Dünyanın en iyi diplomatı, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, son zamanlarda fosil yakıt üreticilerine karşı sert eleştirilerde bulunurken alışılmadık derecede açık sözlü oldu. Onları “yıkımdan kâr elde etmekle” suçladı. Hükümetlere kömüre fon sağlamayı durdurmaları ve yeni petrol ve gaz projelerini yavaşlatmaları çağrısında bulundu. “Gezegen yok ediciler için tarih geliyor” dedi.
Peki bu “gezegen yok edicileri” kimlerdir? Ona isim vermiyor.
Dünyanın kömür devi Çin değil. Her ikisi de iddialı iklim yasalarına sahip olan ancak yeni petrol ve gaz izinleri vermeye devam eden Britanya veya ABD değil. Devlete ait bir petrol şirketinin yaklaşmakta olan Birleşmiş Milletler iklim görüşmelerine ev sahipliği yaptığı bir petrol devleti olan Birleşik Arap Emirlikleri değil; aktivistler, bu hareketin görüşmelerin meşruiyetine zarar verdiğini söylüyor.
Çelişkiler, iklim değişikliğini ana meselesi haline getiren 74 yaşındaki Portekizli siyasetçi Bay Guterres’in sınırlarının yanı sıra, küresel ısınma kadar acil bir konuya ilişkin diplomatik taktik kitabındaki eksiklikleri de ortaya koyuyor.
Uluslararası Kriz Grubu için Birleşmiş Milletler ritüellerini çözen Richard Gowan, “Çok taraflı diplomasinin ve çok taraflı zirvelerin kuralları, ihtiyacımız olan hızlı ve etkili tepkiye uygun değil” dedi.
2015 Paris İklim Anlaşması, ülkelerin yalnızca iklim kirliliğiyle mücadele için gönüllü hedefler belirlemesini gerektiriyor. Yıllık iklim müzakerelerinden ortaya çıkan anlaşmalar, kömür, petrol ve gaz savunucuları da dahil olmak üzere her ülkenin her kelime ve her virgül üzerinde anlaşmaya varması nedeniyle düzenli olarak sulandırılıyor.
Genel Sekreter ikna edebilir ama emredemez, teşvik edebilir ama uygulatamaz. Birleşmiş Milletler Şartı onu engellemese bile belirli ülkelerin isimlerini vermiyor.
Onun uyarılarına rağmen hükümetler fosil yakıt sübvansiyonlarını 2022’de yalnızca rekor bir rakam olan 7 trilyon dolara çıkardılar. Çok az ülkenin ekonomilerini fosil yakıtlardan uzaklaştırmaya yönelik somut planları var ve birçoğu doğrudan veya dolaylı olarak kömür, petrol ve gazdan elde edilen gelirlere güveniyor. İklim değişikliğinin insanlığa verdiği zarar artmaya devam ediyor.
Eski Birleşmiş Milletler iklim diplomatı ve Tufts Üniversitesi Fletcher Okulu profesörü Rachel Kyte, “Rolünü bir tür hakikat anlatıcısı olarak yorumladı” dedi. “Genel Sekreter olarak kendisine tanınan yetkiler büyük ama sınırlıdır.”
Bu hafta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu oturum aralarında diplomatik olarak göz kırptı. Çarşamba günü ev sahipliği yapacağı İklim Hırsı Zirvesi’nde, mikrofonu yalnızca isteğine uyan ülkelere verecek ve o da ancak zirveyi ciddiye aldıklarını göstermek için üst düzey bir lider göndermeleri durumunda. Bay Gowan, “Aslında kimseyi isimlendirmeyi ve utandırmayı gerektirmeyen bir isimlendirme ve utandırma aracı” dedi.
Listeye kimin ekleneceği konusunda yoğun diplomatik tartışmalar yaşandı. 100’den fazla ülke konuşma talebinde bulundu ve Sayın Guterres’in danışmanları da listede yer almayı hak ettiklerini kanıtlamak için daha fazla bilgi talep etti. Bazıları şunu sordu: Kömürü aşamalı olarak bırakmak için ne yaptınız? Ne kadar iklim finansmanı teklif ettiniz? Hala yeni petrol ve gaz izinleri veriyor musunuz? Ve benzeri.
Kenyalı aktivist Mohamed Adow, “Guterres’in yangına dayanmaya çalıştığını görmek güzel” dedi.
Sayın Guterres konuşmacıların listesini yayınlamak için son dakikaya kadar bekledi.
Hoş olmayan şeyleri bekleyin.
ABD iklim elçisi John Kerry’nin toplantıya katılması ancak konuşmaması bekleniyor. (Bay Guterres mikrofonu yalnızca üst düzey devlet başkanlarına veriyor.) Bu yıl Çin delegasyonu başkanı Başkan Yardımcısı Han Zheng’in konuşma rolünü üstlenip üstlenmeyeceği belli değil. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen mikrofonu eline aldı. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Genel Kurul toplantısına hiçbir şekilde gelmiyor. Emirlik petrol şirketinin başkanı ve bir sonraki iklim görüşmelerine ev sahipliği yapan Sultan el-Jaber’in bir konuşma yapması planlanıyor.
Bay Guterres ayrıca iklim emisyonlarını azaltmaya yönelik “güvenilir” hedefler olarak adlandırdığı şirketleri de katılmaya davet edecek. Bunları bir elin parmaklarıyla saymayı bekleyin.
En üst göreve seçilmeden önce Birleşmiş Milletler mülteci örgütünü 10 yıl boyunca yöneten Bay Guterres, iklim değişikliğini her zaman merkezi bir konu haline getirmedi.
Aslında 2016 yılında Birleşmiş Milletler başkanlığına seçildiğinde bu konuda konuşmamıştı. İklim, 2015 yılında Paris Anlaşması’nı yürürlüğe koyan selefi Ban Ki-moon’un en önemli sorunu olarak görülüyordu. Sayın Guterres bunun yerine Suriye’deki savaştan, terörizmden ve Birleşmiş Milletler’deki cinsiyet eşitliğinden bahsetti. (Onun seçilmesi, dünyanın 70 yıllık tarihinde ilk kez bir kadının dizginleri eline alması için baskı yapanları hayal kırıklığına uğrattı.)
2018 yılında bir değişiklik oldu. Bu yılki Genel Kurul’da iklim değişikliğini “zamanımızın belirleyici sorunu” olarak nitelendirdi. 2019’da iklim aktivisti Greta Thunberg’i Genel Kurul’a davet etti ve Thunberg’in dünya liderlerine duyduğu ham öfke (“Dünya liderlerine nasıl cüret edersin?” diye bağırdı) sosyal medyada heyecan yarattı. ABD, Paris Anlaşması’ndan çekiliyor.
Bay Guterres ise ABD’yi ismen eleştirmekten özenle kaçındı.
2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından petrol şirketleri rekor kar elde ederken dilini sertleştirdi. Genel Kurul’da dünya liderlerine “Fosil yakıt şirketlerini ve onların üreticilerini sorumlu tutmalıyız” dedi. Beklenmedik karlara vergi getirilmesi çağrısında bulundu, ülkeleri fosil yakıt sübvansiyonlarını askıya almaya çağırdı ve özel şirketler için “yeşil aklama” konusunda yönergeler yayınlayacak bir komite atadı.
Bu yıl, petrol ve gaz projelerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının yakalanıp depolanmasını veya “azaltılmasını” isteyenler ile petrol ve gazın tamamen yer altında kalmasını isteyenler arasındaki çekişmeli tartışmaya ağırlık verdi. “Sorun sadece fosil yakıt emisyonları değil. Bay Guterres Haziran ayında, “Bu fosil yakıtlar, nokta” dedi.
İklim kirliliğiyle mücadele etmek için şirketlerle birlikte çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan CDP’nin kurucusu ve eski başkanı Paul Simpson, özel sektörden gelen tepkilerin karışık olduğunu söyledi. Bazı liderler özel görüşmelerde Bay Guterres’in fosil yakıtların hızla ortadan kaldırılması çağrısında haklı olduğunu söylerken diğerleri, kendisi ne derse desin çoğu ulusal hükümetin hala somut enerji geçiş planlarından yoksun olduğunu belirtiyor.
Bay Simpson, “Asıl soru şu: Birleşmiş Milletler ne kadar etkili?” dedi. “Hükümetlerin odaklanmasını ve plan yapmasını sağlama yeteneğine sahip. Ancak BM’nin dişleri yok, bu yüzden ulusal hükümetler ve şirketler harekete geçmeli.”
Peki bu “gezegen yok edicileri” kimlerdir? Ona isim vermiyor.
Dünyanın kömür devi Çin değil. Her ikisi de iddialı iklim yasalarına sahip olan ancak yeni petrol ve gaz izinleri vermeye devam eden Britanya veya ABD değil. Devlete ait bir petrol şirketinin yaklaşmakta olan Birleşmiş Milletler iklim görüşmelerine ev sahipliği yaptığı bir petrol devleti olan Birleşik Arap Emirlikleri değil; aktivistler, bu hareketin görüşmelerin meşruiyetine zarar verdiğini söylüyor.
Çelişkiler, iklim değişikliğini ana meselesi haline getiren 74 yaşındaki Portekizli siyasetçi Bay Guterres’in sınırlarının yanı sıra, küresel ısınma kadar acil bir konuya ilişkin diplomatik taktik kitabındaki eksiklikleri de ortaya koyuyor.
Uluslararası Kriz Grubu için Birleşmiş Milletler ritüellerini çözen Richard Gowan, “Çok taraflı diplomasinin ve çok taraflı zirvelerin kuralları, ihtiyacımız olan hızlı ve etkili tepkiye uygun değil” dedi.
2015 Paris İklim Anlaşması, ülkelerin yalnızca iklim kirliliğiyle mücadele için gönüllü hedefler belirlemesini gerektiriyor. Yıllık iklim müzakerelerinden ortaya çıkan anlaşmalar, kömür, petrol ve gaz savunucuları da dahil olmak üzere her ülkenin her kelime ve her virgül üzerinde anlaşmaya varması nedeniyle düzenli olarak sulandırılıyor.
Genel Sekreter ikna edebilir ama emredemez, teşvik edebilir ama uygulatamaz. Birleşmiş Milletler Şartı onu engellemese bile belirli ülkelerin isimlerini vermiyor.
Onun uyarılarına rağmen hükümetler fosil yakıt sübvansiyonlarını 2022’de yalnızca rekor bir rakam olan 7 trilyon dolara çıkardılar. Çok az ülkenin ekonomilerini fosil yakıtlardan uzaklaştırmaya yönelik somut planları var ve birçoğu doğrudan veya dolaylı olarak kömür, petrol ve gazdan elde edilen gelirlere güveniyor. İklim değişikliğinin insanlığa verdiği zarar artmaya devam ediyor.
Eski Birleşmiş Milletler iklim diplomatı ve Tufts Üniversitesi Fletcher Okulu profesörü Rachel Kyte, “Rolünü bir tür hakikat anlatıcısı olarak yorumladı” dedi. “Genel Sekreter olarak kendisine tanınan yetkiler büyük ama sınırlıdır.”
Bu hafta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu oturum aralarında diplomatik olarak göz kırptı. Çarşamba günü ev sahipliği yapacağı İklim Hırsı Zirvesi’nde, mikrofonu yalnızca isteğine uyan ülkelere verecek ve o da ancak zirveyi ciddiye aldıklarını göstermek için üst düzey bir lider göndermeleri durumunda. Bay Gowan, “Aslında kimseyi isimlendirmeyi ve utandırmayı gerektirmeyen bir isimlendirme ve utandırma aracı” dedi.
Listeye kimin ekleneceği konusunda yoğun diplomatik tartışmalar yaşandı. 100’den fazla ülke konuşma talebinde bulundu ve Sayın Guterres’in danışmanları da listede yer almayı hak ettiklerini kanıtlamak için daha fazla bilgi talep etti. Bazıları şunu sordu: Kömürü aşamalı olarak bırakmak için ne yaptınız? Ne kadar iklim finansmanı teklif ettiniz? Hala yeni petrol ve gaz izinleri veriyor musunuz? Ve benzeri.
Kenyalı aktivist Mohamed Adow, “Guterres’in yangına dayanmaya çalıştığını görmek güzel” dedi.
Sayın Guterres konuşmacıların listesini yayınlamak için son dakikaya kadar bekledi.
Hoş olmayan şeyleri bekleyin.
ABD iklim elçisi John Kerry’nin toplantıya katılması ancak konuşmaması bekleniyor. (Bay Guterres mikrofonu yalnızca üst düzey devlet başkanlarına veriyor.) Bu yıl Çin delegasyonu başkanı Başkan Yardımcısı Han Zheng’in konuşma rolünü üstlenip üstlenmeyeceği belli değil. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen mikrofonu eline aldı. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Genel Kurul toplantısına hiçbir şekilde gelmiyor. Emirlik petrol şirketinin başkanı ve bir sonraki iklim görüşmelerine ev sahipliği yapan Sultan el-Jaber’in bir konuşma yapması planlanıyor.
Bay Guterres ayrıca iklim emisyonlarını azaltmaya yönelik “güvenilir” hedefler olarak adlandırdığı şirketleri de katılmaya davet edecek. Bunları bir elin parmaklarıyla saymayı bekleyin.
En üst göreve seçilmeden önce Birleşmiş Milletler mülteci örgütünü 10 yıl boyunca yöneten Bay Guterres, iklim değişikliğini her zaman merkezi bir konu haline getirmedi.
Aslında 2016 yılında Birleşmiş Milletler başkanlığına seçildiğinde bu konuda konuşmamıştı. İklim, 2015 yılında Paris Anlaşması’nı yürürlüğe koyan selefi Ban Ki-moon’un en önemli sorunu olarak görülüyordu. Sayın Guterres bunun yerine Suriye’deki savaştan, terörizmden ve Birleşmiş Milletler’deki cinsiyet eşitliğinden bahsetti. (Onun seçilmesi, dünyanın 70 yıllık tarihinde ilk kez bir kadının dizginleri eline alması için baskı yapanları hayal kırıklığına uğrattı.)
2018 yılında bir değişiklik oldu. Bu yılki Genel Kurul’da iklim değişikliğini “zamanımızın belirleyici sorunu” olarak nitelendirdi. 2019’da iklim aktivisti Greta Thunberg’i Genel Kurul’a davet etti ve Thunberg’in dünya liderlerine duyduğu ham öfke (“Dünya liderlerine nasıl cüret edersin?” diye bağırdı) sosyal medyada heyecan yarattı. ABD, Paris Anlaşması’ndan çekiliyor.
Bay Guterres ise ABD’yi ismen eleştirmekten özenle kaçındı.
2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından petrol şirketleri rekor kar elde ederken dilini sertleştirdi. Genel Kurul’da dünya liderlerine “Fosil yakıt şirketlerini ve onların üreticilerini sorumlu tutmalıyız” dedi. Beklenmedik karlara vergi getirilmesi çağrısında bulundu, ülkeleri fosil yakıt sübvansiyonlarını askıya almaya çağırdı ve özel şirketler için “yeşil aklama” konusunda yönergeler yayınlayacak bir komite atadı.
Bu yıl, petrol ve gaz projelerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının yakalanıp depolanmasını veya “azaltılmasını” isteyenler ile petrol ve gazın tamamen yer altında kalmasını isteyenler arasındaki çekişmeli tartışmaya ağırlık verdi. “Sorun sadece fosil yakıt emisyonları değil. Bay Guterres Haziran ayında, “Bu fosil yakıtlar, nokta” dedi.
İklim kirliliğiyle mücadele etmek için şirketlerle birlikte çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan CDP’nin kurucusu ve eski başkanı Paul Simpson, özel sektörden gelen tepkilerin karışık olduğunu söyledi. Bazı liderler özel görüşmelerde Bay Guterres’in fosil yakıtların hızla ortadan kaldırılması çağrısında haklı olduğunu söylerken diğerleri, kendisi ne derse desin çoğu ulusal hükümetin hala somut enerji geçiş planlarından yoksun olduğunu belirtiyor.
Bay Simpson, “Asıl soru şu: Birleşmiş Milletler ne kadar etkili?” dedi. “Hükümetlerin odaklanmasını ve plan yapmasını sağlama yeteneğine sahip. Ancak BM’nin dişleri yok, bu yüzden ulusal hükümetler ve şirketler harekete geçmeli.”