Semra Yansit
Derya Deniz’in direktör ve yapımcılığını yaptığı “Hêza” belgeseli, Şengal, Rojava ve Rakka’da çekildi. Avrupa’da sinema şenliklerinde gösterilen “Hêza”, Boden Milletlerarası Sinema Festivali’de En Âlâ Belgesel Mükafatı, SiciliAmbiente Sinema Festivali’nde Milletlerarası Af Örgütü İnsan Hakları Mükafatı ve Portekiz’in hafıza, kimlik ve hudutlar bahisli MDOC-melgaco Belgesel Sinema Şenliği’nde Don Kişot Mükafatı olmak üzere toplamda 7 mükafata paha görüldü.
1985 yılında Mersin’de dünyaya gelen direktör Derya Deniz, aslen Urfa’nın Siverek ilçesinden. Kürt kültürel bedelleriyle büyüyen sanatçı, “Ülke ve yurt şuuru derin olan bir aile gerçekliğim var” diyerek Kürtlere yönelik baskı ve zulme ailesinin de maruz kaldığını ve 1999 yılının Ağustos ayında ailesiyle birlikte kendi yurdundan Rusya’ya göç etmek zorunda bırakıldığını söylemiş oldu. Rusya’da büyüyen Deniz, orta ve yüksek tahsilini burada tamamladı. Gazetecilik kısmından mezun oldu ve bu alanda çalışmaya başladı.
“Hep daha fazlasını yapmam gerektiğine inandım ve gazeteci olarak şahit olduklarımı sanatla nasıl buluşturabilirim arayışı içerisinde oldum ve ‘Hêza’ ile müsabakamız, tanışmamız bu biçimde oldu” diyen Derya Deniz’le birinci belgesel sineması “Hêza”yı, çalışma şartlarını ve yeni çalışmalarını konuştuk.
Derya Deniz
“Hêza” belgesel sineması neyi anlatıyor? İsmi nereden geliyor?
Hêza, 14 yaşında DAİŞ tarafınca tüm ailesiyle birlikte kaçırılan bir kız çocuğu. Kaçırıldıktan daha sonra çocuk yaşta tekraren cinsel istismara maruz kalmış, ganimet muamelesi görmüş, şiddetin her türlüsünden nasibini almış. Hêza, bir daha özgür olabilmek, kendi yurduna dönmek ve ailesine kavuşmak için büyük bir çaba veriyor. O kızılca kıyamet içerisinde nefes almanın kendisi açısından dayanılmaz sancılarıyla 2 yıl kadar yaşıyor. Musul’un Tilafer ilçesi, Suriye’nin Tabka ve son olarak DAİŞ’in kendisine başşehir olarak belirlediği Rakka’ya gdolayılüyor. Rakka’da en son bırakıldığı meskenden kaçmaya karar verip bir Kürt aile aracılığıyla özgürlüğüne kavuşuyor.
Hêza, öfkeli bir bayan. Kendisine ve başka tüm bayanlara yapılanları affetmemeye ve kesinlikle intikamlarını almaya yeminli hem de… bir daha Şengal’e döndüğünde her şeyin hayli öteki bir biçimde geliştiğine tanıklık ediyor. Artık savunmasız bir Şengal yok, kendi öz savunma güçlerini ve örgütlülüğünü oluşturan ve her türlü hücuma karşı kendisini koruyabilecek kuvvetli bir Şengal var. Hêza, bu gerçeklikle karşılaşınca öfkesini ve intikam alma hissini halkının özgürlüğünü savunma lafına evriltiyor ve YJŞ’ye katılmaya karar veriyor. bir süre öz savunma ve askeri eğitimden geçtikten daha sonra DAİŞ ile devam eden savaşa etkin bir biçimde katılıyor. Ve kendi ısrarıyla YPJ-YPG ve QSD güçlerinin başlattığı ‘Fırat’ın Gazabı Hamlesi’ne katılıyor. Atak hem de Êzidî bayanlarının intikamını alma atılımıdır de. Rakka’nın özgürleştirildiği güne kadar DAİŞ ile çabada faal bir biçimde yer alıyor ve DAİŞ’in elinden kurtarılan Êzidî bayanlarını birinci kucaklayanlardan oluyor.
niçin öteki bir isim değil de Hêza?
Hêza, Kürtçe’de kuvvetli manasına geliyor. Hêza, DAİŞ’ten kurtulup Şengal özsavunma güçlerinde yer almaya karar verdiğinde bu ismi alıyor kendisine. Kıssa, Hêza’nın öyküsü ve bu kıssayı özetleyecek söz Hêza’dır. O yüzden hem kahramanımızın ismi birebir vakitte bu öykünün özeti olduğunu düşündüğümden kaynaklı Hêza ismini tercih ettim.
‘SİNEMA, YAŞANANLARI ORTAYA KOYABİLECEK EN ÂLÂ ARAÇ’
“Hêza” belgesel sineması sizin birinci çalışmanız. Daha evvel benzeri rastgele bir çalışmanın ortasında yer aldınız mı?
Kuşkusuz kendi halkımın, bayanların sesini duyurmak için yol, formül ve araçlar da gereklidir. Yaşadıklarımız ve öykülerimiz daima kendi sonları içerisinde kaldı. Çok ağır bedeller ödendi, beşerim diyen her insanın vicdanının, yüreğinin kaldıramayacağı acılara, trajedilere daima birlikte tanıklık ettik. Halkım ve halkımın bayanları bunları yaşarken, kâfi seviyede dünyada duyulmaması, hissedilmemesi ve sahiplenilmemesi beni daima öfkelendirdi ve daha âlâ nasıl yansıtıp duyurabilirim uğraşı içerisine koydu. Şunu fark ettim, yaşadıklarımız aslına bakarsanız fazlaca etkileyici, sarsıcı. Yaşananları en düzgün ortaya koyabilecek bir araç daha bulma arayışıydı benimkisi. bununla birlikte bir hafıza oluşturmamız lazım, her şeydilk evvel gelecek kuşakların de hatırında kalması ve asla unutmaması gereken yaşanmışlıklar var. Bunlar bizim kimliğimiz üzere. Sinema ya da belgesel de âlâ bir yol ve araç diye düşünüyorum.
Daha evvel görsel alanda programcılık, kameramanlık vs. biroldukça faaliyet içerisinde bulundum. Ama “Hêza” belgeseli hem direktör hem proje olarak birinci tecrübem.
.
Belgeseli çekerken yaşadığınız zorluklar nelerdi?
Çekimin tüm kademeleri hem benim için tıpkı vakitte Hêza için fazlaca sarsıcıydı. Hêza yaşadığı o kabus dolu günlere bir daha gidiyordu ve birden fazla defa onu hüngür hüngür ağlarken yakalıyordum. Yaşadıklarının büyük ihtimalle tesirini bir ömür uzunluğu üzerinden atamayacak. O zulüm ve azap dolu günler daima öfkesini besleyecek. Doğal Hêza ile bir arada her birimiz açısından bu durum değişmeyecek. Meskeninin avlusundan çıkarıldığı gün Hêza için savunmasız ve kaygı dolu günler başlıyor. ötürüsıyla gdolayıldüğü birinci yerden son yere kadar her bir yere bir daha adım attığında o günleri bir daha yaşıyor üzereydi. O kuvvetli silahlı bayan, kendisine azap edilen konutların eşiğine vardığında o kaygı, zulüm ve azap dolu vakit içindera dönüyordu ve tanımı benim açımdan da imkansız bir ürkeklik, çaresizlik kendisini dışa vuruyordu. Ben o anlarda yer, vakit ve hafızada yer edinenler içinde kalıyordum. Hêza’nın kendisi de o denli. daha sonra kendi kendime o denli kolay geride, geçmişte bırakılamıyormuş her şey dedim. Hele bu bir bayan olunca epey daha fazla sıkıntı.
Tabii bu çalışmanın zorluklarının bir boyutuydu. Öteki taraftan belgesel çalışması devam ederken, Şengal, Türk devleti tarafınca bombalanıyordu, Rakka’da hâlâ yer yer DAİŞ’in atakları gerçekleşiyordu. Şengal’den Kuzey Doğu Suriye’ye geçmek bile hayli zorluydu. Zira Irak hükümeti, DAİŞ çeteleri Şengal’e saldırdığında QSD güçleri tarafınca büyük bedeller verilerek açılan koridoru bile kapatmıştı. O koridordan binlerce Êzidî YPG ve YPJ güçlerinin savunması eşliğinde inançlı bölgelere geçirilmişti. Ancak çekimler devam ederken artık o koridor da yoktu. Lakin bu kuvvetli süreçlerin hiç birinde yalnız değildim. Benim bu belgeseli sağlıklı bir biçimde tamamlayıp bitirmem için etrafımdaki herkes adeta seferber olmuştu. Hêza’nın öyküsünü duyan herkes bir biçimde bu kıssanın tüm dünyaya duyurulmasını istiyordu. Nihayetinde belgeselin tüm çekim basamaklarını tamamladık ve bugün dünyanın birfazlaca ülkesinde Hêza’nın öyküsü bayanlar ve halklarla buluştu, onlara da cüret ve kararlılık ismine ilham kaynağı oldu.
‘EBU LEYLA SİNEMASININ ÇEKİMLERİ BİTTİ’
“Hêza” belgeseli 7. mükafatını aldı. Bu mükafatlar gelecekte yeni bir sinema çalışmasına vesile olur mu?
Bu mükafatlar DAİŞ faşizmi ve vahşeti karşısında korkusuzca savaşan, direnen ve özgür bir Şengal yaratmayı hayal eden ve bu hayalin peşinden koşanlarındır. Aslında Hêza, Kürt halkının direniş tarihinde birinci değil. 100 yıldır işgale ve soykırıma karşı direnen bir Kürdistan halk gerçekliği var. Bu direniş kendi bayan ve erkek kahramanlarını yarattı. Dün olduğu üzere bugün de onların yarattığı direniş geleneği ve mirası üzerinden şekilleniyor Kürt halkının direnişi. Hêza da olağan olarak ki bu direnişin bir kesimi ve sürdürücülerinden oldu. Kürt halkı hiç bir vakit köleliği, boyun eğmeyi ve esareti kabullenmedi. Bu gerçeklikten yola çıkarak özetlemek gerekirse şu biçimde tabir edeyim; Hêza ne birinci ne de son olacak…
Minbic’in ve Kobanê’nin kahramanlaşan kumandanı Ebu Leyla’nın Leyla’sının gözünden hem Kobanê savaşını birebir vakitte babasının kıssasını mevzu alacağım bir proje üzerinde çalışıyorum. Çekimlerinin birçoklarını tamamladım, öteki hazırlık etaplarına önümüzdeki süreçte geçmeyi planlıyorum.
Derya Deniz’in direktör ve yapımcılığını yaptığı “Hêza” belgeseli, Şengal, Rojava ve Rakka’da çekildi. Avrupa’da sinema şenliklerinde gösterilen “Hêza”, Boden Milletlerarası Sinema Festivali’de En Âlâ Belgesel Mükafatı, SiciliAmbiente Sinema Festivali’nde Milletlerarası Af Örgütü İnsan Hakları Mükafatı ve Portekiz’in hafıza, kimlik ve hudutlar bahisli MDOC-melgaco Belgesel Sinema Şenliği’nde Don Kişot Mükafatı olmak üzere toplamda 7 mükafata paha görüldü.
1985 yılında Mersin’de dünyaya gelen direktör Derya Deniz, aslen Urfa’nın Siverek ilçesinden. Kürt kültürel bedelleriyle büyüyen sanatçı, “Ülke ve yurt şuuru derin olan bir aile gerçekliğim var” diyerek Kürtlere yönelik baskı ve zulme ailesinin de maruz kaldığını ve 1999 yılının Ağustos ayında ailesiyle birlikte kendi yurdundan Rusya’ya göç etmek zorunda bırakıldığını söylemiş oldu. Rusya’da büyüyen Deniz, orta ve yüksek tahsilini burada tamamladı. Gazetecilik kısmından mezun oldu ve bu alanda çalışmaya başladı.
“Hep daha fazlasını yapmam gerektiğine inandım ve gazeteci olarak şahit olduklarımı sanatla nasıl buluşturabilirim arayışı içerisinde oldum ve ‘Hêza’ ile müsabakamız, tanışmamız bu biçimde oldu” diyen Derya Deniz’le birinci belgesel sineması “Hêza”yı, çalışma şartlarını ve yeni çalışmalarını konuştuk.
Derya Deniz
“Hêza” belgesel sineması neyi anlatıyor? İsmi nereden geliyor?
Hêza, 14 yaşında DAİŞ tarafınca tüm ailesiyle birlikte kaçırılan bir kız çocuğu. Kaçırıldıktan daha sonra çocuk yaşta tekraren cinsel istismara maruz kalmış, ganimet muamelesi görmüş, şiddetin her türlüsünden nasibini almış. Hêza, bir daha özgür olabilmek, kendi yurduna dönmek ve ailesine kavuşmak için büyük bir çaba veriyor. O kızılca kıyamet içerisinde nefes almanın kendisi açısından dayanılmaz sancılarıyla 2 yıl kadar yaşıyor. Musul’un Tilafer ilçesi, Suriye’nin Tabka ve son olarak DAİŞ’in kendisine başşehir olarak belirlediği Rakka’ya gdolayılüyor. Rakka’da en son bırakıldığı meskenden kaçmaya karar verip bir Kürt aile aracılığıyla özgürlüğüne kavuşuyor.
Hêza, öfkeli bir bayan. Kendisine ve başka tüm bayanlara yapılanları affetmemeye ve kesinlikle intikamlarını almaya yeminli hem de… bir daha Şengal’e döndüğünde her şeyin hayli öteki bir biçimde geliştiğine tanıklık ediyor. Artık savunmasız bir Şengal yok, kendi öz savunma güçlerini ve örgütlülüğünü oluşturan ve her türlü hücuma karşı kendisini koruyabilecek kuvvetli bir Şengal var. Hêza, bu gerçeklikle karşılaşınca öfkesini ve intikam alma hissini halkının özgürlüğünü savunma lafına evriltiyor ve YJŞ’ye katılmaya karar veriyor. bir süre öz savunma ve askeri eğitimden geçtikten daha sonra DAİŞ ile devam eden savaşa etkin bir biçimde katılıyor. Ve kendi ısrarıyla YPJ-YPG ve QSD güçlerinin başlattığı ‘Fırat’ın Gazabı Hamlesi’ne katılıyor. Atak hem de Êzidî bayanlarının intikamını alma atılımıdır de. Rakka’nın özgürleştirildiği güne kadar DAİŞ ile çabada faal bir biçimde yer alıyor ve DAİŞ’in elinden kurtarılan Êzidî bayanlarını birinci kucaklayanlardan oluyor.
niçin öteki bir isim değil de Hêza?
Hêza, Kürtçe’de kuvvetli manasına geliyor. Hêza, DAİŞ’ten kurtulup Şengal özsavunma güçlerinde yer almaya karar verdiğinde bu ismi alıyor kendisine. Kıssa, Hêza’nın öyküsü ve bu kıssayı özetleyecek söz Hêza’dır. O yüzden hem kahramanımızın ismi birebir vakitte bu öykünün özeti olduğunu düşündüğümden kaynaklı Hêza ismini tercih ettim.
‘SİNEMA, YAŞANANLARI ORTAYA KOYABİLECEK EN ÂLÂ ARAÇ’
“Hêza” belgesel sineması sizin birinci çalışmanız. Daha evvel benzeri rastgele bir çalışmanın ortasında yer aldınız mı?
Kuşkusuz kendi halkımın, bayanların sesini duyurmak için yol, formül ve araçlar da gereklidir. Yaşadıklarımız ve öykülerimiz daima kendi sonları içerisinde kaldı. Çok ağır bedeller ödendi, beşerim diyen her insanın vicdanının, yüreğinin kaldıramayacağı acılara, trajedilere daima birlikte tanıklık ettik. Halkım ve halkımın bayanları bunları yaşarken, kâfi seviyede dünyada duyulmaması, hissedilmemesi ve sahiplenilmemesi beni daima öfkelendirdi ve daha âlâ nasıl yansıtıp duyurabilirim uğraşı içerisine koydu. Şunu fark ettim, yaşadıklarımız aslına bakarsanız fazlaca etkileyici, sarsıcı. Yaşananları en düzgün ortaya koyabilecek bir araç daha bulma arayışıydı benimkisi. bununla birlikte bir hafıza oluşturmamız lazım, her şeydilk evvel gelecek kuşakların de hatırında kalması ve asla unutmaması gereken yaşanmışlıklar var. Bunlar bizim kimliğimiz üzere. Sinema ya da belgesel de âlâ bir yol ve araç diye düşünüyorum.
Daha evvel görsel alanda programcılık, kameramanlık vs. biroldukça faaliyet içerisinde bulundum. Ama “Hêza” belgeseli hem direktör hem proje olarak birinci tecrübem.
.
Belgeseli çekerken yaşadığınız zorluklar nelerdi?
Çekimin tüm kademeleri hem benim için tıpkı vakitte Hêza için fazlaca sarsıcıydı. Hêza yaşadığı o kabus dolu günlere bir daha gidiyordu ve birden fazla defa onu hüngür hüngür ağlarken yakalıyordum. Yaşadıklarının büyük ihtimalle tesirini bir ömür uzunluğu üzerinden atamayacak. O zulüm ve azap dolu günler daima öfkesini besleyecek. Doğal Hêza ile bir arada her birimiz açısından bu durum değişmeyecek. Meskeninin avlusundan çıkarıldığı gün Hêza için savunmasız ve kaygı dolu günler başlıyor. ötürüsıyla gdolayıldüğü birinci yerden son yere kadar her bir yere bir daha adım attığında o günleri bir daha yaşıyor üzereydi. O kuvvetli silahlı bayan, kendisine azap edilen konutların eşiğine vardığında o kaygı, zulüm ve azap dolu vakit içindera dönüyordu ve tanımı benim açımdan da imkansız bir ürkeklik, çaresizlik kendisini dışa vuruyordu. Ben o anlarda yer, vakit ve hafızada yer edinenler içinde kalıyordum. Hêza’nın kendisi de o denli. daha sonra kendi kendime o denli kolay geride, geçmişte bırakılamıyormuş her şey dedim. Hele bu bir bayan olunca epey daha fazla sıkıntı.
Tabii bu çalışmanın zorluklarının bir boyutuydu. Öteki taraftan belgesel çalışması devam ederken, Şengal, Türk devleti tarafınca bombalanıyordu, Rakka’da hâlâ yer yer DAİŞ’in atakları gerçekleşiyordu. Şengal’den Kuzey Doğu Suriye’ye geçmek bile hayli zorluydu. Zira Irak hükümeti, DAİŞ çeteleri Şengal’e saldırdığında QSD güçleri tarafınca büyük bedeller verilerek açılan koridoru bile kapatmıştı. O koridordan binlerce Êzidî YPG ve YPJ güçlerinin savunması eşliğinde inançlı bölgelere geçirilmişti. Ancak çekimler devam ederken artık o koridor da yoktu. Lakin bu kuvvetli süreçlerin hiç birinde yalnız değildim. Benim bu belgeseli sağlıklı bir biçimde tamamlayıp bitirmem için etrafımdaki herkes adeta seferber olmuştu. Hêza’nın öyküsünü duyan herkes bir biçimde bu kıssanın tüm dünyaya duyurulmasını istiyordu. Nihayetinde belgeselin tüm çekim basamaklarını tamamladık ve bugün dünyanın birfazlaca ülkesinde Hêza’nın öyküsü bayanlar ve halklarla buluştu, onlara da cüret ve kararlılık ismine ilham kaynağı oldu.
‘EBU LEYLA SİNEMASININ ÇEKİMLERİ BİTTİ’
“Hêza” belgeseli 7. mükafatını aldı. Bu mükafatlar gelecekte yeni bir sinema çalışmasına vesile olur mu?
Bu mükafatlar DAİŞ faşizmi ve vahşeti karşısında korkusuzca savaşan, direnen ve özgür bir Şengal yaratmayı hayal eden ve bu hayalin peşinden koşanlarındır. Aslında Hêza, Kürt halkının direniş tarihinde birinci değil. 100 yıldır işgale ve soykırıma karşı direnen bir Kürdistan halk gerçekliği var. Bu direniş kendi bayan ve erkek kahramanlarını yarattı. Dün olduğu üzere bugün de onların yarattığı direniş geleneği ve mirası üzerinden şekilleniyor Kürt halkının direnişi. Hêza da olağan olarak ki bu direnişin bir kesimi ve sürdürücülerinden oldu. Kürt halkı hiç bir vakit köleliği, boyun eğmeyi ve esareti kabullenmedi. Bu gerçeklikten yola çıkarak özetlemek gerekirse şu biçimde tabir edeyim; Hêza ne birinci ne de son olacak…
Minbic’in ve Kobanê’nin kahramanlaşan kumandanı Ebu Leyla’nın Leyla’sının gözünden hem Kobanê savaşını birebir vakitte babasının kıssasını mevzu alacağım bir proje üzerinde çalışıyorum. Çekimlerinin birçoklarını tamamladım, öteki hazırlık etaplarına önümüzdeki süreçte geçmeyi planlıyorum.