Bir kan çizgisinin üstünde durmak: Emin Alper’in ‘Kurak Günler’i

Hatiram

New member
Nilay Özer

Emin Alper’in yazıp yönettiği “Kurak Günler” haftalardır gündemimizde. Evvel yarattığı tesirler ve ödüllerle konuşuldu, artık de sinemanın nasıl cezalandırıldığı, bunun sansür açısından ve siyasi boyutlarıyla ne manaya geldiği tartışılıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü’nün üretim dayanağı verdiği sinema birinci vakit içinderda Cannes Sinema Festivali’nde gösterildi, 59. Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği ve Ankara Sinema Şenliği’nden mükafatlar aldı. Direktörün Altın Portakal ödül merasiminde yaptığı konuşmada Seyahat direnişini selamlaması, Boğaziçi Üniversitesi’nin iktidar tarafınca ele geçirilmesini ve her türlü zorbalığı kınamasının akabinde sinemaya verilen dayanak faiziyle birlikte geri istendi. Hepimizin cebinden çıkmış paralarla oluşmuş bir bütçe ile sinemaları destekleyen bakanlık, sanatkarların gündemi değerlendirmelerine, muhalif açıklamalar yapmalarına yasak getirebilir mi? “Desteğinizi korumak için sessiz kalmalısınız” diyebilir mi? Dün sineması izleyince, yüz yıldır romanlardan, hikayelerden okuduğumuz, temel aktörleri ve bağlantıları fazlaca da değişmemiş Anadolu taşrasının Türkiye özelinde ve global boyutta şimdiki problemlerle karşı karşıya kalmış halini gördüm.



Film, bir av sahnesiyle başlıyor. Belediye liderinin avukat oğlu Şahin’in de ortalarında bulunduğu bir küme erkek, domuzları öldürmenin, kan dökmenin yarattığı bir azgınlık ve kendinden geçme haliyle kasaba sokaklarında koşturuyorlar. Domuz, İslam toplumlarındaki dinî ve kültürel kodlamasıyla kendisine en az acınan canlı maalesef. Avın sonunda bir aracın gerisine iple bağlanmış, sokaklarda sürüklenirken görüyoruz onu. Geçtiği asfalt yerde bir kan çizgisi bırakarak ilerliyor ve kasabaya yeni atanan genç savcı Emre de o kan çizgisinin üzerinden giriyor anlatıya. Düşmanın meyyit vücudunun itibarsızlaştırılması, İlyada’da Akhilleus’un Hector’un vücudunu atlı otomobiline bağlayıp günlerce meydanda sürüklemesinden de anlaşılacağı üzere çok eski bir uygulama. Han Kang’ın ‘Vejetaryen’ isimli romanında da kanıma işlemiş bu biçimde bir sahne vardı. Meskenin köpeği konutun kızını ısırınca, baba köpeği otomobiline bağlayıp otoyolda sürüklüyor, hatta köpeğin etini kızına yedirmek istiyordu. Sinemadaki bu sahne, Ali Kemal’in 1922’de taş ve çekiçlerle başına vurularak öldürülmesi ve cesedinin bir ip bağlanarak yerlerde sürüklenmesinden, “düşman” cesetlerin itibarsızlaştırılmasına ve son periyot sık şahit olduğumuz, hayvanlara karşı işlenen hatalara kadar bir dizi olayla şiddet ve linç sorunsallarının içine çekiyor bizi. Otomobil, ip ve yerde sürüklenen cesedi görür görmez hafızamız kurmaca ve gerçekliğe dair bu tecrübeleri üst üste yapıştırarak sorguluyor. Emre, domuzun yolda bıraktığı kan çizgisinde ilerliyor otomobiliyle zira kasabanın ataerkil, paraya ve iktidara el koymuş, güçsüz olana her türlü şiddeti uygulayan işleyişine dur diyecek herkes o çizginin üstünde yürümek zorunda.

Domuz avı, kasabalı erkekler için bir cümbüş olmuş. Bir ortaya geldiklerinde av görüntülerini izliyor, vurulan domuzların yuvarlanıp düşme anlarında keyifle basıyorlar kahkahayı. Domuzdan obruklara ve su kıtlığına sıçrıyoruz. Obruk da domuz kadar kuvvetli bir gerçek, kuvvetli bir simge. Sinemanın büyük kısmı Kayseri’de çekilmiş. Obruklar, Konya’daki obruklara benziyor. Yeraltı sularının çekilmesi ya da çok kullanması, global ısınma ve kuraklık tesiriyle Konya’da artık yılda 20-30 yeni obruk oluştuğu tekraren bahis oldu basında. Tarlanın ya da mahallenin altından su çekiliyor ve obruk yutuyor yüzeydeki ömrü. Katastrofik bir durum. Yerin ayağımızın altından çekilmesi, günümüzde iklim konusunda yazanların tekrar yeniden lisana getirdiği bir olgu. Ekonomik, kültürel ve ekolojik boyutlarıyla yer, toprak ayağımızın altından kayıyor. Bruno Latour, iklim krizini inkâr etmeyeceksek siyasette yolumuzu nasıl bulacağımızı değerlendirdiği kitabı ‘Rota’da, “Yeni evrensellik, yerin çökmekte olduğunu duyumsamaktır” diyor. Latour’a bakılırsa, Trump Amerikası, Brexit daha sonrası İngiltere, yükselen sağ siyasetleriyle kimi Avrupa ülkeleri ve büyük şirketler iklim krizinin reddi için akıl almaz yatırımlar yapıyorlar zira gezegenin kaynaklarının herkese refah sunmaya yetmeyeceğini anladılar ve çağdaşlığın dünyasallaşmasına dair eski siyasetlerine son verdiler. “Kurak Günler”, su sıkıntısını işliyor bu obruk felaketinin ortasında. Su, kasabada siyasetin çatışma eksenini oluşturuyor ve mevcut belediye lideri yeraltı sularıyla su vadediyor. Lidere ve taraftarlarına göre bölgede obruklar daima vardı. Sorunun büyümesi, obrukların mahalleleri yutması, meskenlerinin altına kadar gelmiş felaket bile reddedilebilir onlar için. “Sıcak havalar daima vardı”, “Küresel ısınma yalan” diyenleri hatırlayalım.

.

İklim krizini reddedenlerin beraberinde hegemonik erkekler olması dikkat verilmesi gereken bir öbür nokta. Kendileri üzere olmayan erkekler, bayanlar, hayvanlar, esnaf ve kasaba halkı çeşitli boyutlarda hegemonik erkeklik performanslarına maruz kalıyor. Savcı Emre ve gazeteci Murat, göçer bir çingene topluluğunun üyesi olan Pekmez ve domuzlar… Bunların haricinde kalan herkes, Hannah Arendt’in ‘Kötülüğün bayağılığı’nı bize tekrar hatırlatacak biçimde iktidarın tarafında ve kışkırtılmaya hazırlar. Arendt, hiç bir büyük berbatlığın kitlelerin iştiraki olmaksızın gerçekleşmeyeceğini yüzümüze vuruyordu. Sinemada Pekmez’in kişisel şartları ve sosyolojik pozisyonu bağlamında başına gelenlere, yenidenlayan kabahat karşısında kasabanın hatta polisin ve hukukun acziyetine, mesleğini etiğe uygunluk çerçevesinde gerçekleştirmek isteyenlerin de Pekmez’le birebir mağduriyeti yaşadıkları bir çıkışsızlık eklenir. Savcının karakteri gereğince kuvvetli değildir kötülük karşısında. Şantaj sisteminin en baştan ağına düşer, aklı karıştırılır, üstelik Murat’la ortalarındaki cinsel çekim, siyasi iktidara sırtını yaslamış zehirli erkekliklerin dünyasında onu av durumuna düşürür. Bu taşrayı, Refik Halit Karay’dan, Yaşar Kemal’den, Ferit Edgü’den, Orhan Pamuk’tan ve öbür bir epey müelliften biliyoruz. Karay’ın ‘Yatık Emine’sini sonunda açlıktan, soğuktan öleceği bir göçmen mahallesine atanlarla, göçer konar Pekmez’e acı çektirenler tıpkı. Fakat problem giderek katmanlaşıyor zira iklim konusu ırk, milliyet, toplumsal sınıf, cinsiyet bağlamındaki hak ihlallerini bu sefer iklim adaletsizliği boyutuyla kat ediyor. Parayı, gücü ellerinde tutanlar, ekonomik ve ekolojik olarak tabanı ayağımızın altından kaydırıyor ve bu biçimdece hem yarattıkları ekolojik tahribatın bedelini ödüyor birebir vakitte şiddetlerine maruz kalıyoruz.

Filmi izleyecek olanların heyecanını kaçırmamak için öyküyü daha fazla açık etmeyeceğim fakat o kan çizgisinde daima bir arada yürüdüğümüzü söylemek isterim. Yozlaşmanın, hatada iş birliği yapanların karşısında olma sıkıntısı edebiyatın, tiyatronun, sinemanın kıymetli mevzularından biri oldu her vakit. “Kurak Günler”de yeni olan, mevzunun yeni siyasal çatışma eksenleriyle birleşmiş olmasıdır. Bir obruk, bağı bahçeyi, mahalleyi nasıl yutuyorsa, iklim krizi, hukuksuzluk ve etik yozlaşma da bizi o denli yutuyor. Tarafları ayıran şey artık ortamızda duran ve sonunda her iki tarafı da yutacak olan o “obruk”.
 
Üst