“Hababam Sınıfı”ndan pinti okul sahibi olarak tanıdığımız Muharrem Gürses’in yükü köy bahisli melodramları vardır, girişinde mendil dağıtıldığı rivayet edilen veya tüm bir yerli sinemaya damga vurmuş kimi meşhur sahneler… Bu sahnelerde sıklıkla bayan kimi vakit de adam öksürür, mendilinde kan görülür. Bir zirveden aşağı koşarak inenleri de çoğunlukla seyrederiz. Bayan ellerini iki yana sallaya sallaya, gözyaşları ortasında koşuşturur; dorukta yalnız kalan erkek başını öne şayet, yavaşça yan çevirir gölgelenen yüzünü, kaşlar çatılır… Bu sinemalar, bu sahneler… Hepsi şu sıra bir Netflix üretiminde bir daha doğuyor. Doğal bunu düzgün mi anlamalı, orası biraz karışık!
Hakan Bonomo’nun yazıp Ketche ismiyle tanınan Hakan Kırvavaç’ın yönettiği, başrollerini Aslı Enver, Kaan Urgancıoğlu ve çocuk oyuncu Mert Ege Ak’ın paylaştığı “Sen Yaşamaya Bak”, Netflix’te yayınlandı. Beş ay ömrü kalan Melisa’nın oğlu Can’ın geleceğini düşünerek güçlü ve hödük bir adamla sevgili olma sürecini işleyen sinema, o denli başlamakla birlikte hikaye ilerledikçe apayrı (aslında epey tanıdık) bir noktaya sürükleniyor. Dilersiniz birincinin sinemanın konusunu aktaralım.
BURUKLUĞUN FORMÜLÜ ÇOK AÇIK: BEŞ AY ÖMÜR, GENÇ VE HOŞ BAYAN, GÜZEL GÜÇLÜ, BİR DE ÇOCUK!
Bir restoranda garsonluk yapan Melisa’yı (Aslı Enver) muayene odasında, önündeki deftere karalamalar yaparken görürüz. Tabip beş ay ömrü kaldığını söylemiştir, canı sıkkındır. Odadan çıkıp yürür. Bu imgeler üzerine dış ses “hayat dolu” Melisa’nın aklından geçenleri bir çırpıda bildirir izleyiciye. Melisa, babasız büyüyen oğlu Can’ı (Mert Ege Ak) kime emanet edecektir? İş arkadaşı Fatoş’un (Ezgi Şenler) “baba adayı bul” zorlamalarını ısrarla reddeden Melisa oğluyla bir kafede sipariş verdikleri esnada kaba davranışlar sergileyen Fırat’la atışır. Fırat (Kaan Urgancıoğlu), bisiklet üreticisi, güçlü ve beğenilen bir bekârdır. Melisa, Fırat’ın kapağını süslediği iş dünyası mecmuaları birkaç defa karşısına çıkınca daha fazla dayanamaz ve onu tavlayacağını söyler arkadaşına… sonucunı da işaretlere uymak halinde gerekçelendirir.
Bir barda “tesadüfen” tanışıp, bir iki tatlı sert sürtüşmenin akabinde sıcak bir alaka kurarlar. Can ise günlerinin epey dar bir etrafta geçmesi ve tek arkadaşının annesi olması üzere sebeplerden dolayı hayatına yeni bir figür girmesine öfkelense de vakit içinde alışır ve onu muzipliklerine ortak etmeye başlar.
SAADET GÜNEŞİ: 4 ÜSTÜN TESADÜF BİRDEN!
Artık işin bol spoiler içeren kısmına geleceğiz! Haliyle sineması biraz çekiştirmek gerekiyor. Olay örgüsünden başlayalım isterim. Ama öncesinde sinemadaki örgüye “benzer işler” etiketiyle paylaşılabilecek kadar benzeyen meşhur bir sahne var. Görüntü paylaşım sitelerinde yer alıyor, toplumsal medyada vakit zaman önümüze düşüyor(*). bir daha de izlemeye üşenenler için sabrınıza sığınıp sahneyi uzun uzun anacağım.
Sinema, Nejat Saydam’a ilişkin “Saadet Güneşi”, 1970’de çekilmiş. Sahne ise şu biçimde… Hülya Koçyiğit’in canlandırdığı Semra, Murat Soydan’ın canlandırdığı Faruk’tan gebedir fakat ortaları açıktır. O da doğacak çocuğuna soyadını vermesi için babacan bir adam olan Güzel’le nikâh masasına oturmuştur. Taraflardan biri “evet” der, sıra başkasına geçtiğinde Semra’nın annesi çıkagelir, ateş edip evliliği bozar. Kızının yaşlı adamla evlenmesini istemiyordur. Zira yaşlı adamla bir geçmişi vardır, kendi gençliğini mahvetmiştir Cemil… Tesadüf bir! O esnada Faruk çıkagelir. Semra’nın annesi bir iki sayıklamıştır lakin tam manasıyla öğreniriz ki Cemil, Faruk’un babasıdır. Tesadüf iki! Faruk, sert bir ses tonuyla ‘nayır nolamaz’ makamından itirazda bulunur. elbette gerçek açıklanır. Semra gebe olduğu için Güzel’le evlenmektedir, berbat bir niyetleri (aşk meşk vs.) yoktur. Tam bu esnada Cemil rahatlar, nikâh masasına eş adayı olarak oturan bayan artık gelin adayıdır. Bu sefer anne hıçkırıklara boğulur. Semra, Cemil’dendir ve bu durumda Faruk ile Semra kardeştirler. Tesadüf üç! Semra kardeşinden gebe olduğunu anlayınca yıkılır. Ortamdaki herkes şaşkınlığa ve derin bir acıya kapılmış, işler rayından çıkmıştır. Cemil ise zevklidir hatta katıla katıla gülmektedir. Sevincini ise şu biçimde açıklar. Kızına kavuştuğu için memnundur fakat kardeşlerin aşkına üzülmez. niye üzülsün’dür! Faruk’u bir yaşında evlat edinmiştir. Tesadüf dört!
“Öyleyse haydi nikâh masasına” moduna geçilir. Faruk ile Semra’nın memnunlukları önünde mani kalmamıştır. Aslında kâğıt üstünde Faruk Güzel’in nüfusuna kayıtlıdır, Semra ise çabucak hemen geçmemiştir kütüğe. Yani evlilik gerçekleştiğinde yasal olarak iki kardeş evlenmeyecektir. Cemil gelini olan bayana “öz babalık” yapacak, birebir soyadı paylaşılacak, bu biçimdece Faruk açısından güveylik hissiyatı da ortadan kalkacaktır. Bir taşla iki kuş dedikleri! Sahnenin saçmalığı ise bu enteresan tahlilin ötesinde annenin kızı Semra’ya silah doğrulttuğu sıra tepeye çıkar. Silah tutukluk yapınca Semra vefattan dönmüştür. Her şey bir yana niye kızına silah sıkmak ister bu anne? Evliliği engellemenin tek yolu kızı mı öldürmektir? Ayrıyeten asıl kaygısı Güzel’le değil midir? Direktör büyük ihtimalle bu çok öfkeye ve yöneldiği yere dikkat dahi etmemiştir.
OLAY ÖRSÜGÜSÜNE GİRİŞ: İKİ TESADÜF VE MÜNASEBETSİZ BİR ÇIKIŞ NOKTASI
Daha fazla uzatmayacağım. Çoğunuz denk gelmişsinizdir “Saadet Güneşi”ndeki bu enteresan sahneye ve bu kadar anılması da gerekli midir, kuşkulu… Öyleyse bu kuşkuya denk düşen bir kuşkuyu de “Sen Yaşamaya Bak” sinemasının çekilmesi istikametinde duyamaz mıyız? Yalnızca soruyorum! Kırvavaç’ın sineması, şematik sıradanliği ve öyküsel sığlığı bakımından “Saadet Güneşi”nin farklı ve bir o kadar saçma Meksika açmazından farksız bir imaj sunmakta. şüphesiz o kadar girift ilgiler kelam konusu değil, dört tesadüf yerine iki tesadüfle iş görülüyor. Buna rağmen temel açmazın, melodramlarımızdaki baş açmazımız olan “üç ay ömür kalması” hali olduğunu da belirtelim. Üstelik sinema açılırken Melisa, bu sinemalarla dalga geçercesine beş aylık ömür tabirine “üç ay olmasın o” diyerek karşı çıkıyor. Bu çeşitten bir giriş izleyiciye sanki dedirtiyor. Sanki gerçek manada alternatif bir beş ay mı izleyeceğiz? Çok geçmeden hevesimiz kursağımıza diziliyor ve mühlet zarfının sinemadaki tesadüflerin oturması gayesiyle uzatıldığını anlıyoruz. Aşikâr ki üç aya sığmaz bu kadar tesadüf deyip iki ay da bonus vermişler!
Bu çıkışın peşi sıra iki tesadüf geliyor. Birincisi yalnızca Melisa için manalı, daha doğrusu biz manasını epey daha sonra teslim ediyoruz. İkinci tesadüf izleyiciye açıklama babında… Düğümleri çözen cinsten ve Melisa’nın içini döküp rahatlamasını da sağlıyor. Birinci tesadüf dışarıdan şöyleki görünüyor: Ölmek üzere bir bayan var. Çocuğu kime emanet edeceği muamma… Arkadaş(lar)ı da demek ki bu manada sorumluluk sahibi sayılmaz… Akla gelmediğine göre… Kara kara düşünürken bir adama rastlıyor Melisa. Adam tam “zengin piçi”. Hırslı, etrafına duyarsız, onunla konuşmak, irtibat kurmak bir barın gürültülü ortamında konuşmaya benziyor! Seni duymaz, duyar görünür; anlamaz anladığını sav eder. Natürel bu adam (Fırat), Can’a da makus davranıyor. Çocuğun yemek istediği keki kendisi alıyor, Can’a kalmıyor falan… Melisa bu kaba saba adamın muvaffakiyet öyküsünün basıldığı mecmua kapağını alışveriş yaptığı büfede birkaç defa görüyor ve sonucunı veriyor: Onu tavlayacak.
Birinci tesadüfü biz her şeyden habersiz gariban seyirciler, bir “göze kestirme” olarak okuyabilsek dahi ikinci tesadüf tam manasıyla saç baş yolduranından… Artık sıkı durun: Halbuki Can’ın babası Fırat’mış! Daha ne buyrulur! Olaylar geçmişte şu sırayı takip etmiş. Barda başlayan bir “günah gecesi”, Melisa ailesini karşısına alıyor. (Ailesinin anlatıda hiç geçmeyişini, tüm bağların koparıldığını buradan anlıyoruz) Oğluna acıklı bir öykü anlatıyor. “Baban bir gün tuvalet kâğıdı almaya gitti, tekrar dönmedi” diyor. “Öldü” diyor. Çocuk bu yüzden annesi de olur olmadık bir vakit tuvalet kâğıdı almaya çıkmasın diye meskendeki tuvalet kâğıdı hiç bitmesin istiyor.
DURUM TRAGEDYASI, MELODRAM
Kavramlara girecek değilim. Öyleyse bu başlığı niye attım? “Durum” sıkıntısı ilgimi çekti… Televizyon için ortaya atılan “sitcom” tabiri nasıl kabul gördüyse “durum melodramları” sözünü de anabileceğinizi düşünüyorum. Ruhbilim komplekslerle ve daha diğer biçimlerde açıklıyor tragedyaları. Travmatik olaylar ve tahminen erkle kurulan bağların politik alt yapısı, ekonomik bağlayıcılığı tragedyaların kökenini manalı kılıyor. Çağdaş melodramlarda ise ruhsal açıklamalardan beslenen bir kökenin ötesinde gündelik omurdaki köleliği (ücretli köleliği) yasallaştıracak fonksiyonel durumlar var. Yani tragedyalardaki ibretler alabildiğine fonksiyonel bir taraf kazanmış. “Şükret, mevt var” düzlemi yerini “ölüyorsun, şükret ki mevt var” haline bırakmış.
Bu fonksiyonel durumları ise “kalıp tahtası” üzere ele alabiliriz. Usta (senarist) betonu dökmek için kalıbı çakıyor, işi bitince söküyor. Öteki bir inşaatta kullanıyor ve ağacın izleri yeni yapının harcına da yansıyor. Sıva atılıyor, boyanıyor, çeşitli görünümler kazanıyor yapılar. Üç ay ömür kalmasını bu fonksiyonel durumlara örnek verebiliriz. Yeşilçam’da da görüyoruz: Her sinemada öbür yollardan işleniyor lakin izler daima tıpkı… İşin ilginci, bu izlerin günümüze kadar taşınması yani öbür bir manada, kalıp çakmaya ayrılan tahtaların ne hikmetse hiç çürümeyişi… Beş aylık ömür, babanın yıllar daha sonra bulunması, geçmişin serseri eşine/flörtüne kendine bir daha âşık etme gayreti… Bu kalıplar, bu fonksiyonel durumlar “Sen Yaşamaya Bak”n temelinde yer almaktalar…
İÇERİĞİN İŞLENİŞİ YA DA BETONUN KALİTESİNE DAİR KİMİ SIKINTILAR
Günümüzde bu çeşit Yeşilçam kalıpları kullanılabilir elbette kimse kalkıp “şu sineması şu biçimde yazamazsın, şöyleki çekemezsin” diyemez. ‘Demokrasi var’ın ötesinde bu anlatılar, sıradan olsun, çetrefil olsun insanlığın tarihi birikiminin çıktılarıdır ve beşerler her periyot misal kederleri yaşıyor. İnsanlık Yeşilçam koşullarından ne kadar ileriye gitti ki mendil dağıttıran sinemalardan vazgeçilsin fakat bu noktada ‘el insaf’a başvurmak suretiyle içeriğin yeterli dizilmesi istikametinde bir talepte bulunabiliriz. Mantık yanlışları en aza indirilir, “ben bu kalıpların hizmetindeyim” diye bas bas bağıran karakterlerdense, ne bileyim kolay delikli tuğlalardansa ytong falan kullanılabilir. Benim cebimdeki kâğıt para dönüp dolaşıp senin cebine girmez örneğin! Ancak nerede!
Tiplere bir bakalım… Fırat, güçlü, ukala! Melisa, fedakâr anne… Can, yumurcak, afacan, pıtırcan… Çocuğu lütfen şu melodi eşliğinde canlandırın: “Dıt dıtdırıt dıt dıt dıttıt dırıt dıt! Fiuuu fiuuu fiuuu (x2)” Fatoş deseniz çeyrek performans Suna Pekuysal… Bu ucuz karakterlerin yanı sıra olayların bir çırpıda akması inandırıcılığı zedeliyor.
Sinemanın dönümü sayabileceğimiz Melisa’nın Fırat’ı kendine âşık ettiği kısım sıradan bir “Boğaz’ın serin sularına atlama” konusuyla geçilmiş. Adeta hile yazıp geçmişler… Bu kısım bu biçimde geçilince ahenk bozuluyor ve sinemanın kırılma noktaları da sarkıyor. Örneğin Fırat’tan asıl direnç birinci yarıda, “kolay âşık olmama”, “yola gelmeme” noktasında beklenirken ikinci yarıda ve Yeşilçamvari pürüzlerle karşımıza çıkıyor. Alışılmış bu çabuk âşık olma problemini gerekçelendirmek mümkün. Fırat serseri yaşantısından sıkılmış, kendisine diş gösteren birinci bayana vuruluyor. Yerseniz! Yerseniz zira bayan diş falan da göstermiyor! her neyse Fırat ikinci yarıda, Melisa’nın öleceğini öğrenince bağlantıyı sarsıntıya sokmak ismine “demek her şey Can’a baba bulmak içindi” başına giriyor. esasen bu “hastanede, yaklaşan vefatı öğrenme” sahnesi de o kadar tanıdık ki… Odadan çıkan doktor açıklama yapıyor falan. Doktor yaşlıca… Acilde yaşlı doktor ne arasın? Orta yaşlısı güç bulunur! Hem o odanın bir ismi vardır, “sarı oda” derler, ikincisi kimse çıkıp açıklama yapmaz. Bir refakatçi alınır içeri, o hastanın başında durur.
Ayrıyeten acile gitmişliğimiz var, bir sedyeyi beş kişinin sürdüğünü görmedim hiç! Acile değil de onkolojiye mi götürdüler sanki? Gerçi sinemada hanımın kanser olduğuna dair bir tabir geçmiyor. Haydi bunları da geçtik diyelim. Asıl sıkıntı şu: Takdir edersiniz ki Fırat üzere bir adam (ya da rastgele bir adam) aniden değişmez, karayken ak olmaz. Birinci karşılaştıkları sahneyi hatırlayalım. Adam çocuğun almak istediği keki satın alıyor, iştahla ısırıyor, yerden çıkınca çöpe atıyor. Saf kötülük yahu! Saf çıkıntılık, ukalalık… Ne derseniz deyin… Bu adam bir anda nasıl ülkü baba adayına dönüşüyor? Çocukla yakınlık kurmaya çalışmalar falan. Diyelim Melisa’ya âşık oldu, aşk onu ehlileştirdi, tamam… Ama Can ile bu kadar âlâ geçinmesi, daha doğrusu Can’ın bütün aksiliklerine göğüs gererek irtibat kurmaya çalışması ne ölçüde anlaşılır? Bu adamı madem dönüştürecektiniz, bari keki çöpe attırmasaydınız! Keke yazık oldu!
Gerçek hayatta karşılığı olmayan ve Fırat’ın tek kullanımlık dönüşümünden öte daha trajik bir manzara sunan hikayemiz ise Melisa’nın hiç dönüşmeyişi… Yani aslında Fırat’ın beş ay ömrü kalsa bir anda karakterini aykırı yüz edebilir, yaşantısında ihtilale falan kalkışabilir lakin hepi topu beş ayı kalan Melisa yalnızca oğlu Can’ı düşünüyor. Fedakâr anne amenna… Lakin o kadar mı? Yani bu bayanın tek nazaranvi bir restoranda çalışıp babasından habersiz oğlunu mu büyütmek? Baba da geldiğine bakılırsa artık ölebilir yani, gerçek anlamış mıyız? Çok sıradan bir örnek verelim. Bir erkek müşteri var, daima kelamlı tacizde bulunuyor. “Canım” diyor restorandaki garsonlara, tacizkâr bir vurguyla… Melisa’nın burada bile canına tak demiyor, onu ilerleyen sahnelerde bir daha beyaz atlı prensi Fırat savunuyor! Hayır arkadaş, beş ay ömrü kalan bir bayan ne kadar dehşete ve gelecek tasasına kapılırsa kapılsın bu biçimdesine reaksiyonsuz kalmaz! Akla mantığa sığmıyor bu boyun eğiş… Bu bayana kölelik mi öneriliyor? Melisa öleceğini öğrendikten daha sonra çok dram yapmıyor, bir kenara çekilip sık sık ağlamıyor tahminen lakin ömrü da olağan temposunda sürdürüyor. Bu doğal bir ısrar sayılmaz. Kaş yapayım derken göz çıkarılmış. Yaklaşan mevt sinemadan rol çalmasın, odaktaki his yaşama sevinci ve hayata devam etme motivasyonu olsun istenmiş, nedir ki ayar tutturulamayınca ortaya bir garabet çıkmış.
* *
Garabeti tamamlayan karakter ise Can… Çocuk karakterler romantik güldürülerde, melodramlarda “sanat filmleri”nin bilakis belirli bir maksada hizmet ederler. Romantik güldürülerde zorluk çıkarırlar, melodramlarda ortada kalır, bir açmazın tarafı kılınırlar. Can da sinemada zorluk çıkarıyor lakin çıkardığı zorluklar anlatıda hiç bir yere bağlanmıyor. Annesiyle Fırat’ın yemeğe çıktıkları sahnede yangın sensörünü çalıştıracak kadar şımarık bir çocuk bulunmasına rağmen kısa müddette şirin sıpaya eviriliyor. Büyümüş de küçülmüş halleri yetmezmişçesine Fırat’ı test ettiği sahne akıllara ziyan. Bir beyaz eşya dükkânının vitrinine taş atıyor, esnaf başlarına toplanınca da Fırat’a “baba” diyor. Fırat ne yapsın, çocuğu kaptığı üzere kaçıyor. Bu nasıl bir babalık testi anlayışı? Çocuk şımarıklığı ile izah etmek dahi güç…
Kelamı daha uzatmak mümkün lakin gereksiz… “Sen Yaşamaya Bak”, Yeşilçam’a amiyane tabirle “işine bak kardeşim” demiş bir sinema olarak “Netflix-biz yandık siz yanmayın” klasöründe fazlacatan yerini aldı… Yeşilçamseverler ise bu biçimde imitasyonları hak etmiyor. Kesinlikle!
*
Hakan Bonomo’nun yazıp Ketche ismiyle tanınan Hakan Kırvavaç’ın yönettiği, başrollerini Aslı Enver, Kaan Urgancıoğlu ve çocuk oyuncu Mert Ege Ak’ın paylaştığı “Sen Yaşamaya Bak”, Netflix’te yayınlandı. Beş ay ömrü kalan Melisa’nın oğlu Can’ın geleceğini düşünerek güçlü ve hödük bir adamla sevgili olma sürecini işleyen sinema, o denli başlamakla birlikte hikaye ilerledikçe apayrı (aslında epey tanıdık) bir noktaya sürükleniyor. Dilersiniz birincinin sinemanın konusunu aktaralım.
BURUKLUĞUN FORMÜLÜ ÇOK AÇIK: BEŞ AY ÖMÜR, GENÇ VE HOŞ BAYAN, GÜZEL GÜÇLÜ, BİR DE ÇOCUK!
Bir restoranda garsonluk yapan Melisa’yı (Aslı Enver) muayene odasında, önündeki deftere karalamalar yaparken görürüz. Tabip beş ay ömrü kaldığını söylemiştir, canı sıkkındır. Odadan çıkıp yürür. Bu imgeler üzerine dış ses “hayat dolu” Melisa’nın aklından geçenleri bir çırpıda bildirir izleyiciye. Melisa, babasız büyüyen oğlu Can’ı (Mert Ege Ak) kime emanet edecektir? İş arkadaşı Fatoş’un (Ezgi Şenler) “baba adayı bul” zorlamalarını ısrarla reddeden Melisa oğluyla bir kafede sipariş verdikleri esnada kaba davranışlar sergileyen Fırat’la atışır. Fırat (Kaan Urgancıoğlu), bisiklet üreticisi, güçlü ve beğenilen bir bekârdır. Melisa, Fırat’ın kapağını süslediği iş dünyası mecmuaları birkaç defa karşısına çıkınca daha fazla dayanamaz ve onu tavlayacağını söyler arkadaşına… sonucunı da işaretlere uymak halinde gerekçelendirir.
Bir barda “tesadüfen” tanışıp, bir iki tatlı sert sürtüşmenin akabinde sıcak bir alaka kurarlar. Can ise günlerinin epey dar bir etrafta geçmesi ve tek arkadaşının annesi olması üzere sebeplerden dolayı hayatına yeni bir figür girmesine öfkelense de vakit içinde alışır ve onu muzipliklerine ortak etmeye başlar.
SAADET GÜNEŞİ: 4 ÜSTÜN TESADÜF BİRDEN!
Artık işin bol spoiler içeren kısmına geleceğiz! Haliyle sineması biraz çekiştirmek gerekiyor. Olay örgüsünden başlayalım isterim. Ama öncesinde sinemadaki örgüye “benzer işler” etiketiyle paylaşılabilecek kadar benzeyen meşhur bir sahne var. Görüntü paylaşım sitelerinde yer alıyor, toplumsal medyada vakit zaman önümüze düşüyor(*). bir daha de izlemeye üşenenler için sabrınıza sığınıp sahneyi uzun uzun anacağım.
Sinema, Nejat Saydam’a ilişkin “Saadet Güneşi”, 1970’de çekilmiş. Sahne ise şu biçimde… Hülya Koçyiğit’in canlandırdığı Semra, Murat Soydan’ın canlandırdığı Faruk’tan gebedir fakat ortaları açıktır. O da doğacak çocuğuna soyadını vermesi için babacan bir adam olan Güzel’le nikâh masasına oturmuştur. Taraflardan biri “evet” der, sıra başkasına geçtiğinde Semra’nın annesi çıkagelir, ateş edip evliliği bozar. Kızının yaşlı adamla evlenmesini istemiyordur. Zira yaşlı adamla bir geçmişi vardır, kendi gençliğini mahvetmiştir Cemil… Tesadüf bir! O esnada Faruk çıkagelir. Semra’nın annesi bir iki sayıklamıştır lakin tam manasıyla öğreniriz ki Cemil, Faruk’un babasıdır. Tesadüf iki! Faruk, sert bir ses tonuyla ‘nayır nolamaz’ makamından itirazda bulunur. elbette gerçek açıklanır. Semra gebe olduğu için Güzel’le evlenmektedir, berbat bir niyetleri (aşk meşk vs.) yoktur. Tam bu esnada Cemil rahatlar, nikâh masasına eş adayı olarak oturan bayan artık gelin adayıdır. Bu sefer anne hıçkırıklara boğulur. Semra, Cemil’dendir ve bu durumda Faruk ile Semra kardeştirler. Tesadüf üç! Semra kardeşinden gebe olduğunu anlayınca yıkılır. Ortamdaki herkes şaşkınlığa ve derin bir acıya kapılmış, işler rayından çıkmıştır. Cemil ise zevklidir hatta katıla katıla gülmektedir. Sevincini ise şu biçimde açıklar. Kızına kavuştuğu için memnundur fakat kardeşlerin aşkına üzülmez. niye üzülsün’dür! Faruk’u bir yaşında evlat edinmiştir. Tesadüf dört!
“Öyleyse haydi nikâh masasına” moduna geçilir. Faruk ile Semra’nın memnunlukları önünde mani kalmamıştır. Aslında kâğıt üstünde Faruk Güzel’in nüfusuna kayıtlıdır, Semra ise çabucak hemen geçmemiştir kütüğe. Yani evlilik gerçekleştiğinde yasal olarak iki kardeş evlenmeyecektir. Cemil gelini olan bayana “öz babalık” yapacak, birebir soyadı paylaşılacak, bu biçimdece Faruk açısından güveylik hissiyatı da ortadan kalkacaktır. Bir taşla iki kuş dedikleri! Sahnenin saçmalığı ise bu enteresan tahlilin ötesinde annenin kızı Semra’ya silah doğrulttuğu sıra tepeye çıkar. Silah tutukluk yapınca Semra vefattan dönmüştür. Her şey bir yana niye kızına silah sıkmak ister bu anne? Evliliği engellemenin tek yolu kızı mı öldürmektir? Ayrıyeten asıl kaygısı Güzel’le değil midir? Direktör büyük ihtimalle bu çok öfkeye ve yöneldiği yere dikkat dahi etmemiştir.
OLAY ÖRSÜGÜSÜNE GİRİŞ: İKİ TESADÜF VE MÜNASEBETSİZ BİR ÇIKIŞ NOKTASI
Daha fazla uzatmayacağım. Çoğunuz denk gelmişsinizdir “Saadet Güneşi”ndeki bu enteresan sahneye ve bu kadar anılması da gerekli midir, kuşkulu… Öyleyse bu kuşkuya denk düşen bir kuşkuyu de “Sen Yaşamaya Bak” sinemasının çekilmesi istikametinde duyamaz mıyız? Yalnızca soruyorum! Kırvavaç’ın sineması, şematik sıradanliği ve öyküsel sığlığı bakımından “Saadet Güneşi”nin farklı ve bir o kadar saçma Meksika açmazından farksız bir imaj sunmakta. şüphesiz o kadar girift ilgiler kelam konusu değil, dört tesadüf yerine iki tesadüfle iş görülüyor. Buna rağmen temel açmazın, melodramlarımızdaki baş açmazımız olan “üç ay ömür kalması” hali olduğunu da belirtelim. Üstelik sinema açılırken Melisa, bu sinemalarla dalga geçercesine beş aylık ömür tabirine “üç ay olmasın o” diyerek karşı çıkıyor. Bu çeşitten bir giriş izleyiciye sanki dedirtiyor. Sanki gerçek manada alternatif bir beş ay mı izleyeceğiz? Çok geçmeden hevesimiz kursağımıza diziliyor ve mühlet zarfının sinemadaki tesadüflerin oturması gayesiyle uzatıldığını anlıyoruz. Aşikâr ki üç aya sığmaz bu kadar tesadüf deyip iki ay da bonus vermişler!
Bu çıkışın peşi sıra iki tesadüf geliyor. Birincisi yalnızca Melisa için manalı, daha doğrusu biz manasını epey daha sonra teslim ediyoruz. İkinci tesadüf izleyiciye açıklama babında… Düğümleri çözen cinsten ve Melisa’nın içini döküp rahatlamasını da sağlıyor. Birinci tesadüf dışarıdan şöyleki görünüyor: Ölmek üzere bir bayan var. Çocuğu kime emanet edeceği muamma… Arkadaş(lar)ı da demek ki bu manada sorumluluk sahibi sayılmaz… Akla gelmediğine göre… Kara kara düşünürken bir adama rastlıyor Melisa. Adam tam “zengin piçi”. Hırslı, etrafına duyarsız, onunla konuşmak, irtibat kurmak bir barın gürültülü ortamında konuşmaya benziyor! Seni duymaz, duyar görünür; anlamaz anladığını sav eder. Natürel bu adam (Fırat), Can’a da makus davranıyor. Çocuğun yemek istediği keki kendisi alıyor, Can’a kalmıyor falan… Melisa bu kaba saba adamın muvaffakiyet öyküsünün basıldığı mecmua kapağını alışveriş yaptığı büfede birkaç defa görüyor ve sonucunı veriyor: Onu tavlayacak.
Birinci tesadüfü biz her şeyden habersiz gariban seyirciler, bir “göze kestirme” olarak okuyabilsek dahi ikinci tesadüf tam manasıyla saç baş yolduranından… Artık sıkı durun: Halbuki Can’ın babası Fırat’mış! Daha ne buyrulur! Olaylar geçmişte şu sırayı takip etmiş. Barda başlayan bir “günah gecesi”, Melisa ailesini karşısına alıyor. (Ailesinin anlatıda hiç geçmeyişini, tüm bağların koparıldığını buradan anlıyoruz) Oğluna acıklı bir öykü anlatıyor. “Baban bir gün tuvalet kâğıdı almaya gitti, tekrar dönmedi” diyor. “Öldü” diyor. Çocuk bu yüzden annesi de olur olmadık bir vakit tuvalet kâğıdı almaya çıkmasın diye meskendeki tuvalet kâğıdı hiç bitmesin istiyor.
DURUM TRAGEDYASI, MELODRAM
Kavramlara girecek değilim. Öyleyse bu başlığı niye attım? “Durum” sıkıntısı ilgimi çekti… Televizyon için ortaya atılan “sitcom” tabiri nasıl kabul gördüyse “durum melodramları” sözünü de anabileceğinizi düşünüyorum. Ruhbilim komplekslerle ve daha diğer biçimlerde açıklıyor tragedyaları. Travmatik olaylar ve tahminen erkle kurulan bağların politik alt yapısı, ekonomik bağlayıcılığı tragedyaların kökenini manalı kılıyor. Çağdaş melodramlarda ise ruhsal açıklamalardan beslenen bir kökenin ötesinde gündelik omurdaki köleliği (ücretli köleliği) yasallaştıracak fonksiyonel durumlar var. Yani tragedyalardaki ibretler alabildiğine fonksiyonel bir taraf kazanmış. “Şükret, mevt var” düzlemi yerini “ölüyorsun, şükret ki mevt var” haline bırakmış.
Bu fonksiyonel durumları ise “kalıp tahtası” üzere ele alabiliriz. Usta (senarist) betonu dökmek için kalıbı çakıyor, işi bitince söküyor. Öteki bir inşaatta kullanıyor ve ağacın izleri yeni yapının harcına da yansıyor. Sıva atılıyor, boyanıyor, çeşitli görünümler kazanıyor yapılar. Üç ay ömür kalmasını bu fonksiyonel durumlara örnek verebiliriz. Yeşilçam’da da görüyoruz: Her sinemada öbür yollardan işleniyor lakin izler daima tıpkı… İşin ilginci, bu izlerin günümüze kadar taşınması yani öbür bir manada, kalıp çakmaya ayrılan tahtaların ne hikmetse hiç çürümeyişi… Beş aylık ömür, babanın yıllar daha sonra bulunması, geçmişin serseri eşine/flörtüne kendine bir daha âşık etme gayreti… Bu kalıplar, bu fonksiyonel durumlar “Sen Yaşamaya Bak”n temelinde yer almaktalar…
İÇERİĞİN İŞLENİŞİ YA DA BETONUN KALİTESİNE DAİR KİMİ SIKINTILAR
Günümüzde bu çeşit Yeşilçam kalıpları kullanılabilir elbette kimse kalkıp “şu sineması şu biçimde yazamazsın, şöyleki çekemezsin” diyemez. ‘Demokrasi var’ın ötesinde bu anlatılar, sıradan olsun, çetrefil olsun insanlığın tarihi birikiminin çıktılarıdır ve beşerler her periyot misal kederleri yaşıyor. İnsanlık Yeşilçam koşullarından ne kadar ileriye gitti ki mendil dağıttıran sinemalardan vazgeçilsin fakat bu noktada ‘el insaf’a başvurmak suretiyle içeriğin yeterli dizilmesi istikametinde bir talepte bulunabiliriz. Mantık yanlışları en aza indirilir, “ben bu kalıpların hizmetindeyim” diye bas bas bağıran karakterlerdense, ne bileyim kolay delikli tuğlalardansa ytong falan kullanılabilir. Benim cebimdeki kâğıt para dönüp dolaşıp senin cebine girmez örneğin! Ancak nerede!
Tiplere bir bakalım… Fırat, güçlü, ukala! Melisa, fedakâr anne… Can, yumurcak, afacan, pıtırcan… Çocuğu lütfen şu melodi eşliğinde canlandırın: “Dıt dıtdırıt dıt dıt dıttıt dırıt dıt! Fiuuu fiuuu fiuuu (x2)” Fatoş deseniz çeyrek performans Suna Pekuysal… Bu ucuz karakterlerin yanı sıra olayların bir çırpıda akması inandırıcılığı zedeliyor.
Sinemanın dönümü sayabileceğimiz Melisa’nın Fırat’ı kendine âşık ettiği kısım sıradan bir “Boğaz’ın serin sularına atlama” konusuyla geçilmiş. Adeta hile yazıp geçmişler… Bu kısım bu biçimde geçilince ahenk bozuluyor ve sinemanın kırılma noktaları da sarkıyor. Örneğin Fırat’tan asıl direnç birinci yarıda, “kolay âşık olmama”, “yola gelmeme” noktasında beklenirken ikinci yarıda ve Yeşilçamvari pürüzlerle karşımıza çıkıyor. Alışılmış bu çabuk âşık olma problemini gerekçelendirmek mümkün. Fırat serseri yaşantısından sıkılmış, kendisine diş gösteren birinci bayana vuruluyor. Yerseniz! Yerseniz zira bayan diş falan da göstermiyor! her neyse Fırat ikinci yarıda, Melisa’nın öleceğini öğrenince bağlantıyı sarsıntıya sokmak ismine “demek her şey Can’a baba bulmak içindi” başına giriyor. esasen bu “hastanede, yaklaşan vefatı öğrenme” sahnesi de o kadar tanıdık ki… Odadan çıkan doktor açıklama yapıyor falan. Doktor yaşlıca… Acilde yaşlı doktor ne arasın? Orta yaşlısı güç bulunur! Hem o odanın bir ismi vardır, “sarı oda” derler, ikincisi kimse çıkıp açıklama yapmaz. Bir refakatçi alınır içeri, o hastanın başında durur.
Ayrıyeten acile gitmişliğimiz var, bir sedyeyi beş kişinin sürdüğünü görmedim hiç! Acile değil de onkolojiye mi götürdüler sanki? Gerçi sinemada hanımın kanser olduğuna dair bir tabir geçmiyor. Haydi bunları da geçtik diyelim. Asıl sıkıntı şu: Takdir edersiniz ki Fırat üzere bir adam (ya da rastgele bir adam) aniden değişmez, karayken ak olmaz. Birinci karşılaştıkları sahneyi hatırlayalım. Adam çocuğun almak istediği keki satın alıyor, iştahla ısırıyor, yerden çıkınca çöpe atıyor. Saf kötülük yahu! Saf çıkıntılık, ukalalık… Ne derseniz deyin… Bu adam bir anda nasıl ülkü baba adayına dönüşüyor? Çocukla yakınlık kurmaya çalışmalar falan. Diyelim Melisa’ya âşık oldu, aşk onu ehlileştirdi, tamam… Ama Can ile bu kadar âlâ geçinmesi, daha doğrusu Can’ın bütün aksiliklerine göğüs gererek irtibat kurmaya çalışması ne ölçüde anlaşılır? Bu adamı madem dönüştürecektiniz, bari keki çöpe attırmasaydınız! Keke yazık oldu!
Gerçek hayatta karşılığı olmayan ve Fırat’ın tek kullanımlık dönüşümünden öte daha trajik bir manzara sunan hikayemiz ise Melisa’nın hiç dönüşmeyişi… Yani aslında Fırat’ın beş ay ömrü kalsa bir anda karakterini aykırı yüz edebilir, yaşantısında ihtilale falan kalkışabilir lakin hepi topu beş ayı kalan Melisa yalnızca oğlu Can’ı düşünüyor. Fedakâr anne amenna… Lakin o kadar mı? Yani bu bayanın tek nazaranvi bir restoranda çalışıp babasından habersiz oğlunu mu büyütmek? Baba da geldiğine bakılırsa artık ölebilir yani, gerçek anlamış mıyız? Çok sıradan bir örnek verelim. Bir erkek müşteri var, daima kelamlı tacizde bulunuyor. “Canım” diyor restorandaki garsonlara, tacizkâr bir vurguyla… Melisa’nın burada bile canına tak demiyor, onu ilerleyen sahnelerde bir daha beyaz atlı prensi Fırat savunuyor! Hayır arkadaş, beş ay ömrü kalan bir bayan ne kadar dehşete ve gelecek tasasına kapılırsa kapılsın bu biçimdesine reaksiyonsuz kalmaz! Akla mantığa sığmıyor bu boyun eğiş… Bu bayana kölelik mi öneriliyor? Melisa öleceğini öğrendikten daha sonra çok dram yapmıyor, bir kenara çekilip sık sık ağlamıyor tahminen lakin ömrü da olağan temposunda sürdürüyor. Bu doğal bir ısrar sayılmaz. Kaş yapayım derken göz çıkarılmış. Yaklaşan mevt sinemadan rol çalmasın, odaktaki his yaşama sevinci ve hayata devam etme motivasyonu olsun istenmiş, nedir ki ayar tutturulamayınca ortaya bir garabet çıkmış.
* *
Garabeti tamamlayan karakter ise Can… Çocuk karakterler romantik güldürülerde, melodramlarda “sanat filmleri”nin bilakis belirli bir maksada hizmet ederler. Romantik güldürülerde zorluk çıkarırlar, melodramlarda ortada kalır, bir açmazın tarafı kılınırlar. Can da sinemada zorluk çıkarıyor lakin çıkardığı zorluklar anlatıda hiç bir yere bağlanmıyor. Annesiyle Fırat’ın yemeğe çıktıkları sahnede yangın sensörünü çalıştıracak kadar şımarık bir çocuk bulunmasına rağmen kısa müddette şirin sıpaya eviriliyor. Büyümüş de küçülmüş halleri yetmezmişçesine Fırat’ı test ettiği sahne akıllara ziyan. Bir beyaz eşya dükkânının vitrinine taş atıyor, esnaf başlarına toplanınca da Fırat’a “baba” diyor. Fırat ne yapsın, çocuğu kaptığı üzere kaçıyor. Bu nasıl bir babalık testi anlayışı? Çocuk şımarıklığı ile izah etmek dahi güç…
Kelamı daha uzatmak mümkün lakin gereksiz… “Sen Yaşamaya Bak”, Yeşilçam’a amiyane tabirle “işine bak kardeşim” demiş bir sinema olarak “Netflix-biz yandık siz yanmayın” klasöründe fazlacatan yerini aldı… Yeşilçamseverler ise bu biçimde imitasyonları hak etmiyor. Kesinlikle!
*