Gizem Üstündağ
Dünya prömiyerini 34. Varşova Sinema Festivali’nde yapan, 38. İstanbul Sinema Festivali’nde Mansiyon Ödülü’ne layık görülen Barış Atay’ın direktörlüğünü üstlendiği ikinci sineması “Aden” (2018), 21 Ağustos’ta çevrimiçi galasıyla birlikte birinci kere ve yalnızca MUBI’de gösterime açıldı.
Göç sorunu, iktidar çabası, ataerkil iktidarın hanımı acımasız konumlandırışı, yoksulluk, şiddet üzere yakıcı politik sıkıntıların kuvvetli bir alegorisi olan “Aden”; Türkiye sinemasında aşina olmadığımız post apokaliptik çeşidin başarılı bir örneği, mitolojik ve insanlık tarihi ile dolu referanslarıyla bir türlü kırılamayan kısır döngünün ise kusursuz bir resmi. Senaryosunu Onur Orhan’ın kaleme aldığı “Aden”, izleyiciyi araştırmaya da teşvik eden başarılı bir metin hem de.
Söz manası “cennet bahçesi” olsa da sinema, yaşanılan coğrafyada cennetin neye karşılık geldiğini sorgulatmadan edemiyor. İçi boşalan kavramlar, gerçeklikle münasebet kuramadığında ismiyle müsemma olamayış, başarılı bir kontrastı ortaya koyuyor. Savaştan ve kıtlıktan kaçan çift, kalan son umutlarıyla hayatlarını bir daha kurma seyahatinde benliklerini, kimliklerini gizlemek kıymetine ilerliyor ve “cennet bahçesi”ni ararken, uğraş vermeden ulaşılamayacak olan “cennetin” yaşadıkları topraklarda mümkün olamadığını görüyorlar.
Kendi coğrafyalarından diğer bir coğrafyaya iltica etmek durumunda kalmış bir çiftin kıssası olarak başlıyor sinema. Bu manada göç sıkıntısına dair bir fazlaca şey söylemek mümkün lakin “Aden” sırf bir göç sineması değil, bununla birlikte bir sınıf sineması. Ana aksına bayan sıkıntısını konumlandıran sinema, sınıf ve iktidar gayreti üzerinden okunmalı tahminen de daha hayli.
MÜLETCİ SORUNU, BAYANIN KONUMLANDIRILIŞI, İKTİDAR UĞRAŞI…
Mülteci sorunu, hanımın konumlandırılışı ve iktidar çabası üzere yakıcı sıkıntıları vakit ve yerden bağımsız aktarıyor sinema, insanın varoluşundan bu yana değişmeyen bu öykülerin baki olduğunu hatırlatmak istercesine. Varoluşun bir kısır döngüden ibaret olduğunu vurguluyor; yaşamak, yerleşmek, uygarlaşmak için verilen uğraşın amansız döngüsünde yok oluşun kıramadığı kısır döngüyü resmediyor. Toplumsal güzelleşmenin bireyin atacağı tek bir adımla çabayı başlatacağını, tahminen de gereksinim duyulan tek şeyin yürek olduğunu, yürek ve iradenin yokluğunda yok oluşun bile bu dirençli döngüyü kırmaya yetemeyeceğini yüzümüze çarpıyor.
Sinemada tek bayan karakter olan Aras, ataerkil iktidarın bayanı kendi gerçekliğinden çıkararak konumlandırdığı yeri tüm yıkıcılığı ile ortaya koyuyor ve Aras, eril lisanın tahakkümünde varlığını sürdürmeye çalışan tüm bayanların temsili oluyor. Değişim için tahminen de elzem olan iradeyi ortaya koyarak metalaşan varlığına isyan ediyor ve eril erkin kendisine yüklediği bayan formundan sıyrılarak çabasını başlatıyor. Fark ediyoruz ki uğraş, ezilen sınıfla omuz omuza verince gerçekleşiyor. Ve burada şu sorunun altı değerle çiziliyor, bayan gayretinden bağımsız bir sınıf çabası yok!
KARDEŞLERİN DİNMEYEN SAVAŞI: İKTİDAR UĞRAŞI VE EZİLEN SINIF
Sınıf çabası, tek bir yerde katmanlı bir biçimde ilerliyor. İki kardeş üzerinden iktidar gayretinin resmi çiziliyor. Küçük kardeş, ağabeyiyle dinmeyen yarışında iktidar olmak isteyip, olduğunda da aslına bakarsan var olan nizamı değiştiremeyecek olan muhalefeti temsil ediyor. Abi ise bayan vücuduna istediği anda sahip olmak üzerinden tanımlıyor gücünü, erkliğini.. Savunmasız kalmış hanımın vücuduna sahip olan, eril egonun önderliğinde başlatıyor çetin çabayı. İki kardeşin dinmeyen savaşında art planda kalan üçüncü kardeşe tanıklık ediyoruz. Anne-babası tarafınca daha epeyce sevildiği niyetiyle vefata terk edilen ve ne yapsa bir türlü öl(e)meyen, meskenin bir köşesine kapatılan kardeş ise ezilen sınıfın başarılı bir yorumu. Aras’ın kocası rolünde izlediğimiz Marba karakteri, her şeye karşın iktidarla ortasını yeterli tutmaya çalışan, menfaat kelam konusu olduğunda kıymetleri ya da hakkaniyeti bertaraf edebilen geniş bir toplumsal bölümün temsili.
Diğer bir coğrafyadan gelerek yeni bir meskene yerleşen çiftin yaşadıkları üzerinden mülteci sorunun çarpıcı gerçekliğini önümüze getiriyor “Aden” beraberinde. Vicdanlarımıza seslenmiyor, gerçeği tam manasıyla yüzümüze çarpıyor. Dünya üzerinde bitmeyen, dinmeyen bir sorunun altını kıymetle çiziyor; var olmak için çabalayan ancak biat etmeden varoluşu tanınmayan ve her nerede olursa olsun yaşadığı yere ilişkin olamayan insanların asla unutmamamız gereken varlığını hatırlatıyor. Kendi dünyalarınızdan problemleri küçük sorunlar olarak algılamanız meseleleri ortadan kaldırmıyor diyor ve nereden bakarsak bakalım ne Türkiye’de ne dünyada mülteci sorunu hafifçelemiyor.
Toplum olarak tahminen de kendimize sormamız gerekenleri hatırlamaya vesile olacaktır bu sinema. Olması gerektiği üzere işlemeyen bir dış siyasette, işlemeyen sistemin sorumlusu mültecinin kendisi midir? Tüm öfkeyi ve sorguyu mülteciye yöneltmek hakkaniyetli midir? Her türlü öfkenin ırkçı ataklara denk düştüğü bir ortamda öfkemizi yöneltmemiz gerekenler sığınmacılar değil tam da bu probleme sebep verenlerdir. Ve aslında günün sonunda hatırlamamız gereken tahminen de tek şey mültecinin sebep değil, sonuç olduğu kanısıdır.
Sinema bitip, en başa döndüğümüzde elimizde tahminen de tek bir soru kalıyor, pekala bu atmosferden çıkış mümkün mü? Ve yanıtı hayli net veriyor aslında “Aden”: Şiddetin, bencilliğin, ayrıştırıcılığın kısır döngüsünü baht kabul edip, sentetik mutluluklar çoğalttıkça yarattığınız ‘sahte cennet’en çıkış imkansız!
Dünya prömiyerini 34. Varşova Sinema Festivali’nde yapan, 38. İstanbul Sinema Festivali’nde Mansiyon Ödülü’ne layık görülen Barış Atay’ın direktörlüğünü üstlendiği ikinci sineması “Aden” (2018), 21 Ağustos’ta çevrimiçi galasıyla birlikte birinci kere ve yalnızca MUBI’de gösterime açıldı.
Göç sorunu, iktidar çabası, ataerkil iktidarın hanımı acımasız konumlandırışı, yoksulluk, şiddet üzere yakıcı politik sıkıntıların kuvvetli bir alegorisi olan “Aden”; Türkiye sinemasında aşina olmadığımız post apokaliptik çeşidin başarılı bir örneği, mitolojik ve insanlık tarihi ile dolu referanslarıyla bir türlü kırılamayan kısır döngünün ise kusursuz bir resmi. Senaryosunu Onur Orhan’ın kaleme aldığı “Aden”, izleyiciyi araştırmaya da teşvik eden başarılı bir metin hem de.
Söz manası “cennet bahçesi” olsa da sinema, yaşanılan coğrafyada cennetin neye karşılık geldiğini sorgulatmadan edemiyor. İçi boşalan kavramlar, gerçeklikle münasebet kuramadığında ismiyle müsemma olamayış, başarılı bir kontrastı ortaya koyuyor. Savaştan ve kıtlıktan kaçan çift, kalan son umutlarıyla hayatlarını bir daha kurma seyahatinde benliklerini, kimliklerini gizlemek kıymetine ilerliyor ve “cennet bahçesi”ni ararken, uğraş vermeden ulaşılamayacak olan “cennetin” yaşadıkları topraklarda mümkün olamadığını görüyorlar.
Kendi coğrafyalarından diğer bir coğrafyaya iltica etmek durumunda kalmış bir çiftin kıssası olarak başlıyor sinema. Bu manada göç sıkıntısına dair bir fazlaca şey söylemek mümkün lakin “Aden” sırf bir göç sineması değil, bununla birlikte bir sınıf sineması. Ana aksına bayan sıkıntısını konumlandıran sinema, sınıf ve iktidar gayreti üzerinden okunmalı tahminen de daha hayli.
MÜLETCİ SORUNU, BAYANIN KONUMLANDIRILIŞI, İKTİDAR UĞRAŞI…
Mülteci sorunu, hanımın konumlandırılışı ve iktidar çabası üzere yakıcı sıkıntıları vakit ve yerden bağımsız aktarıyor sinema, insanın varoluşundan bu yana değişmeyen bu öykülerin baki olduğunu hatırlatmak istercesine. Varoluşun bir kısır döngüden ibaret olduğunu vurguluyor; yaşamak, yerleşmek, uygarlaşmak için verilen uğraşın amansız döngüsünde yok oluşun kıramadığı kısır döngüyü resmediyor. Toplumsal güzelleşmenin bireyin atacağı tek bir adımla çabayı başlatacağını, tahminen de gereksinim duyulan tek şeyin yürek olduğunu, yürek ve iradenin yokluğunda yok oluşun bile bu dirençli döngüyü kırmaya yetemeyeceğini yüzümüze çarpıyor.
Sinemada tek bayan karakter olan Aras, ataerkil iktidarın bayanı kendi gerçekliğinden çıkararak konumlandırdığı yeri tüm yıkıcılığı ile ortaya koyuyor ve Aras, eril lisanın tahakkümünde varlığını sürdürmeye çalışan tüm bayanların temsili oluyor. Değişim için tahminen de elzem olan iradeyi ortaya koyarak metalaşan varlığına isyan ediyor ve eril erkin kendisine yüklediği bayan formundan sıyrılarak çabasını başlatıyor. Fark ediyoruz ki uğraş, ezilen sınıfla omuz omuza verince gerçekleşiyor. Ve burada şu sorunun altı değerle çiziliyor, bayan gayretinden bağımsız bir sınıf çabası yok!
KARDEŞLERİN DİNMEYEN SAVAŞI: İKTİDAR UĞRAŞI VE EZİLEN SINIF
Sınıf çabası, tek bir yerde katmanlı bir biçimde ilerliyor. İki kardeş üzerinden iktidar gayretinin resmi çiziliyor. Küçük kardeş, ağabeyiyle dinmeyen yarışında iktidar olmak isteyip, olduğunda da aslına bakarsan var olan nizamı değiştiremeyecek olan muhalefeti temsil ediyor. Abi ise bayan vücuduna istediği anda sahip olmak üzerinden tanımlıyor gücünü, erkliğini.. Savunmasız kalmış hanımın vücuduna sahip olan, eril egonun önderliğinde başlatıyor çetin çabayı. İki kardeşin dinmeyen savaşında art planda kalan üçüncü kardeşe tanıklık ediyoruz. Anne-babası tarafınca daha epeyce sevildiği niyetiyle vefata terk edilen ve ne yapsa bir türlü öl(e)meyen, meskenin bir köşesine kapatılan kardeş ise ezilen sınıfın başarılı bir yorumu. Aras’ın kocası rolünde izlediğimiz Marba karakteri, her şeye karşın iktidarla ortasını yeterli tutmaya çalışan, menfaat kelam konusu olduğunda kıymetleri ya da hakkaniyeti bertaraf edebilen geniş bir toplumsal bölümün temsili.
Diğer bir coğrafyadan gelerek yeni bir meskene yerleşen çiftin yaşadıkları üzerinden mülteci sorunun çarpıcı gerçekliğini önümüze getiriyor “Aden” beraberinde. Vicdanlarımıza seslenmiyor, gerçeği tam manasıyla yüzümüze çarpıyor. Dünya üzerinde bitmeyen, dinmeyen bir sorunun altını kıymetle çiziyor; var olmak için çabalayan ancak biat etmeden varoluşu tanınmayan ve her nerede olursa olsun yaşadığı yere ilişkin olamayan insanların asla unutmamamız gereken varlığını hatırlatıyor. Kendi dünyalarınızdan problemleri küçük sorunlar olarak algılamanız meseleleri ortadan kaldırmıyor diyor ve nereden bakarsak bakalım ne Türkiye’de ne dünyada mülteci sorunu hafifçelemiyor.
Toplum olarak tahminen de kendimize sormamız gerekenleri hatırlamaya vesile olacaktır bu sinema. Olması gerektiği üzere işlemeyen bir dış siyasette, işlemeyen sistemin sorumlusu mültecinin kendisi midir? Tüm öfkeyi ve sorguyu mülteciye yöneltmek hakkaniyetli midir? Her türlü öfkenin ırkçı ataklara denk düştüğü bir ortamda öfkemizi yöneltmemiz gerekenler sığınmacılar değil tam da bu probleme sebep verenlerdir. Ve aslında günün sonunda hatırlamamız gereken tahminen de tek şey mültecinin sebep değil, sonuç olduğu kanısıdır.
Sinema bitip, en başa döndüğümüzde elimizde tahminen de tek bir soru kalıyor, pekala bu atmosferden çıkış mümkün mü? Ve yanıtı hayli net veriyor aslında “Aden”: Şiddetin, bencilliğin, ayrıştırıcılığın kısır döngüsünü baht kabul edip, sentetik mutluluklar çoğalttıkça yarattığınız ‘sahte cennet’en çıkış imkansız!