Getty Images
Türkiye’de sayısı 320 bini geçen polis memurları, meslekten kaynaklanan bir fazlaca sorunla karşılaşıyor. Günde 12 saati ve ayda 240 saati geçen uzun çalışma müddetleri, “ek gorev” ismi altında ucu bilinmeyen ve ek fiyat ödenmeyen mesai sistemi, “amir tahakkümü” ve her an soruşturma ya da sürgün yeme korkusu, polislerin en çok lisana getirdiği meseleler içinde yer alıyor.
Bunların yanı sıra polisler; uzun ve sistemsiz çalışma saatleri sebebiyle etkilenen aile hayatı, ruhsal takviyeye erişememe, meseleleri karşısında seslerini duyurabilecekleri bir mecra olmayışı üzere sorunların, teşkilat içerisinde kronik bir hal aldığını anlatıyor.
Mesleksel problemler karşısında kendilerine takviye sunacak bir polis sendikası olmayan polisler, toplumda “yalnızlaşan” bir meslek kümesi oldukları için idarecilerin “keyfi ve kanunsuz istekleri” altında ezildiklerini belirtiyor.
İçişleri Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya nazaran, 2016 yılında 61, 2017’de 52, 2018’de 41, 2019’da 48 ve 2020’de 36 emniyet işçisini intihar etti.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan ise 2018 yılında 49, 2019’da 52, 2020’de 85 ve 2021 yılında 108 polisin intihar ettiğini söyleyerek, “Polis intiharları yalnızca iki yıl içerisinde, iki katına çıktı” diyor.
BBC Türkçe’ye konuşan polisler de toplumsal medyaya ve basına yansıyan sayılara nazaran son 5 yılda 450’nin üzerinde, son 20 yılda ise 1.000’in üzerinde polis intiharı olduğunu belirtiyor.
Pekala, polisler ayda 240-260 saati bulan mesaiye ya da “kanunsuz emre” itiraz edebilecek sistemlere sahip mi?
BBC Türkçe’ye konuşan ve hala etkin olarak polis memurluğu yapan 5 polis; türel boşluk, sendikasızlık ya da toplumda yalnızlaştırılan bir meslek kümesi olma üzere sebeplerle idarecilerin usulsüzlüklerine, amir baskısına ya da insanca hayatı engelleyen çalışma saatlerine itiraz edemediğini söylüyor.
Hala nazaranvde olan polisler haberde gerçek isimlerinin yerine farklı isimler kullanılmasını istedi.
İçişleri Bakanlığı, BBC Türkçe’nin haberle ilgili sorularını karşılıksız bıraktı.
‘Kanun fazlaca eski, çalışma saatleri uzun‘
1937 yılında yürürlüğe giren ve hala değişmeden yürürlükte olan 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, polislerin çalışma saatleri ve ek misyonları ile ilgili bir düzenleme içermediğinden, kanunla hudutları çizilmeyen bu konularda inisiyatifin idarecilere kaldığı belirtiliyor.
Polislerin çalışma saatleri hala 1995 yılında çıkarılan bir genelge kapsamında, vilayet mülki amirlerinin inisiyatifleriyle belirleniyor.
Emekli polis Yalçın Doğan, 2020 yılında polislerin çalışma saatlerini düzenlemeyi amaçlayan bir İçişleri Bakanlığı genelgesi yayımlanmasına karşın, bu genelgenin uygulamaya koyulmadığını ve polislerin hala ayda yaklaşık 240-260 saat çalıştığını söylüyor.
Doğan, polislerin spor karşılaşmaları, siyasi parti hareketleri ya da toplumsal şov ve yürüyüşler üzere ek vazifelerle haftada 40 saati aşan mesailerde ek mesai fiyatını almadığını zira buna ait bir yasal düzenleme olmadığını söylüyor:
“Hali hazırda 13 saat nazaranv yapmışsınız ve size 3 saat istirahat verip bir daha ek bakılırsav yazıyorlar. Bunun üzerine meskene geldiğinizde çok olağan bir davranışı bile sorun edebiliyorsunuz. Polislerin sıkıntılarını iletebileceği bir makam yok. Ne bir sendika ne de kendi üst idaremiz.”
‘Psikolojim bozulunca damgalandım, özlük haklarımı kaybettim‘
24 yıllık polis memuru Hasan, emekliliğine bir yıl kala ruhsal sıkıntılar yaşamasıyla birlikte önüne iki seçenek sunulduğunu söylüyor: Malulen emeklilik ya da sivil memurluk.
Sivil memurluk, artık polislik yapamayacağı bedellendirilen emniyet memurları için bir “ara çözüm” olarak sunulsa da, bir hayli hak kaybını da birlikteinde getiriyor.
Ruhsal problemleri baş gösterdikten daha sonra bir yıl tedavi gördüğünü fakat bunu amirlerinden gizlemek zorunda kaldığını söyleyen Hasan, “Söylersem başıma gelecekleri biliyordum, gerçekten de o denli oldu” diyor.
Hasan, eşinden boşanmasıyla sonuçlanan bu süreçte amiri tarafınca zorbalığa maruz kaldığını, “damgalandığını” ve meskenine fazlaca uzak bir polis merkezine tayin edildiğini söylüyor:
“bakılırsavler hayli ağırdı, günde 12 saat çalışıp 3 saatimi de yolda geçiriyordum. Temel sinema orada koptu. Amirlerimize rahatsızlığımızı söyleyemiyorduk. Bu iş gerilimini konutta aileme yansıtmaya başlamıştı, zira aklımda daima işin gerilimi vardı.”
“Psikolojik meselelerini bir kez açık ettin mi çabucak damgayı yapıştırıyorlar. Ben de o yüzden bir yıl söylemedim, elimden mesleğim gidecek dedim. İhmal ettim ve hıncımı ailemden çıkarttım.”
“İşten geldiğinde dinamit üzeresin, eşinin en ufak bir kelamına patlıyorsun. Baş aslına bakarsanız bitmiş bir biçimde. Gün uzunluğu çalıştığın yerde kimselerle bir bağlantı kurmamışsın, kimse kimseye güvenmiyor.”
Hasan, ruhsal sıkıntıları sebebiyle özlük haklarını kaybederek sivil memurluğa atanmasını ise şu biçimde anlatıyor:
“Sivil memur olduğumdan beri tıpkı ofiste, tıpkı arkadaşlarımla çalışıyorum fakat artık polis değilim. bir arada vazife yaptığın arkadaşlarım artık bana işe yaramaz gözüyle bakıyor. Maaşımdan 3.500 TL, tazminatımdan 50 bin TL eksildi. Ruhsal bir yıkım içerisindeyim.”
BBC Türkçe’ye konuşan tüm polisler, işe gidiş geliş müddetiyle bir arada polislerin sık dönemlerle günlük 16 saat meskenden farklı kalabildiğini söylüyor.
Polislerin psikoloğa gitmesinin “artık polislik yapamayacağı” manasına geldiğini söyleyen polislere bakılırsa, tahlil psikolog sayısını artırmak değil, çalışma saatlerini düzenleyen bir kanun çıkarmak. “
‘Yönetimciler toplumsal hadiselerde polisi kurban ediyor‘
Polislere göre, ruhsal dayanağa ulaşmakta yaşanan zorluklar polislerin yalnızca aile yaşantısını değil, toplumsal olaylar sırasında vatandaşa uyguladığı şiddeti de belirliyor.
Toplumsal hareketler sırasında halk ile karşı karşıya gelen bir epeyce polisin ekseriyetle uzun müddettir mesaide olduğunu belirten polisler, yorgun biçimdeki polislerin “bir an evvel meskene gidebilmek için” vatandaşa orantısız şiddet uyguladığını düşünüyor.
17 yıllık polis memuru Engin, meslek ömrü boyunca Seyahat Parkı aksiyonları, Kobane olayları üzere bir fazlaca kitlesel harekette nazaranv yaptığını söylüyor:
“Polis aslına bakarsan ruhsal olarak yorulmuş, mesai saatleri uzun, sınırsız ve belgisiz. Amirin iki dudağın içinde nazaranv yapıyor. Amirlerinin verdiği kanunsuz buyruğu yazılı olarak istese, çabucak sürgüne gönderiliyor.”
“Vatandaş kanunsuz buyruk veren isimli üniteleri değil, sokakta karşısında gördüğü polisi suçluyor. Polis burada herkese kurban ediliyor. Polisle halk içinde bir set oluşuyor ve polis kendisini tabir edemiyor.”
“Polisler içinde, ‘Polisi yalnızca annesi sever’ diye bir kelam var. Yöneticiler de diyorlar ki ‘En âlâ polis, yalnız polistir’. Zira halkın sahip çıkmadığı bir topluluğu, siyaset istediği üzere kullanır.”
‘Bizde polisin ismi yok‘
Engin, Anayasal hakları kapsamında hareket yapanlara müdahale sonucunın mülki yönetimciler tarafınca verildiğini, lakin “toplumsal öfkenin” kanunsuz buyruk veren amirlere değil, polislere yöneltildiğini savunuyor:
“Kobane olaylarında bakılırsav yaparken yakın bir esnaf arkadaşım bana taş attı. Polis giysim ve kaskımdan dolayı kim olduğumu anlayamamıştı. hafifçeçe kaskımı çıkardım ve kendimi gösterdim. Kim olduğumu görür görmez fazlaca utandı.”
“Kaskımın camını açmamın maksadı, ‘burada sen beni yalnızca polis olarak görüyorsun fakat ben hem de arkadaşın Engin’im’ demekti. Zira bizde polisin ismi yok.”
Yalçın Doğan da “Polislerin toplumsal hadiselerde gösterdikleri fevri davranışların niçini, uzun çalışma saatleriyle psikolojilerinin bozulması ve vazife sırasında temel gereksinimlerini bile giderememiş olmasından kaynaklanıyor” diyor.
Engin, toplumsal olaylara müdahale daha sonrası polislerde aile içi şiddet olaylarının arttığını düşünüyor:
“Toplumsal hadiselerden çıkan polis, konuta gittiğinde hala aksiyonda şahit olduğu ya da şahsen uyguladığı şiddeti tesirinde oluyor. Şiddeti özümsüyor ve ailesine de şiddet uygulamaya başlıyor.”
“Psikolojik olarak yıpranan polisler, damgalanma ve işini kaybetme dehşetiyle psikoloğa da gitmek istemiyor zira polis meczup ilan ediliyor.”
2022’nin birinci üç ayında 13 polis intihar etti
İçişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Çataklı’nın geçtiğimiz açıklamaya göre bu yıl birinci üç ayda 13 emniyet mensubu intihar etti, bu sayısı geçen yılın birinci 3 ayında 17’ydi.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın BBC Türkçe’ye verdiği bilgiye bakılırsa, Giresun’da intihar eden polis Semanur Süer geriye şu notu bırakmıştı:
“Ben mesleğime aşıktım. Küçük düşürdüler. Tükendim. Ruhumu erittiler. Allah’ım sen yardım et. Yalnızca sana sığındım Rabbim.”
Bakan, bu vakte dek intihar eden yaklaşık 50 polis hakkında bakanlığa yazılı soru önergesi verdiğini lakin hepsine tekrarlanmış cevap aldığını söylüyor.
Yalçın Doğan’ ise polis intiharlarında yaşanan artışın sebebinin uzun çalışma saatleri, berbatlaşan iktisat ve amir baskılarından kaynaklandığını belirtiyor.
“Artan enflasyon ve kira fiyatlarının yükselmesiyle, polislerimiz ekonomik problem çekmeye başladı. Eşi ve çocuklarının maddi manevi gereksinimlerini karşılayamayan polislerimizin buhrana girerek intihar ettiğini düşünüyoruz.”
‘Halil, uzun çalışma saatleri sebebiyle intihar etti‘
16 yıllık polis memuru Hüseyin, geçen yıl intihar eden çalışma arkadaşı Halil Akkaya’nın uzun çalışma saatleri kararı girdiği buhran sebebiyle intihar ettiğini düşünüyor:
“Halil üç ay boyunca 12-12 sisteminde, ailesinden ve arkadaşlarından uzak kalarak hayli ağır çalışmıştı. Son aylara yanlışsız küskünlüğünü ve polis olduğu için pişmanlığını lisana getiriyordu.”
“Bu mevzuda üste yapılan şikâyet daha sonrasında önemli bir baskıyla karşılaşınca, ‘artık dayanamadığını’ söyleyen bir not bırakarak intihar etti.”
Hüseyin, ağır bir çalışma temposu içerisinde çalıştığını ve 12 saatlik vazifeden daha sonra birkaç saat istirahat edip, yeniden vazifeye çağırıldığını belirtiyor:
Polis İbrahim de yakın çalışma arkadaşının intihar ettiğini ve senelerca atlamadığını söyleyerek, “Bu intihar olayına bile biz gittik. Gözümün önünden gitmiyor. Bizim mıntıkamızda olduğu için biz gittik, cenazesini biz kaldırdık” diyor.
Getty ImagesHaziran ayında Meclis’e sunulan polis intiharlarıyla ilgili araştırma kurulu talebi, AKP ve MHP oylarıyla reddedildi.
‘Polisler, sürülme dehşetiyle itiraz edemiyor‘
Polislere nazaran tüm problemlerin niçini, tesirli bir kanun olmamasından kaynaklanıyor.
İbrahim, polislerin tayin sisteminin de kanuna değil, yönetmeliğe bağlı olduğunu söyleyerek, tayinlerin büsbütün yöneticilerin sonucuyla belirlendiğini söylüyor:
“İdare ile kahır yaşarsan, bilhassa vilayet içi tayinlerde tek bir imza ile nazaranv yerin değişiyor. Emniyet teşkilatında hiç kimsenin bu mevzuda teminatı yok.”
Günde 12 saati aşan nazaranvlerde çalıştığını söyleyen Hüseyin ise emniyet içerisinde tesirli bir şikayet sistemi olmadığını belirtiyor:
“1979 yılından kalma bir disiplin kanunumuz, polisin kendi içinde dahi sıkıntılarını sistemli ve kâfi bir biçimde konuşmamasına sebep oluyor. Polisler ceza almak ya da sürgün edilmek dehşetiyle yaşadığı problemleri konuşamıyor.”
“Herhangi bir şikâyet mercii, sivil toplum örgütü ya da sendikası olmayan polis, çıkmaza giriyor. Çalışma kurallarının uygunlaştırılması için şikayetini CİMER’e bile yazsa, bir daha dönüp kendisine mobbing uygulayan amirine hesap veriyor, sürgün edilmekle tehdit ediliyor.”
Doğan ise, “Mesleğe başlamadan evvel tam teşekküllü sıhhat kuruluşlarında bedenen ve ruhsal olarak sağlıklı olduklarına dair rapor alınan polisler, mesleğe girdikten birkaç yıl daha sonra nasıl bu hale geliyor?” diye soruyor.
“Cemaatlerle bir arada amir baskısı daima arttı”
34 yıllık polis memuru Mesut, emniyet teşkilatı içerisinde çeşitli cemaatlerin aktifliğinin artmasıyla işçi üstündeki “amir tahakkümünün” giderek arttığını söylüyor.
Meslek ömrü boyunca emniyette ‘her bölümün bir cemaati’ olduğunu lakin son senelerda bu durumun katlanılmaz bir hal aldığını anlatıyor:
“Cemaatin tesiriyle 22 yaşındaki komiser yardımcısı olarak atananlar, 50 yaşındaki polise ‘Git, botumu getir’ diye buyruk veriyor. Ağır bir amir tahakkümü var. Kanunsuz süreçler uygulayıp, ‘Ben yaptım, oldu’ diyorlar.”
“Ama bir rastgele bir cemaat ögesinden gelmişsen, kendinden düşük rütbedekilere bile ‘abi’ diye sesleniyorlar. Hakkını aramaya kalkıp bu muameleye karşı çıktığınızda, sizi vatan haini yapıp soruşturma açıyorlar.”
“Onun ayak işleri için koşturmuyorsanız, 34. hususa bakılırsa ‘uyumsuz memur’ oluyor ya da sürülüyorsunuz. Biz amir memuru değiliz ki, biz hukuk memuruyuz.”
“Önceden işçi içinde ayrım yoktu. Kurumda cemaatlerin tesiri fazlaca yaygınlaşınca, cemaatler içinde bir hiyerarşi ve kurumsal ayrışma kelam konusu oldu. Onların yazdığı kitapları okuyacaksın, onların söylemiş oldukleri yerleri ziyaret edeceksin, onlar üzere davranacaksın yoksa vatan hainisin.”
Ailesiyle birlikte 5 kent değiştirdiğini ve emekli şayet olmazsa bir kere daha Doğu misyonu geleceğini söyleyen Mesut, birkaç ay evvel emeklilik müracaatında bulunduğunu anlatıyor:
“Çocuklarımın eğitim ömrü daima tayinlerden ötürü aslına bakarsan makûs etkilendi. Benim çocuğum ortaokula geçmeden 4 tane okul değiştirdi. Gücüm bir şark daha görmeye yetmez, çocuğum burada üniversite okuyor.”
Polis İbrahim de, “Amir baskısı teşkilatta emek üzere, su üzere bir şey. Teşkilatın idare tarzı bu” diyor.
Doğan ise, “Anayasal hakkınız olan yıllık müsaadelerinizi bile amirin o anki ruh haline nazaran kullanabiliyor ya da kullanamıyorsunuz” diyor.
BBC Türkçe’ye konuşan polisler, yeni yapılacak bir kanun ile polislerin çalışma saatlerinin haftalık 40 saat olarak kanunda açıkça belirtilmesini ve seferberlik harici hiç bir inisiyatif ile bu hakkın kısıtlanmamasını talep ediyor.
Polisler ayrıyeten “ek bakılırsavlerin” sonlarının taşra yönetimlerinin inisiyatifine bırakılmadan kanunla belirlenmesini, tayinlerde ise işçinin hizmet puanı ile bilgisayar teknolojileri kullanılarak atama yapılmasını istiyor.
Türkiye’de sayısı 320 bini geçen polis memurları, meslekten kaynaklanan bir fazlaca sorunla karşılaşıyor. Günde 12 saati ve ayda 240 saati geçen uzun çalışma müddetleri, “ek gorev” ismi altında ucu bilinmeyen ve ek fiyat ödenmeyen mesai sistemi, “amir tahakkümü” ve her an soruşturma ya da sürgün yeme korkusu, polislerin en çok lisana getirdiği meseleler içinde yer alıyor.
Bunların yanı sıra polisler; uzun ve sistemsiz çalışma saatleri sebebiyle etkilenen aile hayatı, ruhsal takviyeye erişememe, meseleleri karşısında seslerini duyurabilecekleri bir mecra olmayışı üzere sorunların, teşkilat içerisinde kronik bir hal aldığını anlatıyor.
Mesleksel problemler karşısında kendilerine takviye sunacak bir polis sendikası olmayan polisler, toplumda “yalnızlaşan” bir meslek kümesi oldukları için idarecilerin “keyfi ve kanunsuz istekleri” altında ezildiklerini belirtiyor.
İçişleri Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya nazaran, 2016 yılında 61, 2017’de 52, 2018’de 41, 2019’da 48 ve 2020’de 36 emniyet işçisini intihar etti.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan ise 2018 yılında 49, 2019’da 52, 2020’de 85 ve 2021 yılında 108 polisin intihar ettiğini söyleyerek, “Polis intiharları yalnızca iki yıl içerisinde, iki katına çıktı” diyor.
BBC Türkçe’ye konuşan polisler de toplumsal medyaya ve basına yansıyan sayılara nazaran son 5 yılda 450’nin üzerinde, son 20 yılda ise 1.000’in üzerinde polis intiharı olduğunu belirtiyor.
Pekala, polisler ayda 240-260 saati bulan mesaiye ya da “kanunsuz emre” itiraz edebilecek sistemlere sahip mi?
BBC Türkçe’ye konuşan ve hala etkin olarak polis memurluğu yapan 5 polis; türel boşluk, sendikasızlık ya da toplumda yalnızlaştırılan bir meslek kümesi olma üzere sebeplerle idarecilerin usulsüzlüklerine, amir baskısına ya da insanca hayatı engelleyen çalışma saatlerine itiraz edemediğini söylüyor.
Hala nazaranvde olan polisler haberde gerçek isimlerinin yerine farklı isimler kullanılmasını istedi.
İçişleri Bakanlığı, BBC Türkçe’nin haberle ilgili sorularını karşılıksız bıraktı.
‘Kanun fazlaca eski, çalışma saatleri uzun‘
1937 yılında yürürlüğe giren ve hala değişmeden yürürlükte olan 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, polislerin çalışma saatleri ve ek misyonları ile ilgili bir düzenleme içermediğinden, kanunla hudutları çizilmeyen bu konularda inisiyatifin idarecilere kaldığı belirtiliyor.
Polislerin çalışma saatleri hala 1995 yılında çıkarılan bir genelge kapsamında, vilayet mülki amirlerinin inisiyatifleriyle belirleniyor.
Emekli polis Yalçın Doğan, 2020 yılında polislerin çalışma saatlerini düzenlemeyi amaçlayan bir İçişleri Bakanlığı genelgesi yayımlanmasına karşın, bu genelgenin uygulamaya koyulmadığını ve polislerin hala ayda yaklaşık 240-260 saat çalıştığını söylüyor.
Doğan, polislerin spor karşılaşmaları, siyasi parti hareketleri ya da toplumsal şov ve yürüyüşler üzere ek vazifelerle haftada 40 saati aşan mesailerde ek mesai fiyatını almadığını zira buna ait bir yasal düzenleme olmadığını söylüyor:
“Hali hazırda 13 saat nazaranv yapmışsınız ve size 3 saat istirahat verip bir daha ek bakılırsav yazıyorlar. Bunun üzerine meskene geldiğinizde çok olağan bir davranışı bile sorun edebiliyorsunuz. Polislerin sıkıntılarını iletebileceği bir makam yok. Ne bir sendika ne de kendi üst idaremiz.”
‘Psikolojim bozulunca damgalandım, özlük haklarımı kaybettim‘
24 yıllık polis memuru Hasan, emekliliğine bir yıl kala ruhsal sıkıntılar yaşamasıyla birlikte önüne iki seçenek sunulduğunu söylüyor: Malulen emeklilik ya da sivil memurluk.
Sivil memurluk, artık polislik yapamayacağı bedellendirilen emniyet memurları için bir “ara çözüm” olarak sunulsa da, bir hayli hak kaybını da birlikteinde getiriyor.
Ruhsal problemleri baş gösterdikten daha sonra bir yıl tedavi gördüğünü fakat bunu amirlerinden gizlemek zorunda kaldığını söyleyen Hasan, “Söylersem başıma gelecekleri biliyordum, gerçekten de o denli oldu” diyor.
Hasan, eşinden boşanmasıyla sonuçlanan bu süreçte amiri tarafınca zorbalığa maruz kaldığını, “damgalandığını” ve meskenine fazlaca uzak bir polis merkezine tayin edildiğini söylüyor:
“bakılırsavler hayli ağırdı, günde 12 saat çalışıp 3 saatimi de yolda geçiriyordum. Temel sinema orada koptu. Amirlerimize rahatsızlığımızı söyleyemiyorduk. Bu iş gerilimini konutta aileme yansıtmaya başlamıştı, zira aklımda daima işin gerilimi vardı.”
“Psikolojik meselelerini bir kez açık ettin mi çabucak damgayı yapıştırıyorlar. Ben de o yüzden bir yıl söylemedim, elimden mesleğim gidecek dedim. İhmal ettim ve hıncımı ailemden çıkarttım.”
“İşten geldiğinde dinamit üzeresin, eşinin en ufak bir kelamına patlıyorsun. Baş aslına bakarsanız bitmiş bir biçimde. Gün uzunluğu çalıştığın yerde kimselerle bir bağlantı kurmamışsın, kimse kimseye güvenmiyor.”
Hasan, ruhsal sıkıntıları sebebiyle özlük haklarını kaybederek sivil memurluğa atanmasını ise şu biçimde anlatıyor:
“Sivil memur olduğumdan beri tıpkı ofiste, tıpkı arkadaşlarımla çalışıyorum fakat artık polis değilim. bir arada vazife yaptığın arkadaşlarım artık bana işe yaramaz gözüyle bakıyor. Maaşımdan 3.500 TL, tazminatımdan 50 bin TL eksildi. Ruhsal bir yıkım içerisindeyim.”
BBC Türkçe’ye konuşan tüm polisler, işe gidiş geliş müddetiyle bir arada polislerin sık dönemlerle günlük 16 saat meskenden farklı kalabildiğini söylüyor.
Polislerin psikoloğa gitmesinin “artık polislik yapamayacağı” manasına geldiğini söyleyen polislere bakılırsa, tahlil psikolog sayısını artırmak değil, çalışma saatlerini düzenleyen bir kanun çıkarmak. “
‘Yönetimciler toplumsal hadiselerde polisi kurban ediyor‘
Polislere göre, ruhsal dayanağa ulaşmakta yaşanan zorluklar polislerin yalnızca aile yaşantısını değil, toplumsal olaylar sırasında vatandaşa uyguladığı şiddeti de belirliyor.
Toplumsal hareketler sırasında halk ile karşı karşıya gelen bir epeyce polisin ekseriyetle uzun müddettir mesaide olduğunu belirten polisler, yorgun biçimdeki polislerin “bir an evvel meskene gidebilmek için” vatandaşa orantısız şiddet uyguladığını düşünüyor.
17 yıllık polis memuru Engin, meslek ömrü boyunca Seyahat Parkı aksiyonları, Kobane olayları üzere bir fazlaca kitlesel harekette nazaranv yaptığını söylüyor:
“Polis aslına bakarsan ruhsal olarak yorulmuş, mesai saatleri uzun, sınırsız ve belgisiz. Amirin iki dudağın içinde nazaranv yapıyor. Amirlerinin verdiği kanunsuz buyruğu yazılı olarak istese, çabucak sürgüne gönderiliyor.”
“Vatandaş kanunsuz buyruk veren isimli üniteleri değil, sokakta karşısında gördüğü polisi suçluyor. Polis burada herkese kurban ediliyor. Polisle halk içinde bir set oluşuyor ve polis kendisini tabir edemiyor.”
“Polisler içinde, ‘Polisi yalnızca annesi sever’ diye bir kelam var. Yöneticiler de diyorlar ki ‘En âlâ polis, yalnız polistir’. Zira halkın sahip çıkmadığı bir topluluğu, siyaset istediği üzere kullanır.”
‘Bizde polisin ismi yok‘
Engin, Anayasal hakları kapsamında hareket yapanlara müdahale sonucunın mülki yönetimciler tarafınca verildiğini, lakin “toplumsal öfkenin” kanunsuz buyruk veren amirlere değil, polislere yöneltildiğini savunuyor:
“Kobane olaylarında bakılırsav yaparken yakın bir esnaf arkadaşım bana taş attı. Polis giysim ve kaskımdan dolayı kim olduğumu anlayamamıştı. hafifçeçe kaskımı çıkardım ve kendimi gösterdim. Kim olduğumu görür görmez fazlaca utandı.”
“Kaskımın camını açmamın maksadı, ‘burada sen beni yalnızca polis olarak görüyorsun fakat ben hem de arkadaşın Engin’im’ demekti. Zira bizde polisin ismi yok.”
Yalçın Doğan da “Polislerin toplumsal hadiselerde gösterdikleri fevri davranışların niçini, uzun çalışma saatleriyle psikolojilerinin bozulması ve vazife sırasında temel gereksinimlerini bile giderememiş olmasından kaynaklanıyor” diyor.
Engin, toplumsal olaylara müdahale daha sonrası polislerde aile içi şiddet olaylarının arttığını düşünüyor:
“Toplumsal hadiselerden çıkan polis, konuta gittiğinde hala aksiyonda şahit olduğu ya da şahsen uyguladığı şiddeti tesirinde oluyor. Şiddeti özümsüyor ve ailesine de şiddet uygulamaya başlıyor.”
“Psikolojik olarak yıpranan polisler, damgalanma ve işini kaybetme dehşetiyle psikoloğa da gitmek istemiyor zira polis meczup ilan ediliyor.”
2022’nin birinci üç ayında 13 polis intihar etti
İçişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Çataklı’nın geçtiğimiz açıklamaya göre bu yıl birinci üç ayda 13 emniyet mensubu intihar etti, bu sayısı geçen yılın birinci 3 ayında 17’ydi.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın BBC Türkçe’ye verdiği bilgiye bakılırsa, Giresun’da intihar eden polis Semanur Süer geriye şu notu bırakmıştı:
“Ben mesleğime aşıktım. Küçük düşürdüler. Tükendim. Ruhumu erittiler. Allah’ım sen yardım et. Yalnızca sana sığındım Rabbim.”
Bakan, bu vakte dek intihar eden yaklaşık 50 polis hakkında bakanlığa yazılı soru önergesi verdiğini lakin hepsine tekrarlanmış cevap aldığını söylüyor.
Yalçın Doğan’ ise polis intiharlarında yaşanan artışın sebebinin uzun çalışma saatleri, berbatlaşan iktisat ve amir baskılarından kaynaklandığını belirtiyor.
“Artan enflasyon ve kira fiyatlarının yükselmesiyle, polislerimiz ekonomik problem çekmeye başladı. Eşi ve çocuklarının maddi manevi gereksinimlerini karşılayamayan polislerimizin buhrana girerek intihar ettiğini düşünüyoruz.”
‘Halil, uzun çalışma saatleri sebebiyle intihar etti‘
16 yıllık polis memuru Hüseyin, geçen yıl intihar eden çalışma arkadaşı Halil Akkaya’nın uzun çalışma saatleri kararı girdiği buhran sebebiyle intihar ettiğini düşünüyor:
“Halil üç ay boyunca 12-12 sisteminde, ailesinden ve arkadaşlarından uzak kalarak hayli ağır çalışmıştı. Son aylara yanlışsız küskünlüğünü ve polis olduğu için pişmanlığını lisana getiriyordu.”
“Bu mevzuda üste yapılan şikâyet daha sonrasında önemli bir baskıyla karşılaşınca, ‘artık dayanamadığını’ söyleyen bir not bırakarak intihar etti.”
Hüseyin, ağır bir çalışma temposu içerisinde çalıştığını ve 12 saatlik vazifeden daha sonra birkaç saat istirahat edip, yeniden vazifeye çağırıldığını belirtiyor:
Polis İbrahim de yakın çalışma arkadaşının intihar ettiğini ve senelerca atlamadığını söyleyerek, “Bu intihar olayına bile biz gittik. Gözümün önünden gitmiyor. Bizim mıntıkamızda olduğu için biz gittik, cenazesini biz kaldırdık” diyor.
Getty ImagesHaziran ayında Meclis’e sunulan polis intiharlarıyla ilgili araştırma kurulu talebi, AKP ve MHP oylarıyla reddedildi.
‘Polisler, sürülme dehşetiyle itiraz edemiyor‘
Polislere nazaran tüm problemlerin niçini, tesirli bir kanun olmamasından kaynaklanıyor.
İbrahim, polislerin tayin sisteminin de kanuna değil, yönetmeliğe bağlı olduğunu söyleyerek, tayinlerin büsbütün yöneticilerin sonucuyla belirlendiğini söylüyor:
“İdare ile kahır yaşarsan, bilhassa vilayet içi tayinlerde tek bir imza ile nazaranv yerin değişiyor. Emniyet teşkilatında hiç kimsenin bu mevzuda teminatı yok.”
Günde 12 saati aşan nazaranvlerde çalıştığını söyleyen Hüseyin ise emniyet içerisinde tesirli bir şikayet sistemi olmadığını belirtiyor:
“1979 yılından kalma bir disiplin kanunumuz, polisin kendi içinde dahi sıkıntılarını sistemli ve kâfi bir biçimde konuşmamasına sebep oluyor. Polisler ceza almak ya da sürgün edilmek dehşetiyle yaşadığı problemleri konuşamıyor.”
“Herhangi bir şikâyet mercii, sivil toplum örgütü ya da sendikası olmayan polis, çıkmaza giriyor. Çalışma kurallarının uygunlaştırılması için şikayetini CİMER’e bile yazsa, bir daha dönüp kendisine mobbing uygulayan amirine hesap veriyor, sürgün edilmekle tehdit ediliyor.”
Doğan ise, “Mesleğe başlamadan evvel tam teşekküllü sıhhat kuruluşlarında bedenen ve ruhsal olarak sağlıklı olduklarına dair rapor alınan polisler, mesleğe girdikten birkaç yıl daha sonra nasıl bu hale geliyor?” diye soruyor.
“Cemaatlerle bir arada amir baskısı daima arttı”
34 yıllık polis memuru Mesut, emniyet teşkilatı içerisinde çeşitli cemaatlerin aktifliğinin artmasıyla işçi üstündeki “amir tahakkümünün” giderek arttığını söylüyor.
Meslek ömrü boyunca emniyette ‘her bölümün bir cemaati’ olduğunu lakin son senelerda bu durumun katlanılmaz bir hal aldığını anlatıyor:
“Cemaatin tesiriyle 22 yaşındaki komiser yardımcısı olarak atananlar, 50 yaşındaki polise ‘Git, botumu getir’ diye buyruk veriyor. Ağır bir amir tahakkümü var. Kanunsuz süreçler uygulayıp, ‘Ben yaptım, oldu’ diyorlar.”
“Ama bir rastgele bir cemaat ögesinden gelmişsen, kendinden düşük rütbedekilere bile ‘abi’ diye sesleniyorlar. Hakkını aramaya kalkıp bu muameleye karşı çıktığınızda, sizi vatan haini yapıp soruşturma açıyorlar.”
“Onun ayak işleri için koşturmuyorsanız, 34. hususa bakılırsa ‘uyumsuz memur’ oluyor ya da sürülüyorsunuz. Biz amir memuru değiliz ki, biz hukuk memuruyuz.”
“Önceden işçi içinde ayrım yoktu. Kurumda cemaatlerin tesiri fazlaca yaygınlaşınca, cemaatler içinde bir hiyerarşi ve kurumsal ayrışma kelam konusu oldu. Onların yazdığı kitapları okuyacaksın, onların söylemiş oldukleri yerleri ziyaret edeceksin, onlar üzere davranacaksın yoksa vatan hainisin.”
Ailesiyle birlikte 5 kent değiştirdiğini ve emekli şayet olmazsa bir kere daha Doğu misyonu geleceğini söyleyen Mesut, birkaç ay evvel emeklilik müracaatında bulunduğunu anlatıyor:
“Çocuklarımın eğitim ömrü daima tayinlerden ötürü aslına bakarsan makûs etkilendi. Benim çocuğum ortaokula geçmeden 4 tane okul değiştirdi. Gücüm bir şark daha görmeye yetmez, çocuğum burada üniversite okuyor.”
Polis İbrahim de, “Amir baskısı teşkilatta emek üzere, su üzere bir şey. Teşkilatın idare tarzı bu” diyor.
Doğan ise, “Anayasal hakkınız olan yıllık müsaadelerinizi bile amirin o anki ruh haline nazaran kullanabiliyor ya da kullanamıyorsunuz” diyor.
BBC Türkçe’ye konuşan polisler, yeni yapılacak bir kanun ile polislerin çalışma saatlerinin haftalık 40 saat olarak kanunda açıkça belirtilmesini ve seferberlik harici hiç bir inisiyatif ile bu hakkın kısıtlanmamasını talep ediyor.
Polisler ayrıyeten “ek bakılırsavlerin” sonlarının taşra yönetimlerinin inisiyatifine bırakılmadan kanunla belirlenmesini, tayinlerde ise işçinin hizmet puanı ile bilgisayar teknolojileri kullanılarak atama yapılmasını istiyor.