Gül Yaşartürk*
Amerika’da 2017 Ocak ayında yapılan Womens March’a, Gloria Steinem, Madonna üzere figürlerin yaptıkları konuşmalarla birlikt Donald Trump’ın bayan düşmanı telaffuzlarına duyulan öfke damgasını vurmuştu. Akabinde tıpkı yılın sonunda Alyssa Milano’nun yazdığı tweet ve tweete yazılan karşılıklarla başlayan #MeToo hareketini 2018 başında Time’s Up kampanyasının başlaması takip etti. 2016-2019 içinde yayınlanan “Fleabag” (Phoebe Waller-Bridge) ve birinci kısmı Şubat 2017’de yayınlanan “Big Little Lies” (David E. Kelley), bu devrin erken habercisi olan imaller içinde yer alır. Bilhassa “Big Little Lies”ın hareketi öngördüğünü ya da tetiklediğini, hareketle paralel biçimde ilerlediğini söylemek mümkün. #MeToo daha sonrası süreçte hususla ilgili bir külliyatın artık oluşmuş olduğunu kabul edebiliriz. Gişe sinemalarının dahi yalnızca bayan karakterlerden oluşan versiyonlarının yapılmasının yanı sıra “Wonder Woman” (Patty Jenkins 2017) üzere bayan muhteşem kahramanlı sinemalar de çekildi.(1) Amerika’nın kültürel ideolojisi, her türlü radikal ve muhalif telaffuzda olduğu üzere, bayan hareketini de popülist bir telaffuzla etkisiz hale getirdi ya da hükümran telaffuzun içine alarak zararsızlaştırmaya çalıştı. Maroon Five kümesinin Girls Like You isimli bayan erkek münasebetlerine dair son derece klasik kelamlara sahip müziğinin görüntü klibinde ünlü bayan oyuncu, sunucu ve aktivistlerin rol alması da etkisiz hale getirme, zararsızlaştırma bağlamında yorumlanabilir. (2) Bir Netflix üretimi olan “I Deva a Lot” (J Blakeson 2021) da eleştirilen üretimlerden biri oldu.(3)
#MeToo daha sonrasında çekilen dizi ve sinemalar, temel olarak üç kümede toplanabilir. Tarihî manada kıymetli sanatçı ve aktivist bayanların hayatının ele alınması, ikinci olarak #MeToo sürecinde ya da öncesinde medya dalına dair ifşaların direkt ya da sembolik anlatımı, son olaraksa bayan vücudu ve cinselliğini, görünür olan ya da olmayan eril şiddet öykülerinin anlatımı. Bu üretimlerden epeyce azı geçmişe değil günümüzde olan bitene dair kelam söyleme yüreğine sahiptir. Birinci kümede yer alan sinemalara 2012 yılında ölen savaş muhabiri Marie Colvin’i anlatan “A Private War” (Matthew Heineman 2018), Amerika’nın birinci bayan hakimi Ruth Bader Ginsburg hakkındaki “On the Basis of Sex” (Mimi Leder 2018), ünlü aktivist Gloria Steinem hakkindeki “Glorias” (Julie Taymor 2020) ve 1970’li senelerda bayan hareketinin marşı haline gelen I am Woman’ı seslendiren müzikçi Helen Reddy hakkındaki “I am Woman” (Unjoo Moon 2019) örnek verilebilir. “Glorias”, bugünle alaka kurmayı başaran az üretimlerden biridir beraberinde. Gloria Steinem’ın 1950’lerin sonunda Hindistan’dan döndüğünde Times mecmuasında çalışmaya başladığında yaşadıkları “Bombshell”, “The Morning Show” ve “The Assistant” sinemalarında de karşımıza çıkacaktır. Veronika Bennholdt-Thomsen’ın söylemiş olduği üzere, bayan, iş gücü biyolojik cinsiyete tabiat üzerinden atfedilen manalar çerçevesinde algılanır.(4) Erkeğin liyakatin gerektirdiği halde ‘sadece’ işini yapması mümkünken bayanlardan ‘doğalarına’ uygun biçimde güler yüzlü, şefkatli, anlayışlı, uysal olmaları ve mesken içi rollerinin de devamı niteliğindeki davranışları gerçekleştirmeleri beklenir. Bayanların özel alanlarına dair sonları kelamlı ya da fizikî bağlamda daima ihlal edilir. 1960’lı yılların başında Times mecmuasında edebi gazetecilik çeşidinde metinler yazan Steinem’dan ofiste kahve yapması istenir mesela, editörü Steinem’a asistanıymış üzere davranarak evvel postaları yollamasını ister ve akabinde onunla oteldeki odasında buluşmasını söyler sırıtarak. Steinem bu biçimdece Times’tan ayrılır. Steinem’ın, bayanların evlenip işi bırakacakları için mesleksel kariyer yapmalarının mümkün olmadığına dair ezber, önyargı ve küçümseme içeren davranışlarla karşılaşmasıysa bizler için hala çok tanıdık.
.
“On the Basis of Sex”in odak noktasını oluşturan dava, annesine bakması için hemşire tutmak isteyen bir erkeğin, bakım masrafını vergiden düşemeyişi niçiniyle açılır. Zira Amerikan vergi kanununda bakımdan sorumlu olan ve ötürüsıyla bakım masrafını vergiden düşmesi mümkün olan kişi, çalışan ve bekar bir bayan olarak tanımlanmıştır. Ginsburg çifti kanunun cinsiyet eşitliğine ters olduğu savıyla dava açarlar. Karşı savunmanın argümanı ve argümanı ise bayanlar çalışırsa Amerikan ailesinin elden gideceği istikametindedir; bayanlar ucuz iş gücüdür, bu niçinle piyasada adamların yerine tercih edilmeleri mümkündür ve adamların işsiz kalmalarına niye olabilirler. Sinema Martin Ginsburg’u sık sık yemek yaparken mutfakta göstererek kelam konusu argümana karşı çıkar bir bakıma. Direktör, “Amerikan ailesi güvende” der üzeredir. Ruth Bader Ginsburg’un davayı kazanmak için kurduğu telaffuz büsbütün Amerikan siyasetine ve kültürüne övgü niteliğindedir. Mahkemenin mevcut işleyişi değiştirdiği takdirde öncü olacağını, miadını doldurmuş bir kanun için yeni bir emsal yaratmış olacaklarını, artık var olmayan tıpta bir Amerikan külçeşidini ve geleneklerini koruyan bu maddelerin değişmesi gerektiğini söyler. Vakit değişmiştir, yasalar da değişmelidir. Sinemanın sonunda Ruth Bader Ginsburg’un Amerikan bayrağını çok çağrıştıran mavi kıyafetiyle, Amerikan kongre binasını gerisine almış ve iki sütun ortasına yerleştirilmiş halde kadrajlanmasıyla kelam konusu telaffuz pekişir.
.
“On the Basis of Sex”te Ruth Bader Ginsburg’un ona her manada dayanak veren anlayışlı kocası Martin Ginsburg’u canlandıran Armie Hammer hakkında 2021 yılında tecavüz ve şiddet ifşalarının yapılması ise Amerikan kurumlarını ve demokrasisini övme maksadıyla yola çıkan bu biçimdesi bir sinema için en yavaşça tabiriyle bir “talihsizlik” olduğunu da eklemek gerekiyor.(5)
#MeToo sürecinde ifşa olmuş daldaki faillerin direkt ya da temsili anlatımına yer veren üretimlere ise “Bombshell” (Jay Roach 2019), “The Morning Show” (Jay Carson Kerry Ehrin 2019) ve “The Assistant” (Kitty Green 2019) örnek verilebilir. “Bombshell”, Fox News’ün sunucularından Gretchen Carlson’ın, 2016 yılında işten çıkarılmasının akabinde kanalın kurucusu ve CEO’su olmasının yanında Murdoch ailesinin dostu ve Amerikan medyasının en kuvvetli isimlerinden Roger Ailes’e cinsel taciz davası açmasını anlatır. Ailes, Fox News’ün değerli ismi Megan Kelly’nin de ortalarında olduğu biroldukca hanımın anlattıkları kararında işten çıkarılır. Sinema bu manada bir çok “The Morning Show”a misal. Fakat “The Morning Show”un birinci döneminde birbiriyle anlaşamayan, birbirine dair önyargı sahibi olan bayanların diyalog kurarak dayanışma geliştirmeleri teması çok baskındır. Dizinin ikinci dönemi ise #MeToo tesirindeki toplumsal medyanın iptal etme (cancel/ canceled) ve linç kültürü yarattığını ileri sürüyor daha fazla.(6)
“Bombshell”, Gretchen Carlson, Megyn Kelly ve davada yer alan yirmi üç bayanın ortak özelliklerinden yola çıkılarak yaratılan kurmaca bir karakter olan Kayla Pospisil üzerinden ilerliyor. Karşımızda “The Morning Show”da olduğu üzere her insanın her şeyi bildiği ve ‘normal’ karşılayarak göz yumduğu bir yapı var. Madhumita Pandey ve Tara Kaushal’ın Hindistan özelinde “erkekler niye tecavüz ediyor” sorusunun cevabını aradıkları araştırmalarında, “bu adamlar, bayanın isteği diye bir şeyin farkında bile değildi ve tecavüzün ne olduğu konusunda ortak bir tarifleri da yoktu” kararına varıyorlar.(7) “Bombshell”de Roger Ailes ve “The Morning Show”da Mitch Kessler için de misal bir şey kelam konusu aslında. Erkeklik zehirlenmesi olarak da tanım edebileceğimiz halde etraflarındaki bayanlarla kurdukları istismar münasebetlerinde ‘rıza’ aramıyorlar. ‘Rıza’ya gereksinim duymuyorlar bir nevi. Roger Alles, bayanları bacaklarının nasıl göründüğüne bakarak işe alıyor, liyakatlerine göre değil. Kanalın giysi odası tek tip elbiselerden oluşuyor. Bayan sunucular bacaklarının görünmesi için kısa etek ve elbiseler giyiyorlar. Haberler şeffaf cam masaların olduğu bir dekorda sunuluyor.(8) Alles, bayanların işe girmesinin yazılı olmayan kuralı çerçevesinde işe aldığı tüm bayanlarla bir arada oluyor. Kaya Pospisil haç kolyesini çıkarmayan, Fox Tv izleyen muhafazakar bir aileye sahip, mesleğini epeyce seven hırslı genç bir bayan. Yükselmek istiyor. Onun mesleğine olan tutkusunu fark eden Alles’in sekreteri onu Alles’in odasına “yolluyor” bir gün. Pospisil’in Alles ile görüştüğü ve sistematik tacizin başladığı sahne röntgenci eril bakışa hizmet ediyor lakin taciz sürecinin nasıl işlediğini de ortaya koyuyor. Kayla Pospisil tacize uğradığının katiyen farkında ama itiraz ettiği anda işini kaybedeceğinin ve Alles tarafınca kovulan birinin yeniden iş bulmasının sıkıntı olduğunun da farkında. Pospisil’in yaşadığı anksiyete, çelişki ve tansiyon çok somut. Kelly kendi tacizini anlatırken, kontratının yenilenmemesiyle tehdit edildiğini söylüyor. “Bombshell”in en kıymetli fonksiyonu ataerkil kültür tarafınca sıkça yenidenlanan “kadınların yükselmek için bile isteye erkeklerle bir arada olduklarına dair” ezberin ve mitin bize palavra dediğini ifşa etmesi.
“The Morning Show”da program grubunun, yöneticilerin, reytinglerin yıldızı Mitch Kessler’dır. Dizi, Kessler’ın farklı biçimlerde ziyan verdiği eşi Paige, program partneri Alex, imalcisi Mia, muhabir Hannah ve sesçi Ashley’nin ortalarında bulunduğu beş bayanın tecrübelerini aktarmada çok başarılıdır. Aslında sarhoşken tecavüze uğradığını ve bir tıp gaslight’a maruz kaldığını süreç içerisinde kabul eden Alex’in, Ashley ve Hannah’nın transferleri “Bomshell”de olduğu üzere bir çok ezber bozucudur. Ashley ve Hannah’nın transferlerinde herkes tarafınca sevilen, kuvvetli bir figürü karşılarına almaktan, reddetmekten duydukları dehşet açık halde görülür. Hannah karakterinin travma daha sonrası gerilim bozukluğu yaşaması, uyuşturucu kullanımı ve nihayetinde çok doz alımı niçiniyle ölmesi istismarın bayanlar üstündeki tesirini çarpıcı halde ortaya koyar. Mia ise “işinde yükselmek gayesiyle Kessler ile sevgili olduğuna” dair inanış niçiniyle iş arkadaşlarının çok acımasız dedikodu, dışlama ve hakaret sistemlerine maruz kalır. halbuki dedikodu, dışlama ve hakaretten oluşan birebir mobing düzeneği evli ve iki çocuk babası olan ve gücünü berbata kullanarak etrafındaki biroldukça hanımı istismar eden Kessler’a asla uygulanmaz.
“Bomshell”de Rupert Murdoch’un, Alles’in işine son vermesi Murdoch’u kurtarıcı pozisyonuna oturtuyor. bu biçimdesi bir sinemanın Amerikan kurumlarını övmek ve Murdoch’u kahraman üzere göstermek koşuluyla yapılabildiği söylenebilir. “Bombshell” bu manada “On the Basis of Sex”le benzeridir. “The Morning Show”da Alex ve Bradley’nin Hannah’nın intiharı daha sonrasında Kessler’a dair canlı yayında açıklama yapmalarına fizikî manada onları koruyarak, stüdyoyu kilitleyerek takviye veren de Cory’dir. “The Morning Show”da “Bombshell”den farklı olarak, Kessler’ın tacizlerinin şahidi ve kabahat ortağı olduğu için şirket CEO’su Fred de işten atılır. halbuki “Bombshell”de sistemsel sorun tek bireye indirgenerek tahlile kavuşturulur. Örneğin Alles’in odasına bayanları yollayan sekreteri Fay’in akıbeti meçhul bırakılır.
“The Assistant” ise sorunun bireylerden değil şahsen yapıdan yani göz yumma onaylama kültüründen kaynaklandığını anlatması bağlamında kıymetli bir üretimdir. Sinemada Roger Ailes ve Harvey Weinstein’ı temsil eden bir üretimci karakteri vardır lakin yalnızca telefondan ya da kapalı kapıların akabinde duyulan otoriter bir sesten ibarettir. Görünür değildir. “The Assistant” bu görünmeyen karakterin hareketleri etrafında olup bitenlere asistan Jane’in gözünden tanıklık etmemizi isteyen bir yapıya sahiptir. Kendimizi ofiste çalışan rastgele biri üzere hissederiz ve Jane’le bir arada kimi tuhaflıkları fark etmeye başlarız. Jane, toplantı öncesi yapımcının odasını temizlerken yerdeki küpeleri ve kravatı toplar, küpeyi almaya gelen sahibine teslim eder, çöpte bulduğu enjeksiyon iğnelerini çöpten çıkararak tıbbi atık torbasına koyarak kendi çöpüne atar. Toplantı için üretimci beklenirken çalışanların “ben olsam o koltukta oturmam” deyip kahkaha atmalarını garipser, muhasebeden gelen ödeme listesinde isim yazılı olmayan iki ödeme kalemi görür. Oyunculuk seçmeleri için gelen genç bayanları yapımcının otel odasına yönlendirir. En sonunda olan biteni anlamlandırdığında şirketin insan kaynakları yöneticisine gidip şikayet etmeye niyetlenir lakin “merak etme onun tipi değilsin” cevabını alır, işten atılmak istemediği için şikayetinden vazgeçer.
“The Assistant”ın seyirciye pozisyonunu ve gücünü berbata kullanan üretimci figürünü göstermeyişi, meselelerin bir kişinin özelliklerine indirgenmesi riskini bertaraf eder. Ailes ve Weinstein üzere beşerler ortadan kalktığında sorun da olmayacakmış hissi bir yanılsamadan ibarettir zira. Kitty Green kendisiyle yapılan bir söyleşide “Bombshell” sinemasını sevmediğini açıklarken şunları söylüyor: Bu mevzuyu ele alma biçimleri, o şirketteki daha geniş sistemsel problemleri ve kültürel cinsiyetçiliği göz arkası edip ve bunun yerine problemleri olan birtakım yüksek kuvvetli insanlara odaklanmayı tercih ediyor. Harvey Weinstein’dan kurtulmuş olabiliriz ancak bu saldırganların iktidar sahibi olmasını sağlayan ve yaptıklarını yapmalarına müsaade veren kültür hala var. Bunu biraz daha incelemek gerekiyor.(9)
Bayan vücudu ve cinselliğini, eril şiddet öykülerini anlatan üretimler içindeysa “Big Little Lies”, “Sharp Objects” (Marti Noxon 2018), “Promising Young Woman” (Emerald Fennell 2020), “Mare of Easttown” (Brad Ingelsby 2021) ve “Last Duel” (Ridley Scott 2021) yer alır. “Big Little Lies”, üst sınıfa mensup Madeline, Jane, Bonnie, Celeste isimli karakterler üzerinden, çocukluk travmaları, konut içi şiddet ve gaslighting’e dair farkındalık yaratan bir dizidir. Kusursuz görünümlü bir hayatı ve evliliği olan Celeste’nin terapi sahneleri, “şiddete uğrayan bayanların niye münasebetlerini sürdürdükleri” ve “niçin şiddetten kimseye kelam etmedikleri” üzere ezberlere yerleşmiş mağdur suçlayıcı sorulara tane tane cevap veriyor. Bayanların taarruza uğrarken birebir anda bunu kayıt altına almaları mümkün değildir. Bayanlar, ailelerine ve arkadaşlarına küçük düşmemek için, kendilerini mağdur pozisyonda görmek istemedikleri yüzleşmekte zorlandıkları için, uzun vakittir istismar içeren münasebet içerisinde yer almaktan kaynaklı halde özgüvenlerini ve kişiliklerini yitirdikleri için ve daha biroldukca niçinle şiddetten kelam etmeyebilir ve münasebetlerini sürdürebilirler. “Big Little Lies”, bayan karakterlerin hayatlarındaki eş ve sevgililerini de ele alarak aslında büyümemiş ve sorumluluk sahibi olmayan çocuklara benzediklerini, çocukluk travması güzelleşmediği için tıpkı patterni yetişkin münasebetlerinde sürdürdüklerini gösteriyor. “Mare of Easttown” ve “Sharp Objects”, dedektif ve gazeteci rolündeki iki bayan karakterle, farklı hikayelerle, tıpkı temayı ele alır. Mare’nin en yakın arkadaşı Lore dışarıdan bakıldığında kusursuz bir evliliğe sahiptir Celeste üzere. Lakin cinayet ve istismar hikayesinin akabinde onun eşi çıkar. “Sharp Objects”te de ana husus genç kızların kaybolması ve öldürülmesidir. Katil bir daha aile ortasından ve tanıdıktır, Camille’in küçük kız kardeşi. “Sharp Objects” buraya dek ismi anılan tüm üretimlerden farklı halde Amerikan kültüründeki şiddet geleneğini tarihî materyalist halde ele aldığı için çok kıymetlidir. Kurmaca bir tarihi gün olan Calhoun Day yüzleşilmeyen şiddet külçeşidinin yerleşmesinin temsili halini alır. Camille’in lise öğrencisiyken yerleşik bir ritüel çerçevesinde okulun futbol ekibinin tecavüzüne uğramış olması bu tarihî bağlamı tamamlar. Mare ve Camille vücutları ve cinsellikle olan ilgilerinde hâkim telaffuzun dışına çıkan özgüvenli karakterlerdir bununla birlikte. “Promising Young Woman”, 2015 yılında Standford Üniversitesi yerleşkesinde Chanel Miller’a tecavüz saldırısının hatalısı olan Brock Turner’a atıfta bulunan bir sinemadır.(10) Yüzücü olduğu için dava sırasında Turner’dan sıkça “umut vaat eden genç adam” olarak kelam edilmiştir.
.
Tıp fakültesinde öğrenciyken, tecavüze uğrayan arkadaşının intiharına şahit olarak mümkün travma daha sonrası gerilim bozukluğu niçiniyle okulu bırakan Cassandra, Lisbeth Salander üzere ömrünü intikama adar. Direktör onu birkaç kadrajda Meryem Ana’ya benzeri halde temsil eder. “Promising Young Woman”, Cassandra’nın günlük rutini aracılığı ile tüm adamların, sarhoş ve iradesiz/çaresiz durumdaki bayanlara dilek duyduğunu, sarhoş kendinden geçmiş bir bayanın; en eğitimli, meslekli, emniyetli görünen erkek için turnusol fonksiyonu gördüğünü gösterir. Bu manada “The Morning Show”un birinci döneminde sarhoş ve yarı baygın vaziyette Cory’nin yanına gelen Bradley’e Cory’nin gösterdiği ihtimam olması gerekene dair örnek teşkil eder.
Efsanevi “Thelma ve Louise”nin (1991) direktörü Ridley Scott tarafınca yönetilen “The Last Duel” (2021), 1388 yılında yani 14. yy sonlarında geçen bir olaya dayanıyor. Scott’un ortaçağda geçen bir hikaye üzerinden son derece somut formda #MeToo devrinde yaşananlara göndermede bulunmasının yanında yaşananları ortaçağ zihniyetine benzettiği de ortadadır.(11) Sinema, soylu bir karakter olan Leydi Marguerite de Carrouges’un, kocasının arkadaşı Jacques Le Gris’nin tecavüzüne uğramasını ve susmayarak tecavüzü ifşa etmesini üç karakterin bakış açısından üç kısımda anlatıyor. Jacques Le Gris’nin bakış açısı ikinci kısmı oluşturuyor. Bu kısımda son derece narsist ve kendine hayran olan bir erkeğin kendisine yönelik kolay bir gülüşü, bakışı ne kadar çarpık yorumladığını görüyoruz. Leydi Marguerite’a yönelik kuşku ve sorgulama; dönemsel dinamikleri ve dönemsel bağlamı usta halde aşarak Leydi Marguerite’nin #MeToo sürecinde konuşmakta olan bayanları çağrıştırmasını sağlıyor, sürekliliğini kuruyor. Leydi Marguerite, farklı ortamlarda daima başına geleni anlatmak zorunda kalır. İstek ile isteyerek birlikte olmadığını, zevk almadığını, tecavüze uğradığını kanıtlamak zorunda bırakılır. Jacques Le Gris’yi güzel bulduğunu söylemiş olması dahi aleyhine kanıt olarak kullanılır, uzun vakittir evli bulunmasına karşın gebe olmayışı ve eşiyle bağına dair detaylar kamusal alana dökülür. her insanın bu husus hakkında kelam sahibi olması mümkün olur. Ailesini rezil etmekle, dedikodu materyali vermekle suçlanır. Jacques Le Gris, tıpkı Mitch Kessler üzere kimseye zorla bir şey yapmadığında ısrarcıdır ve ismi lekeleneceği için çok öfkelidir. Bunun üzerine Jacques Le Gris’nin avukatı / danışmanı şu biçimde söyler:
“Çok garip, tecavüze uğradığını söyleyip kendi ömrünü tehlikeye atıyor bunu niye yapsın ki? (…) Ve bir daha de büyük baskıyı göze alarak ismini ve namını riske atarak Leydi Marguerite bunun yaşandığını söylüyor”
Soru epey sıradan, bunu niye yapsın ki ?
Bunu niye yapsınlar ki ?
*Akademisyen / Sinema Müellifi
Dipnotlar
1 – Eliana Docterman “Pop Culture Reckoned With #MeToo in Radical New Ways in 2020—Even as It Receded From Headlines” https://time.com/5924015/sexual-misconduct-movies-tv-me-too/
2 – https://www.billboard.com/photos/maroon-5-girls-like-you-video-every-woman/
3 – Zehra Çelenk “kuvvetli Kadın” https://www.gazeteduvar.com.tr/guclu-kadin-makale-1514215
Selin Gürel “I Deva a Lot” https://filmloverss.com/i-care-a-lot/
Burçin Yalçın “Hukuki Boşluğa Yuva Yapmış Dişi Aslan” https://altyazi.net/yazilar/elestiriler/i-care-a-lot-hukuki-bosluga-yuva-yapmis-disi-aslan/
4 – Thomsen, Veronika Bennholdt. “Kadın Emeğinin Geleceği ve Bayana Yönelik Şiddet” ortasında Son Sömürge Bayanlar, der. Veronika Bennholdt-Thomsen, Maria Mies, Claudia Von Werlhof, çev. Yıldız Temurkürkan, İrtibat Yayınları, İstanbul, 2008, ss:177-202
5 – “ABD’li aktör Armie Hammer’a tecavüz suçlaması” https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56452283
www.cumhuriyet.com.tr
6 – The second season deals with identity. We’re asking a lot of tough questions about cancel culture, sexuality, race and the like. We’re asking our characters to examine who they really are (…) What about people who are genuinely contrite, or who have committed forgivable offenses? I don’t think, as a society, we’ve gotten there yet
“The Morning Show’ Remakes Itself. Again” https://www.nytimes.com/2021/09/26/arts/television/the-morning-show-jennifer-aniston-reese-witherspoon.html
7 – Pooja Chhabria “Hindistan’da araştırmacılar, yargılanmayan tecavüz failleriyle görüştü: ‘Erkekler niye tecavüz ediyor?” https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55772103
8 – Bu hususla ilgili 2015 tarihindeki şöyleki bir haber de var: https://www.milliyet.com.tr/dunya/o-kanalda-bacak-gostermek-mecburi-2123272
9 – Stephanie Bunbury “We may be rid of Weinstein, but culture exists still’: Filmmaker tackles sexism”
www.smh.com.au
10 – Block Turner, üç ağır cinsel atak davasından yalnızca altı ay mahpus ve üç ay kontrollü özgürlük cezası almış.
Gamze Akyol “Sönmeyen Bir İntikam Ateşi: Promising Young Woman Sinema İncelemesi” https://www.dadanizm.com/sonmeyen-bir-intikam-atesi-promising-young-woman-film-incelemesi
11 – Burçin Yalçın “Son Düello: Ridley Scott ile Harvey Weinstein Karşı Karşıya” https://altyazi.net/yazilar/elestiriler/son-duello/
Mehmet Açar “Kadın Düşmanı Bir Çağda” https://www.haberturk.com/yazarlar/mehmet-acar/3221879-kadin-dusmani-bir-cagda
Amerika’da 2017 Ocak ayında yapılan Womens March’a, Gloria Steinem, Madonna üzere figürlerin yaptıkları konuşmalarla birlikt Donald Trump’ın bayan düşmanı telaffuzlarına duyulan öfke damgasını vurmuştu. Akabinde tıpkı yılın sonunda Alyssa Milano’nun yazdığı tweet ve tweete yazılan karşılıklarla başlayan #MeToo hareketini 2018 başında Time’s Up kampanyasının başlaması takip etti. 2016-2019 içinde yayınlanan “Fleabag” (Phoebe Waller-Bridge) ve birinci kısmı Şubat 2017’de yayınlanan “Big Little Lies” (David E. Kelley), bu devrin erken habercisi olan imaller içinde yer alır. Bilhassa “Big Little Lies”ın hareketi öngördüğünü ya da tetiklediğini, hareketle paralel biçimde ilerlediğini söylemek mümkün. #MeToo daha sonrası süreçte hususla ilgili bir külliyatın artık oluşmuş olduğunu kabul edebiliriz. Gişe sinemalarının dahi yalnızca bayan karakterlerden oluşan versiyonlarının yapılmasının yanı sıra “Wonder Woman” (Patty Jenkins 2017) üzere bayan muhteşem kahramanlı sinemalar de çekildi.(1) Amerika’nın kültürel ideolojisi, her türlü radikal ve muhalif telaffuzda olduğu üzere, bayan hareketini de popülist bir telaffuzla etkisiz hale getirdi ya da hükümran telaffuzun içine alarak zararsızlaştırmaya çalıştı. Maroon Five kümesinin Girls Like You isimli bayan erkek münasebetlerine dair son derece klasik kelamlara sahip müziğinin görüntü klibinde ünlü bayan oyuncu, sunucu ve aktivistlerin rol alması da etkisiz hale getirme, zararsızlaştırma bağlamında yorumlanabilir. (2) Bir Netflix üretimi olan “I Deva a Lot” (J Blakeson 2021) da eleştirilen üretimlerden biri oldu.(3)
#MeToo daha sonrasında çekilen dizi ve sinemalar, temel olarak üç kümede toplanabilir. Tarihî manada kıymetli sanatçı ve aktivist bayanların hayatının ele alınması, ikinci olarak #MeToo sürecinde ya da öncesinde medya dalına dair ifşaların direkt ya da sembolik anlatımı, son olaraksa bayan vücudu ve cinselliğini, görünür olan ya da olmayan eril şiddet öykülerinin anlatımı. Bu üretimlerden epeyce azı geçmişe değil günümüzde olan bitene dair kelam söyleme yüreğine sahiptir. Birinci kümede yer alan sinemalara 2012 yılında ölen savaş muhabiri Marie Colvin’i anlatan “A Private War” (Matthew Heineman 2018), Amerika’nın birinci bayan hakimi Ruth Bader Ginsburg hakkındaki “On the Basis of Sex” (Mimi Leder 2018), ünlü aktivist Gloria Steinem hakkindeki “Glorias” (Julie Taymor 2020) ve 1970’li senelerda bayan hareketinin marşı haline gelen I am Woman’ı seslendiren müzikçi Helen Reddy hakkındaki “I am Woman” (Unjoo Moon 2019) örnek verilebilir. “Glorias”, bugünle alaka kurmayı başaran az üretimlerden biridir beraberinde. Gloria Steinem’ın 1950’lerin sonunda Hindistan’dan döndüğünde Times mecmuasında çalışmaya başladığında yaşadıkları “Bombshell”, “The Morning Show” ve “The Assistant” sinemalarında de karşımıza çıkacaktır. Veronika Bennholdt-Thomsen’ın söylemiş olduği üzere, bayan, iş gücü biyolojik cinsiyete tabiat üzerinden atfedilen manalar çerçevesinde algılanır.(4) Erkeğin liyakatin gerektirdiği halde ‘sadece’ işini yapması mümkünken bayanlardan ‘doğalarına’ uygun biçimde güler yüzlü, şefkatli, anlayışlı, uysal olmaları ve mesken içi rollerinin de devamı niteliğindeki davranışları gerçekleştirmeleri beklenir. Bayanların özel alanlarına dair sonları kelamlı ya da fizikî bağlamda daima ihlal edilir. 1960’lı yılların başında Times mecmuasında edebi gazetecilik çeşidinde metinler yazan Steinem’dan ofiste kahve yapması istenir mesela, editörü Steinem’a asistanıymış üzere davranarak evvel postaları yollamasını ister ve akabinde onunla oteldeki odasında buluşmasını söyler sırıtarak. Steinem bu biçimdece Times’tan ayrılır. Steinem’ın, bayanların evlenip işi bırakacakları için mesleksel kariyer yapmalarının mümkün olmadığına dair ezber, önyargı ve küçümseme içeren davranışlarla karşılaşmasıysa bizler için hala çok tanıdık.
.
“On the Basis of Sex”in odak noktasını oluşturan dava, annesine bakması için hemşire tutmak isteyen bir erkeğin, bakım masrafını vergiden düşemeyişi niçiniyle açılır. Zira Amerikan vergi kanununda bakımdan sorumlu olan ve ötürüsıyla bakım masrafını vergiden düşmesi mümkün olan kişi, çalışan ve bekar bir bayan olarak tanımlanmıştır. Ginsburg çifti kanunun cinsiyet eşitliğine ters olduğu savıyla dava açarlar. Karşı savunmanın argümanı ve argümanı ise bayanlar çalışırsa Amerikan ailesinin elden gideceği istikametindedir; bayanlar ucuz iş gücüdür, bu niçinle piyasada adamların yerine tercih edilmeleri mümkündür ve adamların işsiz kalmalarına niye olabilirler. Sinema Martin Ginsburg’u sık sık yemek yaparken mutfakta göstererek kelam konusu argümana karşı çıkar bir bakıma. Direktör, “Amerikan ailesi güvende” der üzeredir. Ruth Bader Ginsburg’un davayı kazanmak için kurduğu telaffuz büsbütün Amerikan siyasetine ve kültürüne övgü niteliğindedir. Mahkemenin mevcut işleyişi değiştirdiği takdirde öncü olacağını, miadını doldurmuş bir kanun için yeni bir emsal yaratmış olacaklarını, artık var olmayan tıpta bir Amerikan külçeşidini ve geleneklerini koruyan bu maddelerin değişmesi gerektiğini söyler. Vakit değişmiştir, yasalar da değişmelidir. Sinemanın sonunda Ruth Bader Ginsburg’un Amerikan bayrağını çok çağrıştıran mavi kıyafetiyle, Amerikan kongre binasını gerisine almış ve iki sütun ortasına yerleştirilmiş halde kadrajlanmasıyla kelam konusu telaffuz pekişir.
.
“On the Basis of Sex”te Ruth Bader Ginsburg’un ona her manada dayanak veren anlayışlı kocası Martin Ginsburg’u canlandıran Armie Hammer hakkında 2021 yılında tecavüz ve şiddet ifşalarının yapılması ise Amerikan kurumlarını ve demokrasisini övme maksadıyla yola çıkan bu biçimdesi bir sinema için en yavaşça tabiriyle bir “talihsizlik” olduğunu da eklemek gerekiyor.(5)
#MeToo sürecinde ifşa olmuş daldaki faillerin direkt ya da temsili anlatımına yer veren üretimlere ise “Bombshell” (Jay Roach 2019), “The Morning Show” (Jay Carson Kerry Ehrin 2019) ve “The Assistant” (Kitty Green 2019) örnek verilebilir. “Bombshell”, Fox News’ün sunucularından Gretchen Carlson’ın, 2016 yılında işten çıkarılmasının akabinde kanalın kurucusu ve CEO’su olmasının yanında Murdoch ailesinin dostu ve Amerikan medyasının en kuvvetli isimlerinden Roger Ailes’e cinsel taciz davası açmasını anlatır. Ailes, Fox News’ün değerli ismi Megan Kelly’nin de ortalarında olduğu biroldukca hanımın anlattıkları kararında işten çıkarılır. Sinema bu manada bir çok “The Morning Show”a misal. Fakat “The Morning Show”un birinci döneminde birbiriyle anlaşamayan, birbirine dair önyargı sahibi olan bayanların diyalog kurarak dayanışma geliştirmeleri teması çok baskındır. Dizinin ikinci dönemi ise #MeToo tesirindeki toplumsal medyanın iptal etme (cancel/ canceled) ve linç kültürü yarattığını ileri sürüyor daha fazla.(6)
“Bombshell”, Gretchen Carlson, Megyn Kelly ve davada yer alan yirmi üç bayanın ortak özelliklerinden yola çıkılarak yaratılan kurmaca bir karakter olan Kayla Pospisil üzerinden ilerliyor. Karşımızda “The Morning Show”da olduğu üzere her insanın her şeyi bildiği ve ‘normal’ karşılayarak göz yumduğu bir yapı var. Madhumita Pandey ve Tara Kaushal’ın Hindistan özelinde “erkekler niye tecavüz ediyor” sorusunun cevabını aradıkları araştırmalarında, “bu adamlar, bayanın isteği diye bir şeyin farkında bile değildi ve tecavüzün ne olduğu konusunda ortak bir tarifleri da yoktu” kararına varıyorlar.(7) “Bombshell”de Roger Ailes ve “The Morning Show”da Mitch Kessler için de misal bir şey kelam konusu aslında. Erkeklik zehirlenmesi olarak da tanım edebileceğimiz halde etraflarındaki bayanlarla kurdukları istismar münasebetlerinde ‘rıza’ aramıyorlar. ‘Rıza’ya gereksinim duymuyorlar bir nevi. Roger Alles, bayanları bacaklarının nasıl göründüğüne bakarak işe alıyor, liyakatlerine göre değil. Kanalın giysi odası tek tip elbiselerden oluşuyor. Bayan sunucular bacaklarının görünmesi için kısa etek ve elbiseler giyiyorlar. Haberler şeffaf cam masaların olduğu bir dekorda sunuluyor.(8) Alles, bayanların işe girmesinin yazılı olmayan kuralı çerçevesinde işe aldığı tüm bayanlarla bir arada oluyor. Kaya Pospisil haç kolyesini çıkarmayan, Fox Tv izleyen muhafazakar bir aileye sahip, mesleğini epeyce seven hırslı genç bir bayan. Yükselmek istiyor. Onun mesleğine olan tutkusunu fark eden Alles’in sekreteri onu Alles’in odasına “yolluyor” bir gün. Pospisil’in Alles ile görüştüğü ve sistematik tacizin başladığı sahne röntgenci eril bakışa hizmet ediyor lakin taciz sürecinin nasıl işlediğini de ortaya koyuyor. Kayla Pospisil tacize uğradığının katiyen farkında ama itiraz ettiği anda işini kaybedeceğinin ve Alles tarafınca kovulan birinin yeniden iş bulmasının sıkıntı olduğunun da farkında. Pospisil’in yaşadığı anksiyete, çelişki ve tansiyon çok somut. Kelly kendi tacizini anlatırken, kontratının yenilenmemesiyle tehdit edildiğini söylüyor. “Bombshell”in en kıymetli fonksiyonu ataerkil kültür tarafınca sıkça yenidenlanan “kadınların yükselmek için bile isteye erkeklerle bir arada olduklarına dair” ezberin ve mitin bize palavra dediğini ifşa etmesi.
“The Morning Show”da program grubunun, yöneticilerin, reytinglerin yıldızı Mitch Kessler’dır. Dizi, Kessler’ın farklı biçimlerde ziyan verdiği eşi Paige, program partneri Alex, imalcisi Mia, muhabir Hannah ve sesçi Ashley’nin ortalarında bulunduğu beş bayanın tecrübelerini aktarmada çok başarılıdır. Aslında sarhoşken tecavüze uğradığını ve bir tıp gaslight’a maruz kaldığını süreç içerisinde kabul eden Alex’in, Ashley ve Hannah’nın transferleri “Bomshell”de olduğu üzere bir çok ezber bozucudur. Ashley ve Hannah’nın transferlerinde herkes tarafınca sevilen, kuvvetli bir figürü karşılarına almaktan, reddetmekten duydukları dehşet açık halde görülür. Hannah karakterinin travma daha sonrası gerilim bozukluğu yaşaması, uyuşturucu kullanımı ve nihayetinde çok doz alımı niçiniyle ölmesi istismarın bayanlar üstündeki tesirini çarpıcı halde ortaya koyar. Mia ise “işinde yükselmek gayesiyle Kessler ile sevgili olduğuna” dair inanış niçiniyle iş arkadaşlarının çok acımasız dedikodu, dışlama ve hakaret sistemlerine maruz kalır. halbuki dedikodu, dışlama ve hakaretten oluşan birebir mobing düzeneği evli ve iki çocuk babası olan ve gücünü berbata kullanarak etrafındaki biroldukça hanımı istismar eden Kessler’a asla uygulanmaz.
“Bomshell”de Rupert Murdoch’un, Alles’in işine son vermesi Murdoch’u kurtarıcı pozisyonuna oturtuyor. bu biçimdesi bir sinemanın Amerikan kurumlarını övmek ve Murdoch’u kahraman üzere göstermek koşuluyla yapılabildiği söylenebilir. “Bombshell” bu manada “On the Basis of Sex”le benzeridir. “The Morning Show”da Alex ve Bradley’nin Hannah’nın intiharı daha sonrasında Kessler’a dair canlı yayında açıklama yapmalarına fizikî manada onları koruyarak, stüdyoyu kilitleyerek takviye veren de Cory’dir. “The Morning Show”da “Bombshell”den farklı olarak, Kessler’ın tacizlerinin şahidi ve kabahat ortağı olduğu için şirket CEO’su Fred de işten atılır. halbuki “Bombshell”de sistemsel sorun tek bireye indirgenerek tahlile kavuşturulur. Örneğin Alles’in odasına bayanları yollayan sekreteri Fay’in akıbeti meçhul bırakılır.
“The Assistant” ise sorunun bireylerden değil şahsen yapıdan yani göz yumma onaylama kültüründen kaynaklandığını anlatması bağlamında kıymetli bir üretimdir. Sinemada Roger Ailes ve Harvey Weinstein’ı temsil eden bir üretimci karakteri vardır lakin yalnızca telefondan ya da kapalı kapıların akabinde duyulan otoriter bir sesten ibarettir. Görünür değildir. “The Assistant” bu görünmeyen karakterin hareketleri etrafında olup bitenlere asistan Jane’in gözünden tanıklık etmemizi isteyen bir yapıya sahiptir. Kendimizi ofiste çalışan rastgele biri üzere hissederiz ve Jane’le bir arada kimi tuhaflıkları fark etmeye başlarız. Jane, toplantı öncesi yapımcının odasını temizlerken yerdeki küpeleri ve kravatı toplar, küpeyi almaya gelen sahibine teslim eder, çöpte bulduğu enjeksiyon iğnelerini çöpten çıkararak tıbbi atık torbasına koyarak kendi çöpüne atar. Toplantı için üretimci beklenirken çalışanların “ben olsam o koltukta oturmam” deyip kahkaha atmalarını garipser, muhasebeden gelen ödeme listesinde isim yazılı olmayan iki ödeme kalemi görür. Oyunculuk seçmeleri için gelen genç bayanları yapımcının otel odasına yönlendirir. En sonunda olan biteni anlamlandırdığında şirketin insan kaynakları yöneticisine gidip şikayet etmeye niyetlenir lakin “merak etme onun tipi değilsin” cevabını alır, işten atılmak istemediği için şikayetinden vazgeçer.
“The Assistant”ın seyirciye pozisyonunu ve gücünü berbata kullanan üretimci figürünü göstermeyişi, meselelerin bir kişinin özelliklerine indirgenmesi riskini bertaraf eder. Ailes ve Weinstein üzere beşerler ortadan kalktığında sorun da olmayacakmış hissi bir yanılsamadan ibarettir zira. Kitty Green kendisiyle yapılan bir söyleşide “Bombshell” sinemasını sevmediğini açıklarken şunları söylüyor: Bu mevzuyu ele alma biçimleri, o şirketteki daha geniş sistemsel problemleri ve kültürel cinsiyetçiliği göz arkası edip ve bunun yerine problemleri olan birtakım yüksek kuvvetli insanlara odaklanmayı tercih ediyor. Harvey Weinstein’dan kurtulmuş olabiliriz ancak bu saldırganların iktidar sahibi olmasını sağlayan ve yaptıklarını yapmalarına müsaade veren kültür hala var. Bunu biraz daha incelemek gerekiyor.(9)
Bayan vücudu ve cinselliğini, eril şiddet öykülerini anlatan üretimler içindeysa “Big Little Lies”, “Sharp Objects” (Marti Noxon 2018), “Promising Young Woman” (Emerald Fennell 2020), “Mare of Easttown” (Brad Ingelsby 2021) ve “Last Duel” (Ridley Scott 2021) yer alır. “Big Little Lies”, üst sınıfa mensup Madeline, Jane, Bonnie, Celeste isimli karakterler üzerinden, çocukluk travmaları, konut içi şiddet ve gaslighting’e dair farkındalık yaratan bir dizidir. Kusursuz görünümlü bir hayatı ve evliliği olan Celeste’nin terapi sahneleri, “şiddete uğrayan bayanların niye münasebetlerini sürdürdükleri” ve “niçin şiddetten kimseye kelam etmedikleri” üzere ezberlere yerleşmiş mağdur suçlayıcı sorulara tane tane cevap veriyor. Bayanların taarruza uğrarken birebir anda bunu kayıt altına almaları mümkün değildir. Bayanlar, ailelerine ve arkadaşlarına küçük düşmemek için, kendilerini mağdur pozisyonda görmek istemedikleri yüzleşmekte zorlandıkları için, uzun vakittir istismar içeren münasebet içerisinde yer almaktan kaynaklı halde özgüvenlerini ve kişiliklerini yitirdikleri için ve daha biroldukca niçinle şiddetten kelam etmeyebilir ve münasebetlerini sürdürebilirler. “Big Little Lies”, bayan karakterlerin hayatlarındaki eş ve sevgililerini de ele alarak aslında büyümemiş ve sorumluluk sahibi olmayan çocuklara benzediklerini, çocukluk travması güzelleşmediği için tıpkı patterni yetişkin münasebetlerinde sürdürdüklerini gösteriyor. “Mare of Easttown” ve “Sharp Objects”, dedektif ve gazeteci rolündeki iki bayan karakterle, farklı hikayelerle, tıpkı temayı ele alır. Mare’nin en yakın arkadaşı Lore dışarıdan bakıldığında kusursuz bir evliliğe sahiptir Celeste üzere. Lakin cinayet ve istismar hikayesinin akabinde onun eşi çıkar. “Sharp Objects”te de ana husus genç kızların kaybolması ve öldürülmesidir. Katil bir daha aile ortasından ve tanıdıktır, Camille’in küçük kız kardeşi. “Sharp Objects” buraya dek ismi anılan tüm üretimlerden farklı halde Amerikan kültüründeki şiddet geleneğini tarihî materyalist halde ele aldığı için çok kıymetlidir. Kurmaca bir tarihi gün olan Calhoun Day yüzleşilmeyen şiddet külçeşidinin yerleşmesinin temsili halini alır. Camille’in lise öğrencisiyken yerleşik bir ritüel çerçevesinde okulun futbol ekibinin tecavüzüne uğramış olması bu tarihî bağlamı tamamlar. Mare ve Camille vücutları ve cinsellikle olan ilgilerinde hâkim telaffuzun dışına çıkan özgüvenli karakterlerdir bununla birlikte. “Promising Young Woman”, 2015 yılında Standford Üniversitesi yerleşkesinde Chanel Miller’a tecavüz saldırısının hatalısı olan Brock Turner’a atıfta bulunan bir sinemadır.(10) Yüzücü olduğu için dava sırasında Turner’dan sıkça “umut vaat eden genç adam” olarak kelam edilmiştir.
.
Tıp fakültesinde öğrenciyken, tecavüze uğrayan arkadaşının intiharına şahit olarak mümkün travma daha sonrası gerilim bozukluğu niçiniyle okulu bırakan Cassandra, Lisbeth Salander üzere ömrünü intikama adar. Direktör onu birkaç kadrajda Meryem Ana’ya benzeri halde temsil eder. “Promising Young Woman”, Cassandra’nın günlük rutini aracılığı ile tüm adamların, sarhoş ve iradesiz/çaresiz durumdaki bayanlara dilek duyduğunu, sarhoş kendinden geçmiş bir bayanın; en eğitimli, meslekli, emniyetli görünen erkek için turnusol fonksiyonu gördüğünü gösterir. Bu manada “The Morning Show”un birinci döneminde sarhoş ve yarı baygın vaziyette Cory’nin yanına gelen Bradley’e Cory’nin gösterdiği ihtimam olması gerekene dair örnek teşkil eder.
Efsanevi “Thelma ve Louise”nin (1991) direktörü Ridley Scott tarafınca yönetilen “The Last Duel” (2021), 1388 yılında yani 14. yy sonlarında geçen bir olaya dayanıyor. Scott’un ortaçağda geçen bir hikaye üzerinden son derece somut formda #MeToo devrinde yaşananlara göndermede bulunmasının yanında yaşananları ortaçağ zihniyetine benzettiği de ortadadır.(11) Sinema, soylu bir karakter olan Leydi Marguerite de Carrouges’un, kocasının arkadaşı Jacques Le Gris’nin tecavüzüne uğramasını ve susmayarak tecavüzü ifşa etmesini üç karakterin bakış açısından üç kısımda anlatıyor. Jacques Le Gris’nin bakış açısı ikinci kısmı oluşturuyor. Bu kısımda son derece narsist ve kendine hayran olan bir erkeğin kendisine yönelik kolay bir gülüşü, bakışı ne kadar çarpık yorumladığını görüyoruz. Leydi Marguerite’a yönelik kuşku ve sorgulama; dönemsel dinamikleri ve dönemsel bağlamı usta halde aşarak Leydi Marguerite’nin #MeToo sürecinde konuşmakta olan bayanları çağrıştırmasını sağlıyor, sürekliliğini kuruyor. Leydi Marguerite, farklı ortamlarda daima başına geleni anlatmak zorunda kalır. İstek ile isteyerek birlikte olmadığını, zevk almadığını, tecavüze uğradığını kanıtlamak zorunda bırakılır. Jacques Le Gris’yi güzel bulduğunu söylemiş olması dahi aleyhine kanıt olarak kullanılır, uzun vakittir evli bulunmasına karşın gebe olmayışı ve eşiyle bağına dair detaylar kamusal alana dökülür. her insanın bu husus hakkında kelam sahibi olması mümkün olur. Ailesini rezil etmekle, dedikodu materyali vermekle suçlanır. Jacques Le Gris, tıpkı Mitch Kessler üzere kimseye zorla bir şey yapmadığında ısrarcıdır ve ismi lekeleneceği için çok öfkelidir. Bunun üzerine Jacques Le Gris’nin avukatı / danışmanı şu biçimde söyler:
“Çok garip, tecavüze uğradığını söyleyip kendi ömrünü tehlikeye atıyor bunu niye yapsın ki? (…) Ve bir daha de büyük baskıyı göze alarak ismini ve namını riske atarak Leydi Marguerite bunun yaşandığını söylüyor”
Soru epey sıradan, bunu niye yapsın ki ?
Bunu niye yapsınlar ki ?
*Akademisyen / Sinema Müellifi
Dipnotlar
1 – Eliana Docterman “Pop Culture Reckoned With #MeToo in Radical New Ways in 2020—Even as It Receded From Headlines” https://time.com/5924015/sexual-misconduct-movies-tv-me-too/
2 – https://www.billboard.com/photos/maroon-5-girls-like-you-video-every-woman/
3 – Zehra Çelenk “kuvvetli Kadın” https://www.gazeteduvar.com.tr/guclu-kadin-makale-1514215
Selin Gürel “I Deva a Lot” https://filmloverss.com/i-care-a-lot/
Burçin Yalçın “Hukuki Boşluğa Yuva Yapmış Dişi Aslan” https://altyazi.net/yazilar/elestiriler/i-care-a-lot-hukuki-bosluga-yuva-yapmis-disi-aslan/
4 – Thomsen, Veronika Bennholdt. “Kadın Emeğinin Geleceği ve Bayana Yönelik Şiddet” ortasında Son Sömürge Bayanlar, der. Veronika Bennholdt-Thomsen, Maria Mies, Claudia Von Werlhof, çev. Yıldız Temurkürkan, İrtibat Yayınları, İstanbul, 2008, ss:177-202
5 – “ABD’li aktör Armie Hammer’a tecavüz suçlaması” https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56452283
Armie Hammer'ın eski kız arkadaşı iddiaların ardından konuştu: 'Kaburgamı barbeküde pişirip yemek istediğini söylemişti'
Ünlü oyuncu Armie Hammer'ın birçok kadına cinsel içerikli mesajlar attığı ve bunların tecavüzle yamyamlık fantezileri içerdiği iddiaları gündemi sarsmıştı. Hammer’ın eski kız arkadaşı, bu iddiaları destekleyecek açıklamalar yaptı.
www.cumhuriyet.com.tr
“The Morning Show’ Remakes Itself. Again” https://www.nytimes.com/2021/09/26/arts/television/the-morning-show-jennifer-aniston-reese-witherspoon.html
7 – Pooja Chhabria “Hindistan’da araştırmacılar, yargılanmayan tecavüz failleriyle görüştü: ‘Erkekler niye tecavüz ediyor?” https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55772103
8 – Bu hususla ilgili 2015 tarihindeki şöyleki bir haber de var: https://www.milliyet.com.tr/dunya/o-kanalda-bacak-gostermek-mecburi-2123272
9 – Stephanie Bunbury “We may be rid of Weinstein, but culture exists still’: Filmmaker tackles sexism”
'We may be rid of Weinstein, but culture exists still': Filmmaker tackles sexism
Australian documentary filmmaker Kitty Green delivers her first fictional film, The Assistant, which just screened in Berlin, about a bullying, mercurial producer.
Gamze Akyol “Sönmeyen Bir İntikam Ateşi: Promising Young Woman Sinema İncelemesi” https://www.dadanizm.com/sonmeyen-bir-intikam-atesi-promising-young-woman-film-incelemesi
11 – Burçin Yalçın “Son Düello: Ridley Scott ile Harvey Weinstein Karşı Karşıya” https://altyazi.net/yazilar/elestiriler/son-duello/
Mehmet Açar “Kadın Düşmanı Bir Çağda” https://www.haberturk.com/yazarlar/mehmet-acar/3221879-kadin-dusmani-bir-cagda