Alphan Eşeli’nin tam da fırtınaların koptuğu bir ortamda yayınlanan orta metraj sineması “Müjde”, bir müddetdir MUBI seçkisinde yer alıyor. Bir göçmen erkek ile buruk bir hanımın aşkını işleyen sinema, Suriyelilere reaksiyonun nefret düzebir daha ulaşıp göçmen siyasetinin “bekle gör” noktasına terk edildiği, etnik çatışma fayında daima güç biriktiği bir devirde insancıl bir yaklaşım sunma savında…
EVİNDEN YURDUNDAN EDİLENLER BULUŞURSA
Filmi değerlendirmeye geçmeden konusunu özetlemek gerekirse anmakta fayda var. Açgözlü bir müteahhidin konutuna talip olduğu Müjde (Lale Mansur), oğlu Okan’dan uzakta, bir başına yaşamaktadır. Mutabakatlar yapılıp meskeni boşaltma vakti geldiğinde nakliye işini verdiği Mustafa’yla birlikte Suriyeli amele pazarına giderek personel seçen Müjde, içlerinde İngilizce bilen Sayyid’i de alarak konuta döner. İrtibata aç Müjde ile Sayyid (Salim Kechiouche) ortak bir noktada buluşup kısa müddette yakınlaşırlar.
Taşınma esnasında Okan’ın arkadaşı Engin, emekçilerin ensesinde boza pişirirken bir yandan ayrımcı ve aşağılayıcı davranışlarıyla Muştu’nun vicdanını uyandırmıştır. Müjde ile Sayyid içinde filizlenen sevgiyi ise birçok mani ve yanlış anlamayı takiben bir yıkım beklemektedir.
ORTA METRAJA MESAFEMİZ
“Müjde”yi yazmaya sinemanın mühletinden başlamak istiyorum zira hikayenin işlenişine dair birinci kırılmalar bu sıkıntıya ait. Öncelikle orta metraja seyircimizin alışkın olmadığını söylemeliyiz. Kısa ve uzun metrajlar kendi klasmanında değişen müddetleriyle biçimsel bir standart oluşturmuşken “Müjde”de karşımıza çıkan 48 dakikalık hikaye transferini fakat 90’larda izlediğimiz televizyon dizilerinden hatırlıyoruz. 2000’ler ile birlikte televizyona hâkim yayın anlayışı, anlatıları sündüre sündüre birincinin 90 dakikaya, ondan sonrasında 150 dakikalara kadar taşıdı. ötürüsıyla 48 dakikayı günümüzde yalnızca çevrimiçi platformların ülkü kısım mühleti olarak izliyoruz. Lakin bu 48 dakikanın platform matematiğine uygun tasarlandığı hesaba katılırsa başlı-sonlu bir öykülemeye muhalif kaçıyor.
“Müjde”nin birinci ve bana kalırsa en değerli handikabı hassas konusundan çok mühletinin seyircimizce yadırganması. Hâlbuki Eşeli, sinemanın çatışmasını yöneterek klasik anlatıyı, ölçüsünde tutturmayı başarmış. Çıkış noktası (kentsel dönüşüm), buluşma/rastlaşma (Müjde ile Sayyid’in bir ortaya gelişlerinin hayatın olağan seyrinde sırıtmayacak bir düzlemde verilmesi), vakit atlaması (kafede Suriyeli düşmanlığının boca edildiği masanın peşi sıra karşılaştığımız “çıplaklık”), pamuk ipliğine bağlı saadeti bozan seyahat fikri ve final… şüphesiz birtakım kısımların süratli geçildiği söylenebilir. Çiftin içinde sevginin nasıl yeşerdiğini gözlemleyemiyoruz. Pansuman sahnesi var lakin yetersiz… bir daha Sayyid konuttan ayrıldıktan daha sonra karşımıza çıkan kısım epey açıklayıcı değil. Buna rağmen 80 dakikayı rahat nazaranbilecek bir sinemanın yarım saat kadar hafifçeletilmesi teknik bir inceliğe işaret etmekte…
AMELE PAZARINDAN KAFEYE SİNEMANIN ARTI VE EKSİLERİ
Artık sinemanın politik planına ve sanatsal yaklaşımına değinebiliriz ki anlatıyı büyük ölçüde vermek istediği ileti yönlendirmekte. Bu bağlamda “Müjde”, propaganda niyeti taşımasa dahi günün sonunda fazla köşeli bir sinema olarak dikkat çekiyor. Bu köşeler temele döşenmiş naif aşk hikayesinin inandırıcılığını zedelerken hem de tenkit oklarına davetiye çıkarıyor. Politik doğrultunun sinemaya olumsuz yansıdığı, dinamizmi kırdığı sahne elbet kafe sahnesi… Müjde ile arkadaşları bir masada altın gününe emsal bir toplaşma düzenlediklerinde çokça kek böreğin yanı sıra bir önyargı sağanağına yakalanıyoruz ve dedikodu sıradanliğinde anılacak cinsten salvolar yerini nefret cürmüne bırakıyor. Şermin (Banu Fotocan) başta olmak üzere tüm bayanlar ağız birliği etmişçesine yabancı düşmanlığını köpürtüyorlar. Bu ortada bu bayanlar hakikaten varlar ve yaygınlar, abartılmış falan değiller. Sineması izledikten daha sonra bir toplu ulaşım aracında kahramanı tam da bu bayanlardan olan bir olaya rastladım. Orta yaşlı bayan eşiyle bir arada otobüsün gerisine kadar geldi ve iki genç erkeğin sevinçli bir halde oturduğunu görür görmez ne eksik ne fazla şu cümleleri sarf etti: “Bu Suriyelilerden bıktık, kendi otobüsümüzde ayakta kalıyoruz. Yayıla yayıla oturmuşlar!” ondan sonrasında gençlerin Suriyeli olmadığını öğrendik, bayan ise çirkefliğini sürdürdü olağan… Bir yandan gençlere sataşmayı ihmal etmezken öteki yandan Suriyelilerin ülkeyi mahvettiği istikametindeki nutkunu da kesmedi.
Filme dönersek, demin andığımız sahniçin devam edelim. Müjde, kendi “özel” durumundan ve olağan olarak vicdanından dolayı önyargı yağmuruna karşı çıkışlar sergileyip “madem ülkeyi bu kadar seviyorsunuz, oğlunuzu niye Avrupa’ya gönderdiniz” gibisinden itirazlar getiriyor. İşaret ettiği ikiyüzlülük son derece geçerli ve yaygın lakin Muştu’nun yaşadığı alaka itibariyle hisler biraz daha öne çıkarılamaz mıydı? Soruyu daha pak sorarsak: 60’ından daha sonra bir daha aşkı ve ilgiyi tadan bu hanımın yaşadığı tedirginlikten argümanlarla desteklenmiş bir politik telaffuz nasıl doğuyor? Üstelik sezaryen de değil bildiğimiz, sağlıklı bir doğum! Veyahut bu noktada Muştu’nun de çoğunluk üzere düşünmesini ve hatta davranmasını, sessiz kalıp sinmesini, sinmeyecekse de duygusallığa sıkışmasını bekliyoruz. Tahminen Müjde aklıselimin ve adaletin sesi olarak yalnızca ırkçıların değil ırkçı olmayan ama “ev sahipliği” hakkından da caymayan “demokrat” kısımların ikilemini de teşhir ediyor. Tahminen biz fazla niyet okuyor, yapıtı fazla didikliyoruz lakin her halükarda gündelik hayatın tansiyonuyla sinemadan alacağımız iletisi filtrelediğimiz söylenebilir.
ABASIZ VE AMASIZ BİR GÖÇMEN SİYASETİ MÜMKÜN MÜ?
Bu noktada teknik bakımdan sınıfı geçen ve geçişleri muvaffakiyetle sağlayan sinemanın belirli bir politik plana sadık kalarak öbür bir deyişle “oldukca taraflı” bakarak duru anlatım fırsatını teptiği görülüyor. Muştu’nun yoğurduğu materyal ele avuca sığmaz cinsten… Bu gereç bir yanıyla göçmenlerin durumunu tartışmaya açarken öteki yandan onlara yaklaşımı da gözler önüne sermekte… Irkçılık dediğimiz şey ise o sert manzarası arkasında çağımıza ayak uyduran dayanılmaz bir esneklik barındırıyor. “Bunu söylemek/yapmak ırkçılıksa ben de ırkçıyım” üzere tahlil üretmektense sorunu büyütmeye yarayan basiretsiz önermelerin yanı sıra “göçmen siyasetini eleştirmek de ırkçılık (mı) oldu” utangaç şemsiyesi altına girilerek pek konforlu bir ırkçılık (elbette kendine kondurmadan hatta birçok vakit farkına dahi varılmadan) yapılabiliyor. “Müjde” bu çatışmaya elbet materyal vermiş, bu yangına akaryakıt sıçratmış. Ama sinemaya yöneltilen “tek taraflılık” eleştirisi haksız sayılmaz. “Müjde”ye, siyasi söylemi öne çıkan, siyasi rüzgâra eşlik eden işlerin ısmarlama olduğuna dair yargıyla yaklaşmayıp yapıtı yeterli niyetli kabul ediyorsak “meseleyi tüm cepheleriyle ele alsa daha uygun olmaz mıydı” sorusunu sormamız gerekiyor. Müddeti buna mahzur değil, bir sinema sonuçta tercihleri üzerinde yükselir. Emekçi pazarı sahnesi ne kadar gerçekçi ve etkileyici ise kafe sahnesinin bir o kadar yavan kaldığını görüyoruz. Bu da şaşırtan değil zira pazar sahnesi Suriyelilerin fakir bölümünün sefaletini, uğradıkları sömürüyü açıkça ortaya koyuyor. Hükümdarın çıplak kaldığı bir sahne bu. “Suriyeliler taban fiyattan çok nakdi yardım alıyor” argümanını çürüten, en azından gerçek dürüst takviye görmeyen, insani şartlardan uzak yüz binlerce Suriyeli olduğunu gözümüze sokan bir sahne…
Nedir ki kafe sahnesinde bayanların doludizgin ithamları alabildiğine sıradan (sonuca dönük) duruyor. Üstüne bir de kolaya kaçılıp televizyon yorumlarından faydalanılınca göçmen düşmanı çizgi alabildiğine kaba sınırlarla, bir manada toplumsal dinamikler göz gerisi edilerek çekiliyor. Dahası erdiğimiz kararın bundan öncedeni yok. O finali, kafe sahnesinde, Engin’in çiğ davranışlarında, televizyon programında ve toplamında sistematik bir ötekileştirme ile temellendiren Eşeli’nin sinemasında açıklamadan çok karara yönelerek peşin yargıya peşin yargı karşılığı veren, alana sırt dönen bir yaklaşım seziliyor. Sayyid tutuklanıyor, adaletsizliğe uğruyor. Göçmenlerin durumu olağan şüpheliyi geçmiş, her cürmün suçlusu’na dönüşmüş biçimdeler. Fakir Suriyeliler abasız olmalarına rağmen “tepesine binilecekler” listesinde en baştalar, biliyoruz lakin “Müjde”de bu gerçek soyut kalıyor ve haksız suçlamalarla pekiştirilen sokaktaki (ilişkilerin, ömrün arasındaki) düşmanlık sokak haricinde bir yerden, kafe sahnesinde gorece “durumu iyi” bayanlardan, bir daha televizyon ekranlarında siyasetçilerin ağzından gerekçeleniyor. Göçmenlere bakış daha ihtimamlı işlenebilirdi.
FİLMİN EN GEÇ POLİTİK SAHNESİ: SAYYİD’İN YÜZÜNDE YANIP SÖNEN ÇAKAR
Alphan Eşeli, sinema boyunca toplumu ve toplumu manipüle eden siyasetin aygıtlarını elden geçirirken devlete nihayet finalde geliniyor. Sayyid gözaltına alınıyor, polis otosunda, yüzünde yanıp sönen ışıklar, hüzünle oturuyor. Bu sahnede artık tastamam devleti görüyoruz. Değişiktir; Yeşilçam’da da devlet çoğun finalde zuhur eder, haksızlıkları ortadan kaldıran ve hatalıyı yakalayan bir konuma yerleşir. Eşeli’nin filmindeyse vakit içindema tutsa dahi bu kere tam karşıtı bir rolde, haksızlığı tamamlayan, bir bakıma “alınmış günahı” yargıya taşıyan, “vebale giren” pozisyonda… Siyasetin göçmen siyaseti üzerinde belirleyici şiddetini finale saklamak (bir kere daha) tercih olmakla birlikte sinemadaki insani iddiayı da hafifçeletmiş. Çünkü bir ülkede mülteci dramı yaşanıyorsa toplumdaki yaklaşımın kökenini öncedena kurumsal seviyede, başka bir deyişle dikenli telleri diken ellerde aramak gerekiyor. Dikenleri batıranlar, ötekileştirme ve nefreti yayanlar toplumun çeşitli kesitleri olsa bile o kazıkları çakıp o telleri çekenlerin aslan hissesi yadsınamaz. “Müjde”, birincinin dikenli tellere takılanları öykülemiş, daha sonrasında telleri göstermiş. Hal bu biçimde olunca politik planının azizliğine uğramış.
Karakterlerine baktığımızda ise Muştu’nun Türk kahvesi ve sigara içen, kek börek yiyen “yurdum orta sınıf bayanı” kompozisyonunu yalın hatta bir tarafıyla şematik aktaran sinemada Sayyid’in kökü dışarıda tedirginliğini tıpkı sadelikte izlemiyoruz. Müjde alabildiğine seyrelirken Sayyid, karakteri gereği kendini açmaktan sakınıyor. Bu durum oyunculuklara da yansımış. Mansur ile Kechiouche’nin performansları bağlantıyı, tamamlayan değil, bilakis iten bir noktaya taşımış ki bu durum direktörün finaline hizmet ediyor doğrusu.
**
“Müjde” için kelamı noktalarken başarılı bir orta metraj olduğunu bir dahalemeli, anlatısı istikametinden ise siyaset ve bildiri verme baskısı altında yalpaladığını belirtmeliyiz. Kırmızı çizgilere basan ancak ayağına bulaşan boyayı her iki tarafa taşıyan bir sinema “Müjde” ve müjde vermekten fazla hüzün vaat ediyor, insanın çatışmalar, sürgünlerle yarım kalmış hikayesini sessiz sakin anlatıyor. halbuki hayat hayli daha süratli ve kara haberlere hamile…
EVİNDEN YURDUNDAN EDİLENLER BULUŞURSA
Filmi değerlendirmeye geçmeden konusunu özetlemek gerekirse anmakta fayda var. Açgözlü bir müteahhidin konutuna talip olduğu Müjde (Lale Mansur), oğlu Okan’dan uzakta, bir başına yaşamaktadır. Mutabakatlar yapılıp meskeni boşaltma vakti geldiğinde nakliye işini verdiği Mustafa’yla birlikte Suriyeli amele pazarına giderek personel seçen Müjde, içlerinde İngilizce bilen Sayyid’i de alarak konuta döner. İrtibata aç Müjde ile Sayyid (Salim Kechiouche) ortak bir noktada buluşup kısa müddette yakınlaşırlar.
Taşınma esnasında Okan’ın arkadaşı Engin, emekçilerin ensesinde boza pişirirken bir yandan ayrımcı ve aşağılayıcı davranışlarıyla Muştu’nun vicdanını uyandırmıştır. Müjde ile Sayyid içinde filizlenen sevgiyi ise birçok mani ve yanlış anlamayı takiben bir yıkım beklemektedir.
ORTA METRAJA MESAFEMİZ
“Müjde”yi yazmaya sinemanın mühletinden başlamak istiyorum zira hikayenin işlenişine dair birinci kırılmalar bu sıkıntıya ait. Öncelikle orta metraja seyircimizin alışkın olmadığını söylemeliyiz. Kısa ve uzun metrajlar kendi klasmanında değişen müddetleriyle biçimsel bir standart oluşturmuşken “Müjde”de karşımıza çıkan 48 dakikalık hikaye transferini fakat 90’larda izlediğimiz televizyon dizilerinden hatırlıyoruz. 2000’ler ile birlikte televizyona hâkim yayın anlayışı, anlatıları sündüre sündüre birincinin 90 dakikaya, ondan sonrasında 150 dakikalara kadar taşıdı. ötürüsıyla 48 dakikayı günümüzde yalnızca çevrimiçi platformların ülkü kısım mühleti olarak izliyoruz. Lakin bu 48 dakikanın platform matematiğine uygun tasarlandığı hesaba katılırsa başlı-sonlu bir öykülemeye muhalif kaçıyor.
“Müjde”nin birinci ve bana kalırsa en değerli handikabı hassas konusundan çok mühletinin seyircimizce yadırganması. Hâlbuki Eşeli, sinemanın çatışmasını yöneterek klasik anlatıyı, ölçüsünde tutturmayı başarmış. Çıkış noktası (kentsel dönüşüm), buluşma/rastlaşma (Müjde ile Sayyid’in bir ortaya gelişlerinin hayatın olağan seyrinde sırıtmayacak bir düzlemde verilmesi), vakit atlaması (kafede Suriyeli düşmanlığının boca edildiği masanın peşi sıra karşılaştığımız “çıplaklık”), pamuk ipliğine bağlı saadeti bozan seyahat fikri ve final… şüphesiz birtakım kısımların süratli geçildiği söylenebilir. Çiftin içinde sevginin nasıl yeşerdiğini gözlemleyemiyoruz. Pansuman sahnesi var lakin yetersiz… bir daha Sayyid konuttan ayrıldıktan daha sonra karşımıza çıkan kısım epey açıklayıcı değil. Buna rağmen 80 dakikayı rahat nazaranbilecek bir sinemanın yarım saat kadar hafifçeletilmesi teknik bir inceliğe işaret etmekte…
AMELE PAZARINDAN KAFEYE SİNEMANIN ARTI VE EKSİLERİ
Artık sinemanın politik planına ve sanatsal yaklaşımına değinebiliriz ki anlatıyı büyük ölçüde vermek istediği ileti yönlendirmekte. Bu bağlamda “Müjde”, propaganda niyeti taşımasa dahi günün sonunda fazla köşeli bir sinema olarak dikkat çekiyor. Bu köşeler temele döşenmiş naif aşk hikayesinin inandırıcılığını zedelerken hem de tenkit oklarına davetiye çıkarıyor. Politik doğrultunun sinemaya olumsuz yansıdığı, dinamizmi kırdığı sahne elbet kafe sahnesi… Müjde ile arkadaşları bir masada altın gününe emsal bir toplaşma düzenlediklerinde çokça kek böreğin yanı sıra bir önyargı sağanağına yakalanıyoruz ve dedikodu sıradanliğinde anılacak cinsten salvolar yerini nefret cürmüne bırakıyor. Şermin (Banu Fotocan) başta olmak üzere tüm bayanlar ağız birliği etmişçesine yabancı düşmanlığını köpürtüyorlar. Bu ortada bu bayanlar hakikaten varlar ve yaygınlar, abartılmış falan değiller. Sineması izledikten daha sonra bir toplu ulaşım aracında kahramanı tam da bu bayanlardan olan bir olaya rastladım. Orta yaşlı bayan eşiyle bir arada otobüsün gerisine kadar geldi ve iki genç erkeğin sevinçli bir halde oturduğunu görür görmez ne eksik ne fazla şu cümleleri sarf etti: “Bu Suriyelilerden bıktık, kendi otobüsümüzde ayakta kalıyoruz. Yayıla yayıla oturmuşlar!” ondan sonrasında gençlerin Suriyeli olmadığını öğrendik, bayan ise çirkefliğini sürdürdü olağan… Bir yandan gençlere sataşmayı ihmal etmezken öteki yandan Suriyelilerin ülkeyi mahvettiği istikametindeki nutkunu da kesmedi.
Filme dönersek, demin andığımız sahniçin devam edelim. Müjde, kendi “özel” durumundan ve olağan olarak vicdanından dolayı önyargı yağmuruna karşı çıkışlar sergileyip “madem ülkeyi bu kadar seviyorsunuz, oğlunuzu niye Avrupa’ya gönderdiniz” gibisinden itirazlar getiriyor. İşaret ettiği ikiyüzlülük son derece geçerli ve yaygın lakin Muştu’nun yaşadığı alaka itibariyle hisler biraz daha öne çıkarılamaz mıydı? Soruyu daha pak sorarsak: 60’ından daha sonra bir daha aşkı ve ilgiyi tadan bu hanımın yaşadığı tedirginlikten argümanlarla desteklenmiş bir politik telaffuz nasıl doğuyor? Üstelik sezaryen de değil bildiğimiz, sağlıklı bir doğum! Veyahut bu noktada Muştu’nun de çoğunluk üzere düşünmesini ve hatta davranmasını, sessiz kalıp sinmesini, sinmeyecekse de duygusallığa sıkışmasını bekliyoruz. Tahminen Müjde aklıselimin ve adaletin sesi olarak yalnızca ırkçıların değil ırkçı olmayan ama “ev sahipliği” hakkından da caymayan “demokrat” kısımların ikilemini de teşhir ediyor. Tahminen biz fazla niyet okuyor, yapıtı fazla didikliyoruz lakin her halükarda gündelik hayatın tansiyonuyla sinemadan alacağımız iletisi filtrelediğimiz söylenebilir.
ABASIZ VE AMASIZ BİR GÖÇMEN SİYASETİ MÜMKÜN MÜ?
Bu noktada teknik bakımdan sınıfı geçen ve geçişleri muvaffakiyetle sağlayan sinemanın belirli bir politik plana sadık kalarak öbür bir deyişle “oldukca taraflı” bakarak duru anlatım fırsatını teptiği görülüyor. Muştu’nun yoğurduğu materyal ele avuca sığmaz cinsten… Bu gereç bir yanıyla göçmenlerin durumunu tartışmaya açarken öteki yandan onlara yaklaşımı da gözler önüne sermekte… Irkçılık dediğimiz şey ise o sert manzarası arkasında çağımıza ayak uyduran dayanılmaz bir esneklik barındırıyor. “Bunu söylemek/yapmak ırkçılıksa ben de ırkçıyım” üzere tahlil üretmektense sorunu büyütmeye yarayan basiretsiz önermelerin yanı sıra “göçmen siyasetini eleştirmek de ırkçılık (mı) oldu” utangaç şemsiyesi altına girilerek pek konforlu bir ırkçılık (elbette kendine kondurmadan hatta birçok vakit farkına dahi varılmadan) yapılabiliyor. “Müjde” bu çatışmaya elbet materyal vermiş, bu yangına akaryakıt sıçratmış. Ama sinemaya yöneltilen “tek taraflılık” eleştirisi haksız sayılmaz. “Müjde”ye, siyasi söylemi öne çıkan, siyasi rüzgâra eşlik eden işlerin ısmarlama olduğuna dair yargıyla yaklaşmayıp yapıtı yeterli niyetli kabul ediyorsak “meseleyi tüm cepheleriyle ele alsa daha uygun olmaz mıydı” sorusunu sormamız gerekiyor. Müddeti buna mahzur değil, bir sinema sonuçta tercihleri üzerinde yükselir. Emekçi pazarı sahnesi ne kadar gerçekçi ve etkileyici ise kafe sahnesinin bir o kadar yavan kaldığını görüyoruz. Bu da şaşırtan değil zira pazar sahnesi Suriyelilerin fakir bölümünün sefaletini, uğradıkları sömürüyü açıkça ortaya koyuyor. Hükümdarın çıplak kaldığı bir sahne bu. “Suriyeliler taban fiyattan çok nakdi yardım alıyor” argümanını çürüten, en azından gerçek dürüst takviye görmeyen, insani şartlardan uzak yüz binlerce Suriyeli olduğunu gözümüze sokan bir sahne…
Nedir ki kafe sahnesinde bayanların doludizgin ithamları alabildiğine sıradan (sonuca dönük) duruyor. Üstüne bir de kolaya kaçılıp televizyon yorumlarından faydalanılınca göçmen düşmanı çizgi alabildiğine kaba sınırlarla, bir manada toplumsal dinamikler göz gerisi edilerek çekiliyor. Dahası erdiğimiz kararın bundan öncedeni yok. O finali, kafe sahnesinde, Engin’in çiğ davranışlarında, televizyon programında ve toplamında sistematik bir ötekileştirme ile temellendiren Eşeli’nin sinemasında açıklamadan çok karara yönelerek peşin yargıya peşin yargı karşılığı veren, alana sırt dönen bir yaklaşım seziliyor. Sayyid tutuklanıyor, adaletsizliğe uğruyor. Göçmenlerin durumu olağan şüpheliyi geçmiş, her cürmün suçlusu’na dönüşmüş biçimdeler. Fakir Suriyeliler abasız olmalarına rağmen “tepesine binilecekler” listesinde en baştalar, biliyoruz lakin “Müjde”de bu gerçek soyut kalıyor ve haksız suçlamalarla pekiştirilen sokaktaki (ilişkilerin, ömrün arasındaki) düşmanlık sokak haricinde bir yerden, kafe sahnesinde gorece “durumu iyi” bayanlardan, bir daha televizyon ekranlarında siyasetçilerin ağzından gerekçeleniyor. Göçmenlere bakış daha ihtimamlı işlenebilirdi.
FİLMİN EN GEÇ POLİTİK SAHNESİ: SAYYİD’İN YÜZÜNDE YANIP SÖNEN ÇAKAR
Alphan Eşeli, sinema boyunca toplumu ve toplumu manipüle eden siyasetin aygıtlarını elden geçirirken devlete nihayet finalde geliniyor. Sayyid gözaltına alınıyor, polis otosunda, yüzünde yanıp sönen ışıklar, hüzünle oturuyor. Bu sahnede artık tastamam devleti görüyoruz. Değişiktir; Yeşilçam’da da devlet çoğun finalde zuhur eder, haksızlıkları ortadan kaldıran ve hatalıyı yakalayan bir konuma yerleşir. Eşeli’nin filmindeyse vakit içindema tutsa dahi bu kere tam karşıtı bir rolde, haksızlığı tamamlayan, bir bakıma “alınmış günahı” yargıya taşıyan, “vebale giren” pozisyonda… Siyasetin göçmen siyaseti üzerinde belirleyici şiddetini finale saklamak (bir kere daha) tercih olmakla birlikte sinemadaki insani iddiayı da hafifçeletmiş. Çünkü bir ülkede mülteci dramı yaşanıyorsa toplumdaki yaklaşımın kökenini öncedena kurumsal seviyede, başka bir deyişle dikenli telleri diken ellerde aramak gerekiyor. Dikenleri batıranlar, ötekileştirme ve nefreti yayanlar toplumun çeşitli kesitleri olsa bile o kazıkları çakıp o telleri çekenlerin aslan hissesi yadsınamaz. “Müjde”, birincinin dikenli tellere takılanları öykülemiş, daha sonrasında telleri göstermiş. Hal bu biçimde olunca politik planının azizliğine uğramış.
Karakterlerine baktığımızda ise Muştu’nun Türk kahvesi ve sigara içen, kek börek yiyen “yurdum orta sınıf bayanı” kompozisyonunu yalın hatta bir tarafıyla şematik aktaran sinemada Sayyid’in kökü dışarıda tedirginliğini tıpkı sadelikte izlemiyoruz. Müjde alabildiğine seyrelirken Sayyid, karakteri gereği kendini açmaktan sakınıyor. Bu durum oyunculuklara da yansımış. Mansur ile Kechiouche’nin performansları bağlantıyı, tamamlayan değil, bilakis iten bir noktaya taşımış ki bu durum direktörün finaline hizmet ediyor doğrusu.
**
“Müjde” için kelamı noktalarken başarılı bir orta metraj olduğunu bir dahalemeli, anlatısı istikametinden ise siyaset ve bildiri verme baskısı altında yalpaladığını belirtmeliyiz. Kırmızı çizgilere basan ancak ayağına bulaşan boyayı her iki tarafa taşıyan bir sinema “Müjde” ve müjde vermekten fazla hüzün vaat ediyor, insanın çatışmalar, sürgünlerle yarım kalmış hikayesini sessiz sakin anlatıyor. halbuki hayat hayli daha süratli ve kara haberlere hamile…