CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun 27 Ocak 2022 tarihinde Diyarbakır’a yapacağı açıklanan ziyaretin hayli tartışılacağını şimdiden söyleyebiliriz. Türkiye’nin seçim sürecine girmesi verilecek bildiri ve siyasetlerin değerini daha da artırmaktadır. Türkiye’de yapılacak seçimlerde seçmen davranışlarını evvelki seçimlerde olduğu üzere iki değerli dinamiğin belirleyeceği şimdiden öngörülebilir. Bunlardan biri Kürt problemi başkası ekonomik sıkıntılar ve toplumda yükselen değişim talebidir. Elbet, bu iki probleme dair kapsamlı ve toplumu ikna edici tahliller üreten önder ve partiler başarılı olabilecektir.
Kürt sıkıntısı Osmanlı periyodundan beri var olan bir sorun olmakla bir arada Türkiye’nin siyasal hayatında 1980’lerin ortalarından itibaren belirleyici bir hale gelmiştir. 1991 Milletvekili Genel Seçimlerinden başlayarak günümüze kadar tüm seçimlerde, iktidarın belirlenmesinde Kürt problemi en kıymetli faktörlerden biri olmuştur. Ak Parti’nin başlatmış olduğu tahlil süreci sorunun tahlili için bir umut doğurmuş, ancak sorun tarihî, toplumsal ve ekonomik perspektiften arındırılmış olarak ele alınıp yanlış tabanda yürütüldüğü için başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Tahlil sürecinde yapılan değeri kusurlardan biri sorunun, Türkiye’de cumhuriyet rejiminin kuruluş periyodundaki siyasetler üzerinden tartışılmasıdır. Cumhuriyetin kurucu ideolojisi yurttaşlık temelinde, sonları kanunla belirlenen bir ulus yaratma eforu içerisine girmiştir. Bu siyasetler bilhassa Cumhuriyetin birinci senelerında gündelik ömürde Kürtçenin kullanılmasını yasaklamak üzere çok uygulamalarla yürütülmüştür. Erken Cumhuriyet periyodunun bu uygulamalarını merkeze alan kimi liberal ve muhafazakârlar, şuurlu olarak, Kürt Sıkıntısının cumhuriyetin kuruluşuyla ortaya çıktığı paradigması çerçevesinde yanlış kavramlaştırmalar üretmiş ve doğal olarak tahlilin başarısız bulunmasına niye olmuştur. halbuki tarihî süreçte Kürt problemine baktığımızda 1806’da Babenzade Abdurrahman Paşa isyanıyla başlayıp, 1920’ye kadar Cumhuriyet öncesi periyotta on üç isyan yaşandığını görmekteyiz.
Önümüzdeki seçimlerin de temel dinamiklerinden biri olacak olan Kürt sorununa bilhassa CHP’sinin Ak Parti’nin tahlil süreci perspektifinden ve HDP’nin yaklaşımından farklı bir gözle bakması gerekir. Zira sorunun daha hayli radikal Türk ve Kürt siyasetçilerinin tezleri üzerinden tartışılması tahlili de zorlaştırmaktadır. Bu radikal bölümlerin sayıları az, ancak örgütlü ve seslerinin fazlaca çıkması niçiniyle geniş halk kitleleri yok sayılmaktadır. halbuki Türkiye’de Türkler içerisinde de Kürtler içerisinde de sessiz çoğunluk olarak söz edebileceğimiz geniş bir kitle mevcuttur. Örneğin Kürtler içerisinde Kürt kimliğini saklamayan, bu kimliğiyle yaşamak isteyen ancak Kürt milliyetçiliğinden uzak duran, birlikte yaşamak isteğinde olan, ömür şartlarının iyileştirilmesinin isteyen, özetlemek gerekirse gündelik hayatın gereksinimleriyle meşgul ve kendini yalnızca etnik kimliğiyle değil başka yetenek ve etkinlikleriyle de tabir eden sesiz bir çoğunluk bulunmaktadır. bir daha Türkler içerisinde de Kürt etnik kimliğinin varlığının kabul edilmesine bir itirazı olmayan, birtakım haklı kimlik taleplerinin kabul edilmesinin bölücülük olmadığını, Kürtçenin öğrenilmesine ve geliştirilmesine itirazı olmayan, Kürtlere verilen her hakkı “ihanet “olarak nitelendirmeyen geniş bir sesiz çoğunluk bulunmaktadır. CHP Kürt sıkıntısına dair siyasetlerini bu kitleleri dikkate alarak oluştursa başarılı olma talihini artırabilir.
Bugün Türkiye’de en yakıcı meselelerden oburu ise iktisattır. Ekonomik sıkıntılar doğuda daha ağır biçimde hissedilmektedir. Bugün bölge nüfusunun %50’sinin yoksulluk hududu altında yaşadığı, sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında en az gelişmiş 20 ilin büyük çoğunluğunun, Kürt nüfusun ağır olarak yaşadığı vilayetler olduğu bilinmektedir. Bu vilayetlerin gelişmemiş olması yalnızca kamu yatırımlarıyla ilgili değildir. Bölgedeki toprak mülkiyeti probleminin da öncelikli bir rol oynadığı unutulmamalıdır. Bugün tarım kesitinde topraksızların oranı yaklaşık yüzde 40’tır. Doğu vilayetlerinde bayanları fiyatlı bir işte çalışma oranı Türkiye ortalamasının çok altındadır. Öbür değerli bir sorun da büyük ölçüde üretim süreçlerinin haricinde kalmış geniş kitledir.
ÜÇÜNCÜ YOL MÜMKÜN
CHP’ye bölgede 1980 öncesi periyottaki üzere bir ilginin başladığı söylenebilir. Lakin bu ilginin oya dönüşebilmesi uygulanacak siyasetlere bağlıdır. Bugün gerek bölgede gerekse Türkiye’nin batısında HDP ve AKP’ye oy veren Kürt seçmene, CHP’nin bu iki partiden farklı olarak üçüncü bir alternatifi nasıl ortaya koyduğunu göstermek kıymetlidir. CHP’nin HDP ile kurumsal ittifakının, 1991 seçimlerinde olduğu üzere Türkiye’nin batı bölgelerinde oy kaybettireceği açıktır. Bu niçinle CHP’nin kurumsal ittifaklar kurarak ya da daha evvel Ak Parti’de ve HDP’de siyaset yapmış olanları transfer ederek bölgede siyasette üçüncü bir yol açma fikri kolaycı, yanlış ve yetersiz bir siyaset mühendisliğidir. Unutulmamalı ki bugün Türkiye’nin her bölgesinde bir değişim isteği yükselmektedir. Bu istek siyasetin eski aktörleriyle karşılanamaz. Partilere milletvekili olmak, yani kendi ikballeri için katılanlara toplumun öfkeli olduğu bilinmelidir.
Kürt sıkıntısı Osmanlı periyodundan beri var olan bir sorun olmakla bir arada Türkiye’nin siyasal hayatında 1980’lerin ortalarından itibaren belirleyici bir hale gelmiştir. 1991 Milletvekili Genel Seçimlerinden başlayarak günümüze kadar tüm seçimlerde, iktidarın belirlenmesinde Kürt problemi en kıymetli faktörlerden biri olmuştur. Ak Parti’nin başlatmış olduğu tahlil süreci sorunun tahlili için bir umut doğurmuş, ancak sorun tarihî, toplumsal ve ekonomik perspektiften arındırılmış olarak ele alınıp yanlış tabanda yürütüldüğü için başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Tahlil sürecinde yapılan değeri kusurlardan biri sorunun, Türkiye’de cumhuriyet rejiminin kuruluş periyodundaki siyasetler üzerinden tartışılmasıdır. Cumhuriyetin kurucu ideolojisi yurttaşlık temelinde, sonları kanunla belirlenen bir ulus yaratma eforu içerisine girmiştir. Bu siyasetler bilhassa Cumhuriyetin birinci senelerında gündelik ömürde Kürtçenin kullanılmasını yasaklamak üzere çok uygulamalarla yürütülmüştür. Erken Cumhuriyet periyodunun bu uygulamalarını merkeze alan kimi liberal ve muhafazakârlar, şuurlu olarak, Kürt Sıkıntısının cumhuriyetin kuruluşuyla ortaya çıktığı paradigması çerçevesinde yanlış kavramlaştırmalar üretmiş ve doğal olarak tahlilin başarısız bulunmasına niye olmuştur. halbuki tarihî süreçte Kürt problemine baktığımızda 1806’da Babenzade Abdurrahman Paşa isyanıyla başlayıp, 1920’ye kadar Cumhuriyet öncesi periyotta on üç isyan yaşandığını görmekteyiz.
Önümüzdeki seçimlerin de temel dinamiklerinden biri olacak olan Kürt sorununa bilhassa CHP’sinin Ak Parti’nin tahlil süreci perspektifinden ve HDP’nin yaklaşımından farklı bir gözle bakması gerekir. Zira sorunun daha hayli radikal Türk ve Kürt siyasetçilerinin tezleri üzerinden tartışılması tahlili de zorlaştırmaktadır. Bu radikal bölümlerin sayıları az, ancak örgütlü ve seslerinin fazlaca çıkması niçiniyle geniş halk kitleleri yok sayılmaktadır. halbuki Türkiye’de Türkler içerisinde de Kürtler içerisinde de sessiz çoğunluk olarak söz edebileceğimiz geniş bir kitle mevcuttur. Örneğin Kürtler içerisinde Kürt kimliğini saklamayan, bu kimliğiyle yaşamak isteyen ancak Kürt milliyetçiliğinden uzak duran, birlikte yaşamak isteğinde olan, ömür şartlarının iyileştirilmesinin isteyen, özetlemek gerekirse gündelik hayatın gereksinimleriyle meşgul ve kendini yalnızca etnik kimliğiyle değil başka yetenek ve etkinlikleriyle de tabir eden sesiz bir çoğunluk bulunmaktadır. bir daha Türkler içerisinde de Kürt etnik kimliğinin varlığının kabul edilmesine bir itirazı olmayan, birtakım haklı kimlik taleplerinin kabul edilmesinin bölücülük olmadığını, Kürtçenin öğrenilmesine ve geliştirilmesine itirazı olmayan, Kürtlere verilen her hakkı “ihanet “olarak nitelendirmeyen geniş bir sesiz çoğunluk bulunmaktadır. CHP Kürt sıkıntısına dair siyasetlerini bu kitleleri dikkate alarak oluştursa başarılı olma talihini artırabilir.
Bugün Türkiye’de en yakıcı meselelerden oburu ise iktisattır. Ekonomik sıkıntılar doğuda daha ağır biçimde hissedilmektedir. Bugün bölge nüfusunun %50’sinin yoksulluk hududu altında yaşadığı, sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında en az gelişmiş 20 ilin büyük çoğunluğunun, Kürt nüfusun ağır olarak yaşadığı vilayetler olduğu bilinmektedir. Bu vilayetlerin gelişmemiş olması yalnızca kamu yatırımlarıyla ilgili değildir. Bölgedeki toprak mülkiyeti probleminin da öncelikli bir rol oynadığı unutulmamalıdır. Bugün tarım kesitinde topraksızların oranı yaklaşık yüzde 40’tır. Doğu vilayetlerinde bayanları fiyatlı bir işte çalışma oranı Türkiye ortalamasının çok altındadır. Öbür değerli bir sorun da büyük ölçüde üretim süreçlerinin haricinde kalmış geniş kitledir.
ÜÇÜNCÜ YOL MÜMKÜN
CHP’ye bölgede 1980 öncesi periyottaki üzere bir ilginin başladığı söylenebilir. Lakin bu ilginin oya dönüşebilmesi uygulanacak siyasetlere bağlıdır. Bugün gerek bölgede gerekse Türkiye’nin batısında HDP ve AKP’ye oy veren Kürt seçmene, CHP’nin bu iki partiden farklı olarak üçüncü bir alternatifi nasıl ortaya koyduğunu göstermek kıymetlidir. CHP’nin HDP ile kurumsal ittifakının, 1991 seçimlerinde olduğu üzere Türkiye’nin batı bölgelerinde oy kaybettireceği açıktır. Bu niçinle CHP’nin kurumsal ittifaklar kurarak ya da daha evvel Ak Parti’de ve HDP’de siyaset yapmış olanları transfer ederek bölgede siyasette üçüncü bir yol açma fikri kolaycı, yanlış ve yetersiz bir siyaset mühendisliğidir. Unutulmamalı ki bugün Türkiye’nin her bölgesinde bir değişim isteği yükselmektedir. Bu istek siyasetin eski aktörleriyle karşılanamaz. Partilere milletvekili olmak, yani kendi ikballeri için katılanlara toplumun öfkeli olduğu bilinmelidir.