırrıyla kâinatın, varlıkların bütün kesret katmanlarında bu ahadiyet mührünü koymuştur ki, kalp için karanlık bir zindan olan kesret tabalarında aydınlık bir cennet olan birlik/vahdet sikkelerini okuyup huzur bulsun…
“Allah kimi gerçek yola iletmek isterse onun kalbini İslâm’a açar; kimi de saptırmak isterse, göğe çıkıyormuş üzere kalbine darlık ve düşünce verir. Allah inanmayanları işte bu biçimde cezalandırır”(Enam, 6/125)mealindeki ayette iman ile küfrün nasıl birer halet-i ruhiye oluşturduklarına işaret edilmiştir. Demek küfürde gece karanlığı, imanda gündüz aydınlığı vardır.
İnsanın niyet yapısında iman ve inkârın büyük tesiri vardır. İman güneş üzeredir, hem ziyadır hem kuvvettir. Küfür ise gece üzeredir, hem karanlık hem güç kaybıdır.
“Allah iman edenlerin velisidir/dostudur; onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. İnkâr edenlerin velileri ise tağuttur (insanı yanlışsız yoldan saptıran her şey); onları aydınlıktan çıkarıp karanlıklara sokar” (Bakara, 257) mealindeki ayette iman-küfür muvazenesine yer verilmiştir. Biz de bu yazımızda bu ayeti açıklamaya çalışacağız. İnsanların ruhunda bunların ne üzere bir aydınlık ve ya karanlık meydana getirdiklerini örneklerle ayrıntılandırmaya çalışacağız.
İNSAN RUHU: İman insan ruhunu aydınlatan bir lamba üzeredir. Her şeyi elinde tutan Allah’a iman ile en başta istinat/dayanak bulma ve istimdat/ yardım alma noktalarını keşfetmiş olur. Bu keşifle bir arada ilim, kudret, hikmet, rahmet ve şefkati sonsuz olan Allah’ın tevhid dairesine sığınmış olur. Her şeyin dizgini elinde, her hazinenin anahtarı yanında, her şeyin üstesinden gelebilen merhamet ve kerem sahibi olan Allah’a dayanmış ve ondan yardımı beklemiş olur. bu biçimde bir kimsenin şüphesiz sırtı kolay kolay yere gelmez. Evet gerçek imanı elde eden adam, kâinata meydan okuyabilir ve imanın kuvvetine bakılırsa en dertli hallerden olayların tazyiklerinden kurtulabilir. “Tevekkeltü alallah” der, sefine-i hayatta kemal-i emniyetle hâdiselerin dağlar üzere büyük dalgaları ortasında seyran eder… Bütün yüklerini kudreti sonsuz olan Allah’ın kudret eline emanet eder, rahatla dünyadan geçer, berzahta istirahat eder. daha sonra saadet-i ebediyeye girmek için Cennet’e uçabilir. Demek iman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dareyni iktiza eder/dünya ve ahiretin saadetine kavuşturur(bk. Kelamlar, 314-315).
Küfür ise, insan ruhunu karanlıklarda boğar. Zira bir tek Allah’a inanmayan kimse, sahipsiz, kimsesiz, yardımsız olduğunu düşündüğü için hayat yükü dağlar üzere tartı yapar. Bir tek sultanın kapısına yönelmek yerine, kendisi üzere aciz, bilgisiz, güçsüz, şuursuz binlerce sebeplerin kapılarını çalmak zorunda kalır. Bu durum kendisini cehennemi bir halet-i ruhiye içine sokar. İşte İman Parıltı ve işte küfrün karanlığı…
İNSAN AKLI: Akıl insanın eline verilen bir âlettir. Bu aletin durumu iman ve küfür olgusuna bakılırsa değer alır. Örneğin, şayet imanlı bir şahısta bulunsa ve aklın yaratıcısı ve gerçek sahibi olan Alla hesabına çalıştırılsa; akıl, o denli tılsımlı bir anahtar olur ki: Şu kâinatta olan nihayetsiz rahmet hazinelerini ve hikmet definelerini açar. Ve bununla sahibini, ebedi saadete hazırlayan Rabbanî bir mürşit derecesine çıkar.
“Muhakkak ki biz size ortasında sizin için öğüt bulunan bir kitap indirdik. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız?” (Enbiya, 21/10) mealindeki ayet ve benzerlerinde kullanılan “Aklınızı kullanmayacak mısınız?” mealindeki sözden amaç, akıllarını düzgün kullanmadıklarına işarettir. Yoksa şeytani ve nefsani taraftan de akılları kullananlar vardır. Ama Kur’an’ın bu üzere tabirlerinde aklın ‘inkâr rotasında değil, iman doğrultusunda’ kullanılması emredilmiştir.
Şayet akıl, Kur’an’ın ışığında eğitilmez de yanlış yollara saparsa, o denli uğursuz, o denli rahatsız ve taciz edici bir âlet olur ki; geçmiş vaktin hüzünlü acılarını ve gelecek vaktin vahim olaylarını insanın o bîçare başına yükletecek, yararsız, ziyanlı bir âlet derekesine iner. İşte bunun içindir ki: Fâsık adam, aklın hatırlattığı ve pompaladığı problemli, hüzünlü ve dehşetli tasavvurlardan kurtulmak için, ekseriyetle ya sarhoşluğa yahut cümbüşe kaçar. İşte imanın verdiği aydınlık, küfrün kustuğu karanlık…
İNSAN KALBİ: Kalp Allah’ın samediyetine (hiç bir şeye muhtaç olmayan ve her şeyin kendisine muhtaç olduğunu bildiren sıfatına) ayna görevini görmekle vazifelidir. Taşıdığı bütün hürmet ve sevgi derecelerini Rabbine yöneltmek ister. Onun için aldığı en büyü lezzet ve keyif vahdet/tevhid dairesidir. Bir olan Allah’ı zikretmek, O’nun düşünmek ve O’nun celalli ve cemalî olan sıfatlarının tecellilerinin dairesine girmekle Hazret-i Zât-ı akdesin huzurunda olduğunu idrak ettiği sürece büyük bir huzura kavuşur. Şayet Allah ile irtibatını kurmadan hürmet ve sevgisini diğer yerlere dağıtırsa, gerilim ve ruhsal meselelerle karşı karşıya kalır ve negatif güçle derbeder olur. Bu sebepledir ki, Rahman ve Rahim olan Allah sonsuz merhametiyle kalbin kesrette boğulmaması için, (ilim ve kudretiyle her yerde hazır ve nâzır olduğunu gösteren) ahadiyet sırrıyla kâinatın, varlıkların bütün kesret katmanlarında bu ahadiyet mührünü koymuştur ki, kalp için karanlık bir zindan olan kesret tabalarında aydınlık bir cennet olan birlik/vahdet sikkelerini okuyup huzur bulsun…
“Allah kimi gerçek yola iletmek isterse onun kalbini İslâm’a açar; kimi de saptırmak isterse, göğe çıkıyormuş üzere kalbine darlık ve düşünce verir. Allah inanmayanları işte bu biçimde cezalandırır”(Enam, 6/125)mealindeki ayette iman ile küfrün nasıl birer halet-i ruhiye oluşturduklarına işaret edilmiştir. Demek küfürde gece karanlığı, imanda gündüz aydınlığı vardır.