Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – Son devirde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın açıklamaları ile tartışmalara niye olan “midye”, biroldukca İzmirlinin yahut İzmir’i ziyaret edenlerin beğenilen yiyeceklerinden biri. kimi birtakım tarihi Kemeraltı Çarşısı’nda yürürken, kimi birtakım ise atıştırmak için uğranılan bir dükkanda insanların karşısına çıkan “midye”, aslında İzmir’de yıllardır bin bir sıkıntı ile sofralara gelen en değerli lezzetlerden. Denizden çıkarılışından üretimine “yasal” olmayan bir lezzet olan midyenin tarihi ise yıllar öncesine dayanıyor. Son periyotta İzmir’de bilhassa Kadifekale’de Mardinli Kürtlerin üreticiliğini üstlendiği midyenin sofralara gelişi ise gazeteci müellif Barış İnce’nin belgeseli ile izleyici ile buluştu.
Barış İnce
Barış İnce tarafınca hazırlanan 25 dakikalık “Kabuğu Kırmak” belgeseli, 50 yıl evvel Mardinli göçmen ailelerle Giritli mübadillerin İzmir’in Kadifekale semtinde midye dolma üzerinden kurduğu dostluğu seyirciye anlatırken, bir ortada hayatın da somut örneklerini gözler önüne seriyor. İmaj direktörlüğünü ödüllü direktör Metin Kaya’nın yaptığı 2021 üretimi belgesel sinemanın müziklerinde ise Erdal Güney imzası var. bugün galası yapılacak olan “Kabuğu Kırmak” belgeselini Barış İnce ile konuştuk.
Kadifekale’de bu belgeseli çekme fikri nasıl ortaya çıktı? Fikir nasıl gelişti, olgunlaştı?
Öncelikle belgeselin merkezinin Kadifekale olacağını düşünmemiştim. “Midyeciler Mardinli olur” ve “Kadifekale’de yaşarlar” klişesinin geçmişte kaldığını zannediyordum. Fakat araştırdıkça gördük ki Kadifekale hala daha midye üretiminin merkezi pozisyonunda. Yasal olmadığı için sabahları gizlice buraya kamyonlar geliyor ve midyeler belirli konutların altındaki üretimhanelere dağıtılıyor. Birinci çıkan midyenin halini görseniz taş zannedersiniz. Ağır bir emekle temizleniyor midye. Kadifekale de merkez pozisyonunda. Bu belgeseli çekme fikri, gelecek romanım için kent imgesine dair okumalar yaparken, İzmir’le ilgili kitapların içinde tesadüfen yemek tarihçisi Nejat Yentürk’ün ‘Ayaküstü İzmir’ kitabını okumamla oluştu.
.
İSTANBUL ERMENİLERİNDEN GİRİTLİLERE, ORADAN MARDİNLİLERE: ‘MİDYE’
‘Ayaküstü İzmir’ kitabının tesirini biraz daha açabilir miyiz? örneğin ‘Kadifekale’… Girit ve Mardin’in buluştuğu bir nokta diyebilir miyiz?
Bu kitapta İzmir’in seyyar lezzetlerinden bahsediliyordu. Kokoreç, gevrek, boyoz, midye ve gibisi. Midye kısmında farklı iki şeyle karşılaştım. Birincisi daha epey İstanbul Ermenilerinin yaptığı midyeyi İzmir’de birinci yaygınlaştıranların Girit Mübadilleri olması, onların da bunu Mardinlilere öğretmesi. Türkçe bilmeyen, farklı kültürlere sahip iki göçmen topluluk İzmir’in Kadifekale semtinde buluşuyor ve midye toplamak, yapmak, satmak üzerinden bir iş birliğine giriyorlar. İkincisi o periyotta yüzme ile ortaları pek düzgün olmayan Mardinlilerin bir kısmının midye çıkarırken denizde boğularak ölmesi. Bu iki tema beni bu kısa belgesele götürdü.
.
Belgesele konuk olan isimler kimler?
Yemek tarihçisi olarak Nejat Yentürk, İzmir Mardin Kutlubey Derneği Lideri Ali Korkut, İzmir Giritliler Derneği Lideri Adnan Kavur daha tarihî bilgiler verdiler. Birinci Mardinli midyeci merhum Ekrem Levent’in oğlunu da bulduk, konuştuk. Lakin asıl görüşmeler alandaki midyecilerle yapıldı. Burada gencinden yaşlısına farklı profilde midyecilerle karşılaştık. Ortak özellikleri İzmir’e, İzmirlilere ve yaptıkları işe bağlılıklarıydı.
‘ASIL AMACIM, İKİ FARKLI KESİTİN KENTE BİR YEMEK SAYESİNDE TUTUNMASINI ANLATMAK’
Belgeseli çekerken seyirciye neyi anlatmayı hedeflediniz?
Olağan ki midye dolmanın tarihi ve yapılışı anlatılıyor fakat asıl amacım iki farklı kesitin bir kente sıradan gözüken bir yemek yardımıyla tutunması. Midye nasıl tutunursa, beşerler da hayata emekle tutunur. daha sonrasında da kent kültürüne büyük bir katkı sunmuşlar. İzmir midyesi hem lezzet açısından tıpkı vakitte Kadifekale’nin bir üretim merkezi olmasından dolayı Türkiye’ye damga vurmuştur. Bunları bir kent kardeşliği kıssası üzerinden anlatmak istedim.
.
Belgeselin çekim etabından biraz bahsedebilir miyiz? Neler yaşandı, dikkat çeken ayrıntılar neler?
Fikir bulmak müellifler için hayli güç olmuyor fakat sinemada bunu hayata geçirmek kolay değil. Öncelikle maddi hususların çözümlenmesi gerekiyor. Ekipman, müsaadeler, lojistik üzere. Bu konularda gerilla tipi denilen bir belgeselciliği tercih ettik. İmaj direktörümüz Metin Kaya’nın ağır emeği ile, bir arada çalıştığımız arkadaşım Can Uğur’un katkılarıyla, Ercan Kesal’ın tavsiye ve dayanakları ile hayli dar bir bütçe ile imece metodu bu belgeseli çekmeyi başardık. Olağan her insanın emeğinin karşılığını ödeyerek. Müziklerde Erdal Güney, Ozan Çoban ve Fide Köksal dayanak oldular. Altyazısından drone çekimlerine kadar çalıştığımız her insanın hakkını vermeye çalıştık.
Burada kıymetli bir parantez de İzmir Sinema Ofisi’ne açmalıyım. İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in vizyonu ile açılan bu ofis, İzmir’in kıssalarının sinemaya aktarılması konusunda önemli bir atak yaptı. Onlara bu projeyi anlattım, heyecanlandılar. Kimi ekipman takviyesi, çekim müsaadeleri, toplantı salonu üzere konularda yardımcı oldular. Hatta Nejat hocamızın çekimlerini İzmir Sinema Ofisi’nin bahçesindeki tuğla duvarın önünde çektik.
‘HEPİMİZİN KEYİFLE YEDİĞİ MİDYE YASA DIŞI BİR HUSUS ÜZERE ÜRETİLMEK ZORUNDA KALIYOR’
Pekala işin teknik kısımları haricinde belgeseli çekerken neler yaşadınız?
Benim başımdaki sinemanın hayli ötesinde insan görünümleri ile karşılaştık. Her gün kıyafeti ile dalarak midye çıkaran Basri ağabeyimizi bulduk, hayatı başlı başına bir sinema konusu. Kadifekale’de üretimhanelere sokulmadık, önemli bir zorluk yaşadık. Bir yere girebildik ve sineması izleyenlerin goreceği bir bayan midye temseyircisini çekebildik, o da Mardin Kutlubey Derneği Lideri’nin bize itimadı yardımıyla oldu. O olmasa önemli zorluk yaşardık. Hepimizin keyifle yediği midye aslında yasa dışı bir unsur üzere üretilmek zorunda kalıyor. Bu fazlaca acı. Bu hususta acil bir yasal düzenlemeye muhtaçlık var. Bu emektar, genç insanları uyuşturucu ve suça bulaştırmak mı istiyorlar? Bu beşerler her insanın yediği bir yemeği bin bir emekle hazırlayıp getiriyor. Lakin yüzlerini gizlemek zorunda kalıyorlar. Diyanet İşleri Başkanlığı ne derse desin, midye bu ülkenin mutfağına girmiştir.
.
Bugün yapılacak galadan evvel seyirciye neler söylemek istersiniz?
26-27 dakikalık bu kısa belgeselde şüphesiz ki canları midye çekecek lakin beşere odaklansınlar, midye üzere tutunan, sarmaşık üzere çoğalan insan emeğine bir baksınlar. Kentleri oluşturan imgelerden biri de yemektir ve ona sahip çıkmak hem emeğe hem tarihe hem kültüre sahip çıkmaktır. Beşere sahip çıkmak yani…
İZMİR – Son devirde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın açıklamaları ile tartışmalara niye olan “midye”, biroldukca İzmirlinin yahut İzmir’i ziyaret edenlerin beğenilen yiyeceklerinden biri. kimi birtakım tarihi Kemeraltı Çarşısı’nda yürürken, kimi birtakım ise atıştırmak için uğranılan bir dükkanda insanların karşısına çıkan “midye”, aslında İzmir’de yıllardır bin bir sıkıntı ile sofralara gelen en değerli lezzetlerden. Denizden çıkarılışından üretimine “yasal” olmayan bir lezzet olan midyenin tarihi ise yıllar öncesine dayanıyor. Son periyotta İzmir’de bilhassa Kadifekale’de Mardinli Kürtlerin üreticiliğini üstlendiği midyenin sofralara gelişi ise gazeteci müellif Barış İnce’nin belgeseli ile izleyici ile buluştu.
Barış İnce
Barış İnce tarafınca hazırlanan 25 dakikalık “Kabuğu Kırmak” belgeseli, 50 yıl evvel Mardinli göçmen ailelerle Giritli mübadillerin İzmir’in Kadifekale semtinde midye dolma üzerinden kurduğu dostluğu seyirciye anlatırken, bir ortada hayatın da somut örneklerini gözler önüne seriyor. İmaj direktörlüğünü ödüllü direktör Metin Kaya’nın yaptığı 2021 üretimi belgesel sinemanın müziklerinde ise Erdal Güney imzası var. bugün galası yapılacak olan “Kabuğu Kırmak” belgeselini Barış İnce ile konuştuk.
Kadifekale’de bu belgeseli çekme fikri nasıl ortaya çıktı? Fikir nasıl gelişti, olgunlaştı?
Öncelikle belgeselin merkezinin Kadifekale olacağını düşünmemiştim. “Midyeciler Mardinli olur” ve “Kadifekale’de yaşarlar” klişesinin geçmişte kaldığını zannediyordum. Fakat araştırdıkça gördük ki Kadifekale hala daha midye üretiminin merkezi pozisyonunda. Yasal olmadığı için sabahları gizlice buraya kamyonlar geliyor ve midyeler belirli konutların altındaki üretimhanelere dağıtılıyor. Birinci çıkan midyenin halini görseniz taş zannedersiniz. Ağır bir emekle temizleniyor midye. Kadifekale de merkez pozisyonunda. Bu belgeseli çekme fikri, gelecek romanım için kent imgesine dair okumalar yaparken, İzmir’le ilgili kitapların içinde tesadüfen yemek tarihçisi Nejat Yentürk’ün ‘Ayaküstü İzmir’ kitabını okumamla oluştu.
.
İSTANBUL ERMENİLERİNDEN GİRİTLİLERE, ORADAN MARDİNLİLERE: ‘MİDYE’
‘Ayaküstü İzmir’ kitabının tesirini biraz daha açabilir miyiz? örneğin ‘Kadifekale’… Girit ve Mardin’in buluştuğu bir nokta diyebilir miyiz?
Bu kitapta İzmir’in seyyar lezzetlerinden bahsediliyordu. Kokoreç, gevrek, boyoz, midye ve gibisi. Midye kısmında farklı iki şeyle karşılaştım. Birincisi daha epey İstanbul Ermenilerinin yaptığı midyeyi İzmir’de birinci yaygınlaştıranların Girit Mübadilleri olması, onların da bunu Mardinlilere öğretmesi. Türkçe bilmeyen, farklı kültürlere sahip iki göçmen topluluk İzmir’in Kadifekale semtinde buluşuyor ve midye toplamak, yapmak, satmak üzerinden bir iş birliğine giriyorlar. İkincisi o periyotta yüzme ile ortaları pek düzgün olmayan Mardinlilerin bir kısmının midye çıkarırken denizde boğularak ölmesi. Bu iki tema beni bu kısa belgesele götürdü.
.
Belgesele konuk olan isimler kimler?
Yemek tarihçisi olarak Nejat Yentürk, İzmir Mardin Kutlubey Derneği Lideri Ali Korkut, İzmir Giritliler Derneği Lideri Adnan Kavur daha tarihî bilgiler verdiler. Birinci Mardinli midyeci merhum Ekrem Levent’in oğlunu da bulduk, konuştuk. Lakin asıl görüşmeler alandaki midyecilerle yapıldı. Burada gencinden yaşlısına farklı profilde midyecilerle karşılaştık. Ortak özellikleri İzmir’e, İzmirlilere ve yaptıkları işe bağlılıklarıydı.
‘ASIL AMACIM, İKİ FARKLI KESİTİN KENTE BİR YEMEK SAYESİNDE TUTUNMASINI ANLATMAK’
Belgeseli çekerken seyirciye neyi anlatmayı hedeflediniz?
Olağan ki midye dolmanın tarihi ve yapılışı anlatılıyor fakat asıl amacım iki farklı kesitin bir kente sıradan gözüken bir yemek yardımıyla tutunması. Midye nasıl tutunursa, beşerler da hayata emekle tutunur. daha sonrasında da kent kültürüne büyük bir katkı sunmuşlar. İzmir midyesi hem lezzet açısından tıpkı vakitte Kadifekale’nin bir üretim merkezi olmasından dolayı Türkiye’ye damga vurmuştur. Bunları bir kent kardeşliği kıssası üzerinden anlatmak istedim.
.
Belgeselin çekim etabından biraz bahsedebilir miyiz? Neler yaşandı, dikkat çeken ayrıntılar neler?
Fikir bulmak müellifler için hayli güç olmuyor fakat sinemada bunu hayata geçirmek kolay değil. Öncelikle maddi hususların çözümlenmesi gerekiyor. Ekipman, müsaadeler, lojistik üzere. Bu konularda gerilla tipi denilen bir belgeselciliği tercih ettik. İmaj direktörümüz Metin Kaya’nın ağır emeği ile, bir arada çalıştığımız arkadaşım Can Uğur’un katkılarıyla, Ercan Kesal’ın tavsiye ve dayanakları ile hayli dar bir bütçe ile imece metodu bu belgeseli çekmeyi başardık. Olağan her insanın emeğinin karşılığını ödeyerek. Müziklerde Erdal Güney, Ozan Çoban ve Fide Köksal dayanak oldular. Altyazısından drone çekimlerine kadar çalıştığımız her insanın hakkını vermeye çalıştık.
Burada kıymetli bir parantez de İzmir Sinema Ofisi’ne açmalıyım. İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in vizyonu ile açılan bu ofis, İzmir’in kıssalarının sinemaya aktarılması konusunda önemli bir atak yaptı. Onlara bu projeyi anlattım, heyecanlandılar. Kimi ekipman takviyesi, çekim müsaadeleri, toplantı salonu üzere konularda yardımcı oldular. Hatta Nejat hocamızın çekimlerini İzmir Sinema Ofisi’nin bahçesindeki tuğla duvarın önünde çektik.
‘HEPİMİZİN KEYİFLE YEDİĞİ MİDYE YASA DIŞI BİR HUSUS ÜZERE ÜRETİLMEK ZORUNDA KALIYOR’
Pekala işin teknik kısımları haricinde belgeseli çekerken neler yaşadınız?
Benim başımdaki sinemanın hayli ötesinde insan görünümleri ile karşılaştık. Her gün kıyafeti ile dalarak midye çıkaran Basri ağabeyimizi bulduk, hayatı başlı başına bir sinema konusu. Kadifekale’de üretimhanelere sokulmadık, önemli bir zorluk yaşadık. Bir yere girebildik ve sineması izleyenlerin goreceği bir bayan midye temseyircisini çekebildik, o da Mardin Kutlubey Derneği Lideri’nin bize itimadı yardımıyla oldu. O olmasa önemli zorluk yaşardık. Hepimizin keyifle yediği midye aslında yasa dışı bir unsur üzere üretilmek zorunda kalıyor. Bu fazlaca acı. Bu hususta acil bir yasal düzenlemeye muhtaçlık var. Bu emektar, genç insanları uyuşturucu ve suça bulaştırmak mı istiyorlar? Bu beşerler her insanın yediği bir yemeği bin bir emekle hazırlayıp getiriyor. Lakin yüzlerini gizlemek zorunda kalıyorlar. Diyanet İşleri Başkanlığı ne derse desin, midye bu ülkenin mutfağına girmiştir.
.
Bugün yapılacak galadan evvel seyirciye neler söylemek istersiniz?
26-27 dakikalık bu kısa belgeselde şüphesiz ki canları midye çekecek lakin beşere odaklansınlar, midye üzere tutunan, sarmaşık üzere çoğalan insan emeğine bir baksınlar. Kentleri oluşturan imgelerden biri de yemektir ve ona sahip çıkmak hem emeğe hem tarihe hem kültüre sahip çıkmaktır. Beşere sahip çıkmak yani…