CHP Genel Lider Yardımcısı ve Sözcüsü Faik Öztrak’ın başkanlığındaki İktisat Masası, OSTİM Sanayi Bölgesi Müdürlüğü’nde İdare Konseyi Lideri Orhan Aydın, idare konseyi üyeleri, endüstriciler, iş insanları ve üreticilerle bir ortaya geldi.
OSTİM OSB Bölge Müdürlüğü’nü ziyaret eden Öztrak’ın başkanlığındaki İktisat Masası heyetinde, CHP Genel Lider Yardımcısı Lale Karabıyık, CHP İstanbul Milletvekili Turan Aydoğan, CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, CHP İstanbul Milletvekili Akif Hamzaçebi, CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım, CHP Antalya Milletvekili Çetin Osman Budak, CHP İzmir Milletvekili Bedri Serter yer aldı. Heyete, Yenimahalle Belediye Lideri Fethi Yaşar da eşlik etti.
Faik Öztrak, burada sanayicilere bir sunum yaptı. Öztrak sunumda Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Türkiye’ye 10 milyar dolarlık yatırım fonu açmasına ait, “Merkez Bankası Lideri ‘Ben artık enflasyona değil, çekirdek enflasyona bakacağım’ dediğinde, Varlık Fonu’nun dolar cinsinden pahası 34,5 milyar dolardı. O günden bugüne dolar süratle kıymet kaybetti. Bugün Varlık Fonu’ndaki varlıklarımızın pahası 23,5 milyar dolara düştü. Yani Abu Dabi’den gelen para, neredeyse yarısını satın alabilecek duruma geldi” dedi. Öztrak, BAE ile yapılan mutabakatların ilgili boyutunu “fazlaca sıkıntılı” olarak niteledi.
Öztrak’ın sunumundan öne çıkan başlıklar şu biçimde:
TENKİTTEN ÇOK TESPİT:
ÜRETİCİ KENDİNİ İNANÇTA HİSSETMİYORSA ÜRETMİYOR: Bugün ortasında olduğumuz durum, bizce bir buhran. Üretmeden, borçlanarak büyüme modeli iflas etti. İkinci değerli eza, devlette uzunca bir müddetdir bir idare krizi yaşıyoruz. O ne vakit başladı, 2014 yılında birinci kere seçilecek olan cumhurbaşkanının ‘Ben, bir evvelki cumhurbaşkanları üzere olmayacağım’ demesiyle birlikte başladı. daha sonrasındaki süreçte süratlice bir tek kişilik rejime yanlışsız gitti. Bu süreçte Türkiye’nin demokratik standartları yıprandı, hukuk devleti yıprandı ve hukuk devleti yıprandı da bu ekonomiyi niye ilgilendirir derseniz en çok ilgilendiren konulardan birinin bu olduğunu hepimiz gördük. İş insanı, üretici kendini inançta hissetmiyorsa üretmiyorlar. İş adamı yatırım yapmıyor, dışarıdan yatırım gelmiyor. Dolasıyla hukuk devleti ve demokrasi bu bakımdan son derece değerli.
SALGININ GÖLGESİ HALA İKTİSADIN ÜSTÜNDE: 2020’de global salgınla karşı karşıya kaldık. Aşılarımız yapıldı lakin bugün hala baktığımızda olay sayıları da vefat sayıları da geçen yılın tıpkı aynının üstünde. Dolasıyla pandemiyi tam manasıyla atlatmış değiliz. Bilhassa bugün Hollanda, Almanya, Belçika’da gördüğünüz kapanma süreçleri ve bunlara insanların reaksiyonunu gördüğümüzde, bu olayın çabucak hemen atlatılmadığını, salgının gölgesinin hala iktisadın üstünde olduğunu unutmamak gerekiyor.
TÜRK LİRASI İSMİNİ BİLMEDİĞİMİZ BİR SÜRÜ PARAYA KARŞI BEDEL KAYBETTİ: Türk lirası yalnızca dolara karşı değil, bütün yabancı paralar karşı da bedel kaybetti. Pakistan rupisine karşı, ismini bilmediğimiz bir sürü paraya karşı paha kaybetti. Sorun bizde, dışarıda değil. Dışarıda da var lakin ağırı bizde.
KUYRUKLAR OLUŞUYOR HUDUT KAPILARINDA: Stefan Zweig, kendi biyografini yazmış. Yazarken de II. Dünya Savaşı sırasında Avusturya’daki durumu anlatmış. ‘Avusturya kronu eriyip gittiği için herkes İsviçre frangı, Amerikan doları istiyor. Bunu fırsat bilen bir sürü yabancı, can çekişen Avusturya kronunun leşini kemiriyor. Viyana’daki tüm oteller bu akbabalarla dolmuştu. Bunlar diş fırçasından otellere kadar her şeyi satın alıyordu’ diyor. Artık örneğin Edirne’de gördüğünüz manzaralar… Bulgaristan’dan geliyorlar, alışveriş yapıyorlar, her şey fazlaca ucuz, yüklüyorlar, gdolayıyorlar ve muazzam kuyruklar oluşuyor hudut kapısında. Bu sistemin oluşturduğu birinci kuyruk, hudut kapısındaki araç kuyrukları. Makus değil satış yapıyor fakat, baktığınız vakit da epey ucuza gidiyor her şey.
VARLIKLARIMIZIN KIYMETİ 23,5 MİLYAR DOLARA DÜŞTÜ: Abu Dabi Veliahdı geldi. İçişleri Bakanı ‘Bunlar FETÖ ile bir arada hareket etti’ diyordu. Basın da bu biçimde manşetler atıyordu. Artık bugün baktığımız vakit birebir basın, ‘Körfez’de yeni dönem’ diye başlık atıyor. Pekala ne oluyor? Varlık Fonu ile iş birliği yapacakmış, 10 milyar dolar getiriyorlarmış Varlık Fonu’na. Bu birinci, Merkez Bankası Lideri ‘Ben artık enflasyona değil, çekirdek enflasyona bakacağım’ dediğinde Varlık Fonu’nun dolar cinsinden pahası 34,5 milyar dolardı. O günden bugüne dolar süratle bedel kaybetti. Bugün Varlık Fonu’ndaki varlıklarımızın kıymeti 23,5 milyar dolara düştü. Yani Abu Dabi’den gelen para neredeyse yarısını satın alabilecek duruma geldi. Bu alışılmış fazlaca zahmetli bir durum.
SAVUNMA SANAYİ İÇİN ÜRETİM YAPAN ŞİRKETLERİ ALACAKLARI SÖYLENİYOR: bir daha satın alınacaklar içinde tartı olarak savunma sanayi için üretim yapan şirketlerin de olduğu söyleniyor. Bu da ayrıyeten daha da riskli bir durum. Bunlar bizim kıymetlerimiz. Bunlar 3, 4, 5 ay evvel parmakla gösterilen pahalara sahip olan fabrikalardı. Artık süratle Türk lirasının kıymet kaybetmesi niçiniyle aşağıya yanlışsız gittiler.
128 MİLYAR DOLAR SATILMASAYDI: Biz, baştan beri 128 milyar dolardan bahsediyoruz. 128 milyar dolar dursaydı durum bu biçimde olur muydu? Bana bakılırsa olmazdı. Bir gün ortasında para bu kadar oynamazdı. ‘Brüt rezervimiz var’ diyorlar. Bu brüt rezervlerden bankaların döviz mevduatını, Memleketler arası Para Fonu’ndan özel çekme haklarını, öbür şeyleri ve SWAP’ları düştüğümüzde bu Milletlerarası Para Fonu tarifine bakılırsa net rezervimiz 35 milyar dolar. Yani Merkez Bankası’nın kasası 35 milyar dolar açık veriyor. Merkez Bankası kasasındaki dövizlerden bugün, bu yıl ortasında ödemesi gereken yükümlülerini düştüğümüz vakit, 35 milyar dolar açık veriyor. Dolasıyla eli özgür değil. Günlük analitik bilançodan hesapladığınızda, bu yaklaşık 51 milyar dolar civarında açık veriyor. halbuki bu 128 milyar dolar, o gün Türkiye’de istikrar varmış izlenimi vermek için, seçimlerdilk evvel Türk lirasını kıymetli tutmak için satılmasaydı bugün şu son gördüğümüz oynaklığa Merkez Bankası müdahale edebilirdi.
DEVLETTE İŞTİŞARE, UYUM YOK: Ekonomik kriz var lakin daha yüklü olan mevcut sistem, tek adam sistemi var. Bu, devlette idare krizine niye oluyor. İstişare, uyum yok devlette. Tek kişinin dediği oluyor. Bir gün Hazine Bakanı çıkıp diyor ki ‘Enflasyonda arzuladığımız düzeyde değiliz, kurumlar üzerine düşeni yapmalı. Cari açığı düşürmek hükümetin bakılırsavi’. Ben bu görüşe katılıyorum, yanlışsız. Yanlış değil, yanlışsız söylüyor. Fakat Merkez Bankası Lideri, baştan bir kural vaaz ediyor, daha sonrasında diyor ki ‘Ben bu kurala uymam. Manşete değil, çekirdek enflasyona bakarım. Vazgeçtim manşetten’ diyor. Manşet istediği üzere gelmeyince, çekirdek de istediği üzere gelmeyince ‘Cari açığı düşürerek fiyat istikrarı sağlarım’ diyor. Onun için de daima kural değiştiriyor, itimadı sarsıyor.
ÜLKENİN EN BÜYÜK AÇIĞI TARAFSIZ CUMHURBAŞKANI AÇIĞIDIR: Dört işi başarmamız gerekiyor. Bunlardan bir tanesi can ve mal güvenliğini sağlayacak bir biçimde hukuk devleti ve demokrasiyi bir daha güçlendirmemiz lazım. Bunun altında neler yapacağımızı söylemiş oldum. Bunun birincisi, güçlendirilmiş parlamenter sistemdir. İstişareyi bir daha getirmemiz lazım. Tarafsız cumhurbaşkanı olması lazım. Bugün bu ülkenin en büyük açığı, tarafsız cumhurbaşkanı açığıdır. Olsaydı farklı uzlaşmalar sağlanırdı. Yargının bağımsız olması lazım. Seçim maddelerinin kural olarak değişmesi lazım. Milletin vekilini milletin seçmesi lazım. Siyasi Ahlak Yasası’nın çıkarılması lazım. Ekonomik Toplumsal Konsey’in toplanması lazım. Vergi Konseyi’ni kurmamız lazım. Burada iş adamları ve devlet, bir ortada nasıl bir vergileme olacağına karar vermesi lazım. Bir de üzerinde durduğumuz, Meclis’te bir Kesin Hesap Kurulu kurmamız lazım.
DÖVİZ KAZANDIRACAK YERE YATIRACAĞIZ, BETONA DEĞİL: İkinci sütun, üreten Türkiye. Üretmeden büyüme olmaz. Borçla ekonomiyi şişirerek onun kalıcı olması mümkün değil. Borçlanacağız ancak aldığımız borcu üretime yatıracağız. Döviz kazandıracak yere yatıracağız, betona yatırmayacağız.
AİLE TAKVİYELERİ SİGORTASI KURUMU: kuvvetli toplumsal devlet. Kimseyi dışarıda bırakmayacağız. Oyunun devam etmesini sağlayacağız. Bayanlar, gençler… Önemli biçimde sahip çıkılması lazım. Bunların girişimciliklerinin özendirilmesi lazım. Kıymetli bir kurum getirmeye çalışıyoruz. İspanya getirdi bunu krizde ve fazlaca işe yaradı. Aile Takviyeleri Sigortası Kurumu. Biroldukça düzenek kullanıldı. İşler çıkartmalar önlendi, şu oldu, bu oldu. Bunların bir kısmı yapay aktifliği de bozdu. Yapmak mecburiliği vardı, çalışan bölümleri korumak için. Lakin biz diyoruz ki iktisatta daha fazla aktiflik sağlayacak bir halde biz Aile Dayanakları Sigortası Kurumu’nu getirelim, devlet sahip çıksın, bir daha üretime kazandırsın.
ÇEVREYİ TAHRİP ETMEDEN BÜYÜYECEĞİZ: Sürdürülebilirlik. Bunu da Polatlı’daki bir üretici bana söylemişti. ‘Biz kral değil kural istiyoruz’ demişti. Evet, devlette kral değil kural olacak. Herkes neyi nasıl yapacak, o denli yapmadığı vakit hangi müeyyideyle karşı karşıya gelecek yahut hangi teşvikleri alacak bunu bilmeli. Geceden gündüze para siyaseti değişmemeli. Sürdürülebilirlik değerli, ekosistem hakkını anayasal garanti altına alacağız, çevreyi tahrip etmeden büyüyeceğiz. Devlette borç sorunu yaratmayacağız. Para siyasetiyle da enflasyon yaratmayacağız.”
OSTİM OSB Bölge Müdürlüğü’nü ziyaret eden Öztrak’ın başkanlığındaki İktisat Masası heyetinde, CHP Genel Lider Yardımcısı Lale Karabıyık, CHP İstanbul Milletvekili Turan Aydoğan, CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, CHP İstanbul Milletvekili Akif Hamzaçebi, CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım, CHP Antalya Milletvekili Çetin Osman Budak, CHP İzmir Milletvekili Bedri Serter yer aldı. Heyete, Yenimahalle Belediye Lideri Fethi Yaşar da eşlik etti.
Faik Öztrak, burada sanayicilere bir sunum yaptı. Öztrak sunumda Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Türkiye’ye 10 milyar dolarlık yatırım fonu açmasına ait, “Merkez Bankası Lideri ‘Ben artık enflasyona değil, çekirdek enflasyona bakacağım’ dediğinde, Varlık Fonu’nun dolar cinsinden pahası 34,5 milyar dolardı. O günden bugüne dolar süratle kıymet kaybetti. Bugün Varlık Fonu’ndaki varlıklarımızın pahası 23,5 milyar dolara düştü. Yani Abu Dabi’den gelen para, neredeyse yarısını satın alabilecek duruma geldi” dedi. Öztrak, BAE ile yapılan mutabakatların ilgili boyutunu “fazlaca sıkıntılı” olarak niteledi.
Öztrak’ın sunumundan öne çıkan başlıklar şu biçimde:
TENKİTTEN ÇOK TESPİT:
ÜRETİCİ KENDİNİ İNANÇTA HİSSETMİYORSA ÜRETMİYOR: Bugün ortasında olduğumuz durum, bizce bir buhran. Üretmeden, borçlanarak büyüme modeli iflas etti. İkinci değerli eza, devlette uzunca bir müddetdir bir idare krizi yaşıyoruz. O ne vakit başladı, 2014 yılında birinci kere seçilecek olan cumhurbaşkanının ‘Ben, bir evvelki cumhurbaşkanları üzere olmayacağım’ demesiyle birlikte başladı. daha sonrasındaki süreçte süratlice bir tek kişilik rejime yanlışsız gitti. Bu süreçte Türkiye’nin demokratik standartları yıprandı, hukuk devleti yıprandı ve hukuk devleti yıprandı da bu ekonomiyi niye ilgilendirir derseniz en çok ilgilendiren konulardan birinin bu olduğunu hepimiz gördük. İş insanı, üretici kendini inançta hissetmiyorsa üretmiyorlar. İş adamı yatırım yapmıyor, dışarıdan yatırım gelmiyor. Dolasıyla hukuk devleti ve demokrasi bu bakımdan son derece değerli.
SALGININ GÖLGESİ HALA İKTİSADIN ÜSTÜNDE: 2020’de global salgınla karşı karşıya kaldık. Aşılarımız yapıldı lakin bugün hala baktığımızda olay sayıları da vefat sayıları da geçen yılın tıpkı aynının üstünde. Dolasıyla pandemiyi tam manasıyla atlatmış değiliz. Bilhassa bugün Hollanda, Almanya, Belçika’da gördüğünüz kapanma süreçleri ve bunlara insanların reaksiyonunu gördüğümüzde, bu olayın çabucak hemen atlatılmadığını, salgının gölgesinin hala iktisadın üstünde olduğunu unutmamak gerekiyor.
TÜRK LİRASI İSMİNİ BİLMEDİĞİMİZ BİR SÜRÜ PARAYA KARŞI BEDEL KAYBETTİ: Türk lirası yalnızca dolara karşı değil, bütün yabancı paralar karşı da bedel kaybetti. Pakistan rupisine karşı, ismini bilmediğimiz bir sürü paraya karşı paha kaybetti. Sorun bizde, dışarıda değil. Dışarıda da var lakin ağırı bizde.
KUYRUKLAR OLUŞUYOR HUDUT KAPILARINDA: Stefan Zweig, kendi biyografini yazmış. Yazarken de II. Dünya Savaşı sırasında Avusturya’daki durumu anlatmış. ‘Avusturya kronu eriyip gittiği için herkes İsviçre frangı, Amerikan doları istiyor. Bunu fırsat bilen bir sürü yabancı, can çekişen Avusturya kronunun leşini kemiriyor. Viyana’daki tüm oteller bu akbabalarla dolmuştu. Bunlar diş fırçasından otellere kadar her şeyi satın alıyordu’ diyor. Artık örneğin Edirne’de gördüğünüz manzaralar… Bulgaristan’dan geliyorlar, alışveriş yapıyorlar, her şey fazlaca ucuz, yüklüyorlar, gdolayıyorlar ve muazzam kuyruklar oluşuyor hudut kapısında. Bu sistemin oluşturduğu birinci kuyruk, hudut kapısındaki araç kuyrukları. Makus değil satış yapıyor fakat, baktığınız vakit da epey ucuza gidiyor her şey.
VARLIKLARIMIZIN KIYMETİ 23,5 MİLYAR DOLARA DÜŞTÜ: Abu Dabi Veliahdı geldi. İçişleri Bakanı ‘Bunlar FETÖ ile bir arada hareket etti’ diyordu. Basın da bu biçimde manşetler atıyordu. Artık bugün baktığımız vakit birebir basın, ‘Körfez’de yeni dönem’ diye başlık atıyor. Pekala ne oluyor? Varlık Fonu ile iş birliği yapacakmış, 10 milyar dolar getiriyorlarmış Varlık Fonu’na. Bu birinci, Merkez Bankası Lideri ‘Ben artık enflasyona değil, çekirdek enflasyona bakacağım’ dediğinde Varlık Fonu’nun dolar cinsinden pahası 34,5 milyar dolardı. O günden bugüne dolar süratle bedel kaybetti. Bugün Varlık Fonu’ndaki varlıklarımızın kıymeti 23,5 milyar dolara düştü. Yani Abu Dabi’den gelen para neredeyse yarısını satın alabilecek duruma geldi. Bu alışılmış fazlaca zahmetli bir durum.
SAVUNMA SANAYİ İÇİN ÜRETİM YAPAN ŞİRKETLERİ ALACAKLARI SÖYLENİYOR: bir daha satın alınacaklar içinde tartı olarak savunma sanayi için üretim yapan şirketlerin de olduğu söyleniyor. Bu da ayrıyeten daha da riskli bir durum. Bunlar bizim kıymetlerimiz. Bunlar 3, 4, 5 ay evvel parmakla gösterilen pahalara sahip olan fabrikalardı. Artık süratle Türk lirasının kıymet kaybetmesi niçiniyle aşağıya yanlışsız gittiler.
128 MİLYAR DOLAR SATILMASAYDI: Biz, baştan beri 128 milyar dolardan bahsediyoruz. 128 milyar dolar dursaydı durum bu biçimde olur muydu? Bana bakılırsa olmazdı. Bir gün ortasında para bu kadar oynamazdı. ‘Brüt rezervimiz var’ diyorlar. Bu brüt rezervlerden bankaların döviz mevduatını, Memleketler arası Para Fonu’ndan özel çekme haklarını, öbür şeyleri ve SWAP’ları düştüğümüzde bu Milletlerarası Para Fonu tarifine bakılırsa net rezervimiz 35 milyar dolar. Yani Merkez Bankası’nın kasası 35 milyar dolar açık veriyor. Merkez Bankası kasasındaki dövizlerden bugün, bu yıl ortasında ödemesi gereken yükümlülerini düştüğümüz vakit, 35 milyar dolar açık veriyor. Dolasıyla eli özgür değil. Günlük analitik bilançodan hesapladığınızda, bu yaklaşık 51 milyar dolar civarında açık veriyor. halbuki bu 128 milyar dolar, o gün Türkiye’de istikrar varmış izlenimi vermek için, seçimlerdilk evvel Türk lirasını kıymetli tutmak için satılmasaydı bugün şu son gördüğümüz oynaklığa Merkez Bankası müdahale edebilirdi.
DEVLETTE İŞTİŞARE, UYUM YOK: Ekonomik kriz var lakin daha yüklü olan mevcut sistem, tek adam sistemi var. Bu, devlette idare krizine niye oluyor. İstişare, uyum yok devlette. Tek kişinin dediği oluyor. Bir gün Hazine Bakanı çıkıp diyor ki ‘Enflasyonda arzuladığımız düzeyde değiliz, kurumlar üzerine düşeni yapmalı. Cari açığı düşürmek hükümetin bakılırsavi’. Ben bu görüşe katılıyorum, yanlışsız. Yanlış değil, yanlışsız söylüyor. Fakat Merkez Bankası Lideri, baştan bir kural vaaz ediyor, daha sonrasında diyor ki ‘Ben bu kurala uymam. Manşete değil, çekirdek enflasyona bakarım. Vazgeçtim manşetten’ diyor. Manşet istediği üzere gelmeyince, çekirdek de istediği üzere gelmeyince ‘Cari açığı düşürerek fiyat istikrarı sağlarım’ diyor. Onun için de daima kural değiştiriyor, itimadı sarsıyor.
ÜLKENİN EN BÜYÜK AÇIĞI TARAFSIZ CUMHURBAŞKANI AÇIĞIDIR: Dört işi başarmamız gerekiyor. Bunlardan bir tanesi can ve mal güvenliğini sağlayacak bir biçimde hukuk devleti ve demokrasiyi bir daha güçlendirmemiz lazım. Bunun altında neler yapacağımızı söylemiş oldum. Bunun birincisi, güçlendirilmiş parlamenter sistemdir. İstişareyi bir daha getirmemiz lazım. Tarafsız cumhurbaşkanı olması lazım. Bugün bu ülkenin en büyük açığı, tarafsız cumhurbaşkanı açığıdır. Olsaydı farklı uzlaşmalar sağlanırdı. Yargının bağımsız olması lazım. Seçim maddelerinin kural olarak değişmesi lazım. Milletin vekilini milletin seçmesi lazım. Siyasi Ahlak Yasası’nın çıkarılması lazım. Ekonomik Toplumsal Konsey’in toplanması lazım. Vergi Konseyi’ni kurmamız lazım. Burada iş adamları ve devlet, bir ortada nasıl bir vergileme olacağına karar vermesi lazım. Bir de üzerinde durduğumuz, Meclis’te bir Kesin Hesap Kurulu kurmamız lazım.
DÖVİZ KAZANDIRACAK YERE YATIRACAĞIZ, BETONA DEĞİL: İkinci sütun, üreten Türkiye. Üretmeden büyüme olmaz. Borçla ekonomiyi şişirerek onun kalıcı olması mümkün değil. Borçlanacağız ancak aldığımız borcu üretime yatıracağız. Döviz kazandıracak yere yatıracağız, betona yatırmayacağız.
AİLE TAKVİYELERİ SİGORTASI KURUMU: kuvvetli toplumsal devlet. Kimseyi dışarıda bırakmayacağız. Oyunun devam etmesini sağlayacağız. Bayanlar, gençler… Önemli biçimde sahip çıkılması lazım. Bunların girişimciliklerinin özendirilmesi lazım. Kıymetli bir kurum getirmeye çalışıyoruz. İspanya getirdi bunu krizde ve fazlaca işe yaradı. Aile Takviyeleri Sigortası Kurumu. Biroldukça düzenek kullanıldı. İşler çıkartmalar önlendi, şu oldu, bu oldu. Bunların bir kısmı yapay aktifliği de bozdu. Yapmak mecburiliği vardı, çalışan bölümleri korumak için. Lakin biz diyoruz ki iktisatta daha fazla aktiflik sağlayacak bir halde biz Aile Dayanakları Sigortası Kurumu’nu getirelim, devlet sahip çıksın, bir daha üretime kazandırsın.
ÇEVREYİ TAHRİP ETMEDEN BÜYÜYECEĞİZ: Sürdürülebilirlik. Bunu da Polatlı’daki bir üretici bana söylemişti. ‘Biz kral değil kural istiyoruz’ demişti. Evet, devlette kral değil kural olacak. Herkes neyi nasıl yapacak, o denli yapmadığı vakit hangi müeyyideyle karşı karşıya gelecek yahut hangi teşvikleri alacak bunu bilmeli. Geceden gündüze para siyaseti değişmemeli. Sürdürülebilirlik değerli, ekosistem hakkını anayasal garanti altına alacağız, çevreyi tahrip etmeden büyüyeceğiz. Devlette borç sorunu yaratmayacağız. Para siyasetiyle da enflasyon yaratmayacağız.”