2010 yılından itibaren belgesel sinema yapan Sertaç Yıldız, 2012 yılında Çiğdem Mazlum’la birlikte Kıbrıs’ta 1974’teki askeri harekât daha sonrasında kapatılan, tellerle çevrilip insansızlaştırılan Varosha/Kapalı Maraş’ı terk etmek zorunda kalan, 38 yıldır meskenine dönemeyen Varoshalı dört göçmenin kıssasını anlatan “Asla Hoşçakal Demedik Varosha” belgeselininin direktörlüğünü yapar. 2014 yılında Gökçeada’daki Aya Todori köyünde yaşayan Rumların ana lisanda eğitim kıssasını dört öğrencili bir ilkokul üzerinden anlatan “Siyah Taşlar” isimli belgeseli de Mazlum’la bir arada yapan Yıldız, bu sefer 2016 yılında 21 yıldır cezaevinde olan şair İlhan Çomak’ın öyküsünü anlatan, “Gönderen: İlhan Sami Çomak” belgeselini tamamlar.
Pandemi sürecinde de belgesel üretmeye devam eden Yıldız, bu süreçte çeşitli iştiraklerle “Eve Sığmayan Hayatlar”, “Perde Kapanmasın Diye” ve “yaşamın Sığmadığı Yer” isimli belgeselleri çeker.
Yıldız’la bir ortaya geldik ve belgesel sinema anlayışını konuştuk.
‘BELGESEL SİNEMA KISITLAYICI DEĞİL ÖZGÜRLEŞTİRİCİ BİR ALAN’
Kavramsal olarak bakıldığında belgesel sinema, öteki sanat kısımlarına nazaran gerçeğe sadık kalmasıyla öne çıkıyor. Zihninizde belirlemeye başlayan bir fikir belgesele varmadan evvel, tıpkı bir ağacın kolları üzere kurmacaya, hayali olana uzanıyordur kesinlikle. Bu durum bir sanatçıyı kısıtlamaz mı?
Aslında belgesel fikri gerçek bir durumdan ortaya çıkıyor. Sinemaya almayı istediğimiz bir gerçeklik. Natürel sinemanın ilerleyen kademelerinde, bütünlüklü bir anlatım lisanını oluştururken kurmacayla iç içe geçiyor. Aslında belgesel sinema kısıtlayıcı değil özgürleştirici bir alan. Zira gerçeği tabir etmeye çalışıyorsunuz.
Türkiye’de belgesel sinema pek önemsenmez. Şenliklerde geri planda kalır, TV satışı yapılmaz, kaynak yaratmada kahır yaşanır. Kendinizi “üvey evlat” üzere hissediyor musunuz?
Belgesel sinema, sinemanın ortasında bile sayılmıyor aslında. Ancak bu belgesel sinemanın ehemmiyetini ya da gücünü azaltan bir şey değil. Buna hayli takılmıyorum. Bir belgesel yaparken yalnızca o bahsin gerçekliğiyle kurduğum alakaya odaklanıyorum.
‘BELGESEL VE KURMACA BİRBİRİNİ BESLEYEBİLEN İKİ TÜR’
Bir estetik tercih olarak belgesel için, sinemanın özü, kaynağı diyebiliriz. Çünkü çekilen birinci sinemalar belgeseldi. Tarihi bağlam ortasında, belgeselin bugüne ulaşma serüvenini, geçirdiği değişimleri nasıl yorumluyorsunuz? Kendinizi bu gelenek ortasında nerede görüyorsunuz?
Yanıtlaması güç bir soru aslında. Zira belgesel sinema ve kurmaca sinema birbirlerinden daima beslenir. Belgesel gerçekliği ve anlatımı üzerine inşa edilen kurmaca sinemalar olduğu üzere kurmaca sinema teknikleri kullanan epeyce sayıda belgesel mevcut. Kurmaca ve belgesel iç içe geçebilen ve birbirini besleyebilen iki çeşit.
Bilhassa toplumsal medyada, hazır bilgi veren birtakım Youtube içerikleri belgesel olarak tanımlana geliyor. Bu noktadan yola çıkarak iki farklı soru soracağız. Birincisi, belgesel bilgi taşıma aracı mıdır? İkincisi, bu içerikleri estetik olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bir husus üzerine yapılmış, kısa haber görüntüleri, röportaj ya da televizyon programlarına belgesel demek üzere bir yanlış bir kullanım var. Evet belgesel bilgi verir lakin yalnızca bilgiden ibaret değildir. Belgesel sinema, bilgi taşımanın yanında, dramatik bir anlatımı ve birden fazla defa ideolojik bakışı barındırır. Bilgi veren, gerçeği aktaran her kayıt kıymetlidir lakin belgeselin bir sinema kıymeti vardır.
‘BELGESEL SİNEMANIN DEĞERLİ FONKSİYONLARINDAN BİRİ HAKİKATİ ORTAYA KOYMAKTIR’
Belgesel sinema, gerçekle olan direkt bağından dolayı, sık sık egemenlerin hışmına uğruyor. İdeolojik bağlamda bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Belgesel sinema tabiatı gereği iktidarı rahatsız eder. Gerçeğin gizlendiği, manipüle edildiği bir devirde belgesel sinema üzerinde baskı ve sansür olması kaçınılmaz. Alacağınız karşılık ne olursa olsun sorumluluğunuzu yerine getirmeniz gerekiyor. Zira belgesel sinemanın en kıymetli fonksiyonlarından biri hakikati ortaya koymaktır.
‘YENİ MECRALAR, TEKNİK OLARAK BELGESEL ÜRETMEYİ KOLAYLAŞTIRICI BİR TESİRE SAHİP’
Son günlerde, filmler/diziler yayımlayan çeşitli internet mecralarının daha faal kullanılıyor olması hasebiyle, birkaç sermayedarın “piyasaya” gireceği konuşuluyor. Bu durum yalnızca dizi dalı için değil, sinema dalı için de heyecan yarattı. Pekala, belgesel sinemacılar bunun neresinde? İnternet mecralarından dayanak alarak iş üretebilmek, geçmişteki üretim şartlarına nazaran sizi özgürleştirir mi? Ne düşüyorsunuz?
Bu yepisyeni bir devir alışılmış. Bu süreçte belgesel sinemanın nasıl bir yerde konumlanacağını kestiremiyorum. Fakat yeni mecralarla birlikte birfazlaca olumlu gelişme olacağına dair umut taşıyorum. Siyasal iklimden dolayı belgesel sinema üretmenin zorluklarını bir kenara bırakırsak yeni mecralar teknik olarak belgesel üretmeyi, yaygınlaştırmayı kolaylaştırıcı bir tesire sahip.
Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Evet, pandemide sıhhat çalışanlarının yaşadığı hak kayıplarını ele alan “hayatın Kıyısında” isimli bir belgesel sinema hazırlığı ortasındayız.
Pandemi sürecinde de belgesel üretmeye devam eden Yıldız, bu süreçte çeşitli iştiraklerle “Eve Sığmayan Hayatlar”, “Perde Kapanmasın Diye” ve “yaşamın Sığmadığı Yer” isimli belgeselleri çeker.
Yıldız’la bir ortaya geldik ve belgesel sinema anlayışını konuştuk.
‘BELGESEL SİNEMA KISITLAYICI DEĞİL ÖZGÜRLEŞTİRİCİ BİR ALAN’
Kavramsal olarak bakıldığında belgesel sinema, öteki sanat kısımlarına nazaran gerçeğe sadık kalmasıyla öne çıkıyor. Zihninizde belirlemeye başlayan bir fikir belgesele varmadan evvel, tıpkı bir ağacın kolları üzere kurmacaya, hayali olana uzanıyordur kesinlikle. Bu durum bir sanatçıyı kısıtlamaz mı?
Aslında belgesel fikri gerçek bir durumdan ortaya çıkıyor. Sinemaya almayı istediğimiz bir gerçeklik. Natürel sinemanın ilerleyen kademelerinde, bütünlüklü bir anlatım lisanını oluştururken kurmacayla iç içe geçiyor. Aslında belgesel sinema kısıtlayıcı değil özgürleştirici bir alan. Zira gerçeği tabir etmeye çalışıyorsunuz.
Türkiye’de belgesel sinema pek önemsenmez. Şenliklerde geri planda kalır, TV satışı yapılmaz, kaynak yaratmada kahır yaşanır. Kendinizi “üvey evlat” üzere hissediyor musunuz?
Belgesel sinema, sinemanın ortasında bile sayılmıyor aslında. Ancak bu belgesel sinemanın ehemmiyetini ya da gücünü azaltan bir şey değil. Buna hayli takılmıyorum. Bir belgesel yaparken yalnızca o bahsin gerçekliğiyle kurduğum alakaya odaklanıyorum.
‘BELGESEL VE KURMACA BİRBİRİNİ BESLEYEBİLEN İKİ TÜR’
Bir estetik tercih olarak belgesel için, sinemanın özü, kaynağı diyebiliriz. Çünkü çekilen birinci sinemalar belgeseldi. Tarihi bağlam ortasında, belgeselin bugüne ulaşma serüvenini, geçirdiği değişimleri nasıl yorumluyorsunuz? Kendinizi bu gelenek ortasında nerede görüyorsunuz?
Yanıtlaması güç bir soru aslında. Zira belgesel sinema ve kurmaca sinema birbirlerinden daima beslenir. Belgesel gerçekliği ve anlatımı üzerine inşa edilen kurmaca sinemalar olduğu üzere kurmaca sinema teknikleri kullanan epeyce sayıda belgesel mevcut. Kurmaca ve belgesel iç içe geçebilen ve birbirini besleyebilen iki çeşit.
Bilhassa toplumsal medyada, hazır bilgi veren birtakım Youtube içerikleri belgesel olarak tanımlana geliyor. Bu noktadan yola çıkarak iki farklı soru soracağız. Birincisi, belgesel bilgi taşıma aracı mıdır? İkincisi, bu içerikleri estetik olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bir husus üzerine yapılmış, kısa haber görüntüleri, röportaj ya da televizyon programlarına belgesel demek üzere bir yanlış bir kullanım var. Evet belgesel bilgi verir lakin yalnızca bilgiden ibaret değildir. Belgesel sinema, bilgi taşımanın yanında, dramatik bir anlatımı ve birden fazla defa ideolojik bakışı barındırır. Bilgi veren, gerçeği aktaran her kayıt kıymetlidir lakin belgeselin bir sinema kıymeti vardır.
‘BELGESEL SİNEMANIN DEĞERLİ FONKSİYONLARINDAN BİRİ HAKİKATİ ORTAYA KOYMAKTIR’
Belgesel sinema, gerçekle olan direkt bağından dolayı, sık sık egemenlerin hışmına uğruyor. İdeolojik bağlamda bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Belgesel sinema tabiatı gereği iktidarı rahatsız eder. Gerçeğin gizlendiği, manipüle edildiği bir devirde belgesel sinema üzerinde baskı ve sansür olması kaçınılmaz. Alacağınız karşılık ne olursa olsun sorumluluğunuzu yerine getirmeniz gerekiyor. Zira belgesel sinemanın en kıymetli fonksiyonlarından biri hakikati ortaya koymaktır.
‘YENİ MECRALAR, TEKNİK OLARAK BELGESEL ÜRETMEYİ KOLAYLAŞTIRICI BİR TESİRE SAHİP’
Son günlerde, filmler/diziler yayımlayan çeşitli internet mecralarının daha faal kullanılıyor olması hasebiyle, birkaç sermayedarın “piyasaya” gireceği konuşuluyor. Bu durum yalnızca dizi dalı için değil, sinema dalı için de heyecan yarattı. Pekala, belgesel sinemacılar bunun neresinde? İnternet mecralarından dayanak alarak iş üretebilmek, geçmişteki üretim şartlarına nazaran sizi özgürleştirir mi? Ne düşüyorsunuz?
Bu yepisyeni bir devir alışılmış. Bu süreçte belgesel sinemanın nasıl bir yerde konumlanacağını kestiremiyorum. Fakat yeni mecralarla birlikte birfazlaca olumlu gelişme olacağına dair umut taşıyorum. Siyasal iklimden dolayı belgesel sinema üretmenin zorluklarını bir kenara bırakırsak yeni mecralar teknik olarak belgesel üretmeyi, yaygınlaştırmayı kolaylaştırıcı bir tesire sahip.
Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Evet, pandemide sıhhat çalışanlarının yaşadığı hak kayıplarını ele alan “hayatın Kıyısında” isimli bir belgesel sinema hazırlığı ortasındayız.