Metin Yeğin: Ya isyan edeceğiz ya da oturup padişahların sinemalarını seyredeceğiz

Hatiram

New member
Belgeselci, muharrir Metin Yeğin’in “Grev” sineması 29 Ekim’de sinemalarda izleyicilerle buluştu. “Grev”, 1910 yılının Osmanlı İmparatorluğu’nda, Bursa’da ipek personelliği yapan bayan emekçilerin makus çalışma şartlarına karşı birlikte gösterdikleri direnişin, bütün dünya ile iç içe geçen kurmaca hikayesini mevzu alıyor.

Çekimleri Türkiye ve İspanya’da tamamlan sinemanın başrollerinde La Casa de Papel dizisinde Lizbon karakterini canlandıran Itziar Ituño Martínez, Tansel Öngel, Pelin Batu, Orhan Alkaya ve Nihan Aşıcı yer alıyor.

Çekimleri pandemidilk evvel tamamlanan sinemanın senaristi ve direktörü Metin Yeğin’le “Grev”i konuştuk.

Metin Yeğin

‘ESAS İŞİ YARATANLARIN, İŞÇİLERİN ÖYKÜSÜNÜ ANLATMAYA ÇALIŞTIK’

Sineması çekmeye birinci vakit içinderda nasıl karar verdiniz, proje nasıl şekillendi?


Aslında uzun müddettir düşündüğüm bir şeydi. Kendimize bakınca dedik ki yalnızca padişahların mı sineması olsun? Brecht, “Nasıl yendiydi Galyalılar’ı Sezar? E bir aşçı olsun yok muydu yanında?” der. O yüzden biz bu aşçıların kıssasını, yani temel işi yaratanların, işçilerin, personellerin kıssasını anlatmaya çalıştık.

Bir de ikinci bir tarafı var. 1910’da bir grev olduğu, bayanların grevi olduğu güya hiç yokmuş üzere davranılan bir olay. Bu yüzden de bugün için görülmeyeni öne çıkarmaya çalıştık. Sinemanın ortasında kalabalık sahnelerimizde yardımcı oyuncular da yer aldı. Orada oyunculara ‘aranızda personel olan var mı?’ diye sordum, herkes ellerini kaldırdı. ‘Peki aranızda grev yapan, greve katılan var mı?’ diye sorunca hiç biri elini kaldırmadı. İronik olan da bu, biz orada 1910’daki bir bayan grevini anlatıyoruz ancak kimse artık grev diye bir şeyin farkında değil.

Sinemada yer alan oyuncular nasıl seçildi? Itziar Ituño Martínez’in sinemaya dahil olması nasıl gerçekleşti?

Oyuncularımızın hepsinin ortak bir özelliği var, sineması sevdiler. Biz bu biçimde bir sevinçten hareketle yaptık sineması. Bizim milyon dolarlarımız yok, ne yazık ki ‘banka soyamıyoruz’. Bu yüzden de bunların hepsini, insanların sineması sevme sevincinden hareketle yapmaya çalıştık. Oyuncularımız birinci vakit içinderda arkadaşlarımız, ikinci olarak da kendi niyetlerine nazaran bir sinema içerisinde yalnızca rol yapmak değil bir özne olarak var olmayı yeğleyen beşerler.

Itziar’ın sinemaya katılma hikayesi biraz daha uzun zira sinemanın ortasında olması öbür türlü gelişti. Aslında başta Narcos’un başrol oyuncusu Wagner Moura ile bir arada yapacaktık sineması fakat ağır bir takvimleri var. Bilhassa bu çeşit ‘hiç paralı’ projelerde, o takvimi aşabilmek bizim için en büyük sıkıntı oldu. Yoksa dünyanın bir sürü tarafında, söylemiş olduğimde dudakları uçuklatacak oyuncularla bir arada çalışma talihimiz var, bundan daha sonra da çalışacağız esasen. Fakat natürel daha fazla bütçe ayırabilme üzere bir talihimiz şayet olmazsa, muhakkak vakit içindera sığdırmaya çalışmak zorundayız.

Itziar da sineması epeyce sevdi, esasen kendisi de daima bayan uğraşı ortasında yer alan biri. 1910’daki bir hikayenin bugüne taşınması gayretini de, bu uğraşın de İspanya İç Savaşı’yla bağlanması kanısını de epey benimsedi. Bu yüzden o da dahil olarak bu sinemaya ortak oldu. Bizim sinemamızda herkes sinemaya ortak, hem duygusal manada ortak tıpkı vakitte bütünüyle bir biçimde getirisi olursa ona ortak. Bu yüzden yapılış biçimi manasıyla da, inşa edilişiyle de, ortaya çıkışıyla da ters ve kolektif bir şey “Grev”.

.

‘FİLMLERİMİZDE HER ŞEYE KARŞIN UMUT VAR’

Sinemada işlediğiniz mevzuyu beyazperdede görmek nasıldı, mevzuyu işlerken en rahatsız olduğunuz durum neydi?


Bu üzere şeyleri bu biçimde düşünemiyorum. Yani heyecanını hayli fazla duyamıyorum zira kendini sürdürdüğünde olağanlaşmaya başlıyor. Bir sanatçı bir şeyi yaptıktan daha sonra artık o kendisinden çıkıyor; siz kenara çekilerek, tırnaklarınızı yiyerek ne olduğunu seyrediyorsunuz yalnızca. Lakin bizim tırnaklarımızı yemeye bile fırsatımız yok, dağıtımı daha geniş bir etrafa ulaştırmaya çalışıyoruz.

Rahatsız olduğum şey konusuna gelince, bir hekimin sık sık ameliyata girmesinin akabinde bir süre daha sonra insanların ameliyatta hayatını kaybetmesi bayağılaşır ya, biz de o kadar toplumsala çektik ki yıllardır olanlar bizim için bayağılaşmaya da başladı. 1910’lu senelerda bayanların yoksulluğunun dehşetli bir biçimde sürdürülmesi beni rahatsız etmiyor zira ondan epey daha beter bir durumu bugün yaşıyoruz. Olağan ki bunda genel olarak bir rahatsızlık var ancak bu rahatsızlığı öfkeye çevirmeye çalışıyoruz.

beraberinde sinemalarımızda her şeye karşın umut var, o umudu taşımaya çalışıyoruz. Kendi içimize kapanıp depresyona girebilecek lüksümüz yok ne yazık ki.

”GREV’, BİR BAYAN HİKAYESİ ANLATIYOR’

Personel bayanların yaşadıkları, sinemada yer alanlar his sömürüsüne pek açık bir husus. Lakin siz mevzuyu olduğu üzere tüm çıplaklığıyla aktarıyorsunuz. İzleyiciyi çekmek için ‘duygu sömürüsü’nün yararlanıldığı üretimlerle ilgili ne düşünüyorsunuz?


her insanın kendi biçimi var, kimi vakit beşerler duygulanmayı da seviyorlar herbiçimde. örneğin eskimolar bir deniz filinin dişlerini yontarak heykel yaparken, iki beyaz yaklaşıyor ve kendilerinden bir heykel yapmalarını istiyorlar. Eskimolarsa “Biz bir şey yapamayız, biz bunun ortasında ne var ise onu açığa çıkartmaya çalışıyoruz” diyorlar. Biz de o denli bir ruhu açığa çıkartmaya çalıştık.

Sinemanın ismi “Grev” ve personel hikayesini anlatıyor üzere lakin bana nazaran öbür yandan daha da ağır bir bayan hikayesi anlatıyor. Özne olarak onların değişmesini anlatıyor. O sorun 1910’da değil yalnızca, bugün de var. Ortadan bir şeyin kalktığı yok. Sinema 1910’da ya da 1936’da geçiyormuş üzere görünüyor ancak hala kendi içimizde.

.

Emekçi sinemaları beyazperdede pek de yer almıyor. Siz bu temanın sinemada yer alması hakkında ne düşünüyorsunuz, seyirciye ne üzere tesirleri var sizce?

Bir şeyi bozmak her vakit hoştur. Bu sistem, dakikada 3 kişinin açlıktan öldüğü bir sistem. Ne kadar bozarsanız o kadar düzgün. Borges’in bir hikayesinde çölden bir avuç kum alır adam, havaya atar ve der ki ‘ben dünyayı değiştirdim’. İşte biz bu biçimde dünyayı değiştiriyoruz.

‘ATEŞİ KÖRÜKLERSEK, SÖMÜRÜ SİSTEMLERİNİ DEĞİŞTİRECEĞİZ’

Sınıfsal ayrım hala çağımızın önemli bir sorunu. Şahsen iktidarlar eliyle bu ayrım devam ediyor. Sizce yönetenlerin bu çeşit sömürü sistemlerinden vazgeçmesi mümkün mü?


Bu bir rüzgar problemi aslında. örneğin 1970’lerde bu biçimde kuvvetli bir rüzgar vardı, bu biçimde yapılan sinemalardan birinde Hulusi Kentmen patrondu ve sinemanın sonunda fabrikasını çalışanlara veriyordu. Bu mümkün mü derseniz, şöyleki bir örnek vereyim. İzmir’de bir söyleşiye gitmiştim. ondan sonrasında Karaburun’da arkadaşlarla keçi kırkmaya gittik, konut sahipleri de kırkmaya gelenlere yemek hazırlıyorlardı. Biri konut sahibine yemek ne vakit pişecek diye sorduğunda mesken sahibi, ‘Valla ben bilmem, ateş bilir’ demişti. Ne vakit değişecek derseniz; ateşi körüklersek, onun ortasında olursak bu biçimde alışılmış ki değiştireceğiz.

Sinemanın sonunda olumlu ya da olumsuz nasıl reaksiyonlar aldınız?

Olumlu reaksiyonlar geldi. Sinema sanayisi ortasındaki bir yel değirmenine saldırıyoruz aslında. Bir yanda büyük kaşelerle oynayan oyuncular var, Itziar bir sinemada bir yerden bir yere yürüse büyük ölçüde paralar teklif ediliyor. Biz bu biçimde bir şeye karşı dayanışmadan ve bir arada bir şey üretmenin sevincinden hareket ediyoruz.

.

Sinema “Devam edecek” ibaresiyle bitiyor. Hazırladığınız yeni bir proje var mı, “Grev”in devamını nazaranbilecek miyiz?

Natürel ki yeni çalışmalarımız var. Ters olan, var olan şeylerin haricinde dönebilecek bir sürü şey var.

‘YA İSYAN EDECEĞİZ YA DA OTURUP PADİŞAHLARIN SİNEMALARINI SEYREDECEĞİZ

‘Grevin unutulduğu bir yerde’ kamuoyuna emekçi çabası konusunda ne üzere bir davette bulunmak istersiniz?


Çalışanın durumu vb. üzere bir sürü şey değişti. Sokakta yürüdüğünüzde sağınızdan solunuzdan daima motorlar geçiyor, konutunuza pizza vs. taşıyorlar. Personel o artık. Marx proleteryayı tanımlarken yaralarından berelerinden tanıyorum diyor. Bu yüzden kaza sayısının bile muhakkak olmadığı motokuryeler, üniversite mezunlarının annelerinden kalan son parayla kargo otomobillerini alarak kargo taşıdıkları bir öbür personel sınıfı genişliyor. Bunun haricinde herkes konutta, elektrik parasının bile sizin verdiğiniz, cumartesi pazarınızın olmadığı ‘freelance’ diye isimlendirilen, bir öbür çalışma biçimi ortaya çıktı. Emekçi sınıfının formları değişti.

Bu yüzden bir ortaya gelmek, bir grev örgütlemek, şarteli indirerek bir şeyi durdurmak sıkıntı. Latin Amerika’da örneğin ana yolları keserek üretimi durduruyorlardı. Personel sınıfı fazlaca yaratıcıdır, genel olarak beşerler yaratıcıdır. Çok şükür ki beşerler fizikî kurallara tabi değildirler, bir yerden ittiğinizde öbür tarafa gitmezler. Bu yüzden her insanın kendi yolunu bulabileceği öbür türlü bir isyanın olacağına eminim. Yoksa aslına bakarsan dünya ortadan kalkacak. Ya isyan edeceğiz, durumu değiştireceğiz ya da oturup padişahların sinemalarını seyredeceğiz.

.

Eklemek istediğiniz diğer bir şey var mı?

Sinemanın dağıtımıyla ilgili birtakım problemler oldu. Kimi arkadaşlar, onların kentlerinde niye gösterim olmadığını sordu. Natürel bu koca bir sanayi, dağıtıma girmek bile kaygı. Bunun için farklı bir şey geliştirdik. 20 tane arkadaş kendi kentlerinde “Grev”in sinemada gösterilmesini istediğinde, bunu bize söylemiş olduklerinde orada seans açacağız. Yani mahalleden arkadaşlar, komşular, fabrikadan emekçiler, öğrenciler ya da çokça olan işsiz arkadaşlar, 20 kişi bir ortaya gelsin gelmesin farklı başka biletler alsın fark etmez. Birileri sinemanın devamında farklı sinemalar yapabilme talihimizin olmasını yahut biz de varız demek istiyorlarsa askıda bilet de alabilirler.

Kültür Bakanlığı, “Mehmet Akif” sinemasına bir milyon bilet almış, bizim devletimiz yok. Lakin bizim de bir dayanışmamız olduğunu düşünüyorum.
 
Üst