Sanem Sandıkçı
Dijital gösterimi 22 Mayıs’ta MUBİ’de başlayan “Aşk, Büyü vs.” sinemasının senaryo ve direktörlüğü “Ara”, “9” ve “Nar” sinemalarının başarılı direktörü Ümit Ünal’a ilişkin. Sinema romantik bir kuir öyküyü odağına alıyor. Birinci gösterimi 56. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde yapılan sinema, SİYAD En Düzgün Sinema Mükafatı ve En Uygun Bayan Oyuncu Mükafatı, Altın Portakal Ulusal Sinema Müsabakası En Düzgün Bayan Oyuncu Mükafatı ve Altın Lale En Düzgün Sinema Ödülleri’ni almıştır. Büyükada’da geçen hikaye, Reyhan ve Eren’in aşklarının öğrenilmesinin akabinde iki aşığın birbirlerinden 20 yıl kadar farklı kalması ve 20 yılın sonunda bir ortaya gelmelerini bahis ediniyor.
Kendine has bir anlatısı olan Ünal’ın lezbiyen bağlantıları sinemasında görünür kılma, taban yer kullanması ve mistik öğelere yer verme üzere ögeler kelam konusu sinemada de bir anlatı olarak yerini almıştır.
Yazının devamı spoiler içerir…
“Aşk, Büyü vs.” sineması açılışta yaz mevsimi, ılık esintiler, çiçekler, kediler, kuş sesleri, yaprak hışırtıları ve en değerlisi adanın dokusuyla bir masala davet ediyor. Adanın bu masalsı dinginliği Eren’in Reyhan’ı bulmasıyla ve ikilinin hesaplaşmalarıyla yerini heyecana bırakıyor. Sinema, Reyhan’ın, Eren’in onun yanına büyü yüzünden geldiğini söylemesi ve ikilinin büyüyü bozdurmalarıyla devam ediyor. Eren ve Reyhan’ın yinedan yeşeren aşklarıyla seyirci olarak heyecanlanıyoruz. yıllar daha sonra sevdiği bayanı Büyükada’da bulan Eren, aşklarına kaldıkları yerden devam etmek istiyor. Güya ortaya bu kadar yıl girmemişçesine. Reyhan ise kaldıkları yerden devam edemeyecekleri kanısında.
FAKİRLİĞİ ÖVMEYEN VE EDEBİYATINI YAPMAYAN KARAKTER: REYHAN
Eren, yalı sahibi Hikmet Kocabaş’ın kızı, Reyhan ise birebir yalıda bahçıvan Hüseyin Efendi’nin kızıdır. Yirmili yaşlarda gözü pek iki bayan, aileleri tarafınca ilgilerinin öğrenilmesiyle birbirlerinden uzaklaştırılmış ve hayatları altüst olmuştur. Reyhan ayrıyeten ekonomik manada da badireler hayatıştır. Hem Reyhan birebir vakitte Eren, aşk acısına maruz kalmış ama Reyhan Pendik’te bir bodrum katında yaşarken Eren Paris’te hayatış. Reyhan, hayali olan üniversiteye gidememesine rağmen Eren yurt haricinde master eğitimini tamamlamış. Reyhan, Gökhan’ın meskenine sığınırken, Eren Bebek semtinde oturmuştur. Hem geçmiş hem şimdide iki aşık içinde sınıfsal fark kapanmamıştır. Reyhan’ın konumlandığı yer her vakit alt sınıfken, Eren ise orta ve üst sınıfta konumlanmıştır. Yeşilçam ekolünden gelen ve genç yaşta Atıf Yılmaz, Halit Refiğ ve Ertem Eğilmez’le tıpkı havayı soluyan direktör Ümit Ünal, zengin-fakir aşkı klişesinin çağdaş bir yorumu olarak görüyor sinemasını. Bu kere karakterler “zengin kız-fakir oğlan” ya da “zengin oğlan-fakir kız” değil, varlıklı kız-fakir kız olarak öyküde yerini alıyor. Temasını Yeşilçam’dan alan eser, yeni bir şeyler söylüyor. Sinemada yoksulluk asla romantize edilmiyor örneğin. Reyhan, fakir bir karakter olarak fakirlik güzellemesi yapmıyor ve beraberinde zenginliği kötülemiyor. Yeşilçam’da yoksulluğu öven karakterlerin tersine Reyhan, ay sonuna kadar ellerinde sadece 150 lira kaldığını söylemeye çekinmiyor. Karakter beraberinde hesabı Eren’e ödettirebiliyor. Zira Reyhan, yoksul lakin gururlu bir klişe temsil değil. Reyhan da bu hayatı yaşamak istiyor. Eren’in ısmarladığı rakılı mezeli sofra için epeydir yemediğini lisana getiriyor. Üstelik sofrada epeyce da memnun görünüyor.
SAÇLARA AKLAR DÜŞMEDEN SORULAN HESAPLAR
20 yılın akabinde kendisini bulan Reyhan, Eren’e öfkelidir. Zira Reyhan’ın ortasında bir sürü ukte kalmıştır. Eren, hiç bir şey olmamış üzere kaldıkları yerden devam edeceklerini düşünür. Lakin münasebette en ağır bedeli ödeyen, onsuz geçen günleri unutamayan ve yaraları kapanmayan Reyhan, birfazlaca kere öfkeyle karşılık verir Eren’e. Bu yüzden de “Cümleye kaldığın yerden devam edemezsin” serzenişinde bulunur Reyhan. Haklı bir isyandır karakterin hali. Eren’in yokluğunda yalnız kalmış, yarım hissetmiştir kendini. Kıssanın kalanı Reyhan, gideni ise Eren olmuştur. Bu yüzden kalanın isyanı daha büyüktür. Birbirlerinden farklı onca yıl geçirmelerine karşın Eren, Reyhan’ı unutamamış ve soluğu Reyhan’ın yanında almıştır. Sokakta, cadde ortalarında tartışan ikili, alakalarının akabinde yaşadıkları travmatik olayları birbirlerine haykırarak anlatır. İki karakter de haklıdır. Bayanlar, aileleri tarafınca dışlanmış, ayrımcılığa maruz kalmış ve cezalandırılmışlardır. Birbirlerinden farklı geçen vakit zarfında ikisi de yara almıştır. Haliyle birbirlerini bulan çift, “Öyle mesudum ki” ya da “Öpüşelim barışalım” diyemiyor. Yeşilçam melodramlarında, yıllar seneler daha sonra kavuşan yaşlanmış ve saçlarına aklar düşmüş lakin hiç bir şey olmamış üzere koklaşan karakterlerin bilakis Reyhan ve Eren, bağıra bağıra ölmüş babalarına sövmekten çekinmiyor.
KUİR KISSA VE LEZBİYEN TEMSİLİ
Türkiye sinemasında romantizm ve aşk temalı sinemalar heteroseksüel bir norm üzerinden yeniden eder. Öteki türlüsü, ana akım sinemada antipatik görülen bir bağ biçimidir. Eşcinsel bir ilgi “anormal”, “norm dışı” olarak algılanmaya devam etmektedir. Eşcinsel karakterlerin öykünün kahramanı olması bir yana, yan karakter olarak dahi temsili problemlidir. Genel olarak bu karakterler, ana akımda klişelerle bezeli cinsiyetsizleştirilmiş ya da salt bir güldürü ögesi olarak temsil edilir. Bu noktada bağımsız imal olan “Aşk, Büyü vs.”, sinemamızda LGBTİQ+’ları en düzgün aktaran sinemalardan biri olmayı başarmıştır. Direktörün, aşkın iki bayan içindeki tutkusunu anlatmasının yanı sıra Ece Dizdar ve Selen Uçer’in de eşcinsel karakterlere hayat vermesi (halihazırda fazlaca sayıda oyuncu, hetero bağlantı yaşayan karakterlerin dışına çıkmak istemiyor) sinema için hem umut verici birebir vakitte LGBTİQ+’ları görünür kılma açısından değerlidir. Reyhan ve Eren açıkça, aile ve toplum tarafınca dışlanmış ve cezalandırılmış iki bayandır. Eşcinsellere yönelik nefret kabahatleri sinema içerisinde görsel olarak verilmemiş. Bunun yerine karakterlerin ağzından öğreniyoruz aileleri tarafınca yaşadıkları şiddeti. Sanırım direktör burada optimist bir yerden bakmayı tercih ederek “kötü adamları” oyundan çıkarıyor.
Toplumsal cinsiyetin bayan ve erkeğe biçtiği bağımlı, asabi, kuvvetli, zayıf, dominant ya da yiğit üzere özelliklerle karakterler sonlandırılmamış. Maskülen çizilen Eren, yeri gelince ağlayan, güçsüz düşen ya da daha feminen görünen Reyhan bağlantıda kararları veren karakter olarak çizilmiş. bu biçimdece karakterler toplumsal cinsiyet özelliklerinden fazla daha kompleks insani bir noktadan yansıtılmış.
Adanın en zirvesinde rakı sofrasında keyifli anlar geçiren çift, yer sahibinin “Köftehorlar” sesiyle irkiliyor. Eren’in babasının taklidini yapan yer sahibinin, ikilinin tüylerini diken diken etmesi, ikilinin yaşadıkları şiddetin travmatikliğine ve sürekliliğine vurgu yapıyor. Birebir yer sahibinin Reyhan ve Eren için “sevici” yakıştırması, toplumda lezbiyenlere karşı hakim telaffuz ve kanıyı aktarıyor. Lezbiyen sözünden dahi korkan zihniyete karşı ikili, müzikler eşliğinde günü sonlandırıyor.
Sinema, temsillerle, Ece Dizdar ve Selen Uçer’in oyunculuklarıyla, temanın işlenişi ve finalde çalan Ezgi Altıner’in “Rüya Bozumu” müziğiyle 96 dakikalık kuir bir masal anlatıyor. Sinema, kuir sinemada en üst sıralara tutturulacak üzere görünüyor. Merak edenler ve izlememiş olanlar için “Aşk, Büyü vs.” gösterimi MUBİ’de devam ediyor.
Dijital gösterimi 22 Mayıs’ta MUBİ’de başlayan “Aşk, Büyü vs.” sinemasının senaryo ve direktörlüğü “Ara”, “9” ve “Nar” sinemalarının başarılı direktörü Ümit Ünal’a ilişkin. Sinema romantik bir kuir öyküyü odağına alıyor. Birinci gösterimi 56. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde yapılan sinema, SİYAD En Düzgün Sinema Mükafatı ve En Uygun Bayan Oyuncu Mükafatı, Altın Portakal Ulusal Sinema Müsabakası En Düzgün Bayan Oyuncu Mükafatı ve Altın Lale En Düzgün Sinema Ödülleri’ni almıştır. Büyükada’da geçen hikaye, Reyhan ve Eren’in aşklarının öğrenilmesinin akabinde iki aşığın birbirlerinden 20 yıl kadar farklı kalması ve 20 yılın sonunda bir ortaya gelmelerini bahis ediniyor.
Kendine has bir anlatısı olan Ünal’ın lezbiyen bağlantıları sinemasında görünür kılma, taban yer kullanması ve mistik öğelere yer verme üzere ögeler kelam konusu sinemada de bir anlatı olarak yerini almıştır.
Yazının devamı spoiler içerir…
“Aşk, Büyü vs.” sineması açılışta yaz mevsimi, ılık esintiler, çiçekler, kediler, kuş sesleri, yaprak hışırtıları ve en değerlisi adanın dokusuyla bir masala davet ediyor. Adanın bu masalsı dinginliği Eren’in Reyhan’ı bulmasıyla ve ikilinin hesaplaşmalarıyla yerini heyecana bırakıyor. Sinema, Reyhan’ın, Eren’in onun yanına büyü yüzünden geldiğini söylemesi ve ikilinin büyüyü bozdurmalarıyla devam ediyor. Eren ve Reyhan’ın yinedan yeşeren aşklarıyla seyirci olarak heyecanlanıyoruz. yıllar daha sonra sevdiği bayanı Büyükada’da bulan Eren, aşklarına kaldıkları yerden devam etmek istiyor. Güya ortaya bu kadar yıl girmemişçesine. Reyhan ise kaldıkları yerden devam edemeyecekleri kanısında.
FAKİRLİĞİ ÖVMEYEN VE EDEBİYATINI YAPMAYAN KARAKTER: REYHAN
Eren, yalı sahibi Hikmet Kocabaş’ın kızı, Reyhan ise birebir yalıda bahçıvan Hüseyin Efendi’nin kızıdır. Yirmili yaşlarda gözü pek iki bayan, aileleri tarafınca ilgilerinin öğrenilmesiyle birbirlerinden uzaklaştırılmış ve hayatları altüst olmuştur. Reyhan ayrıyeten ekonomik manada da badireler hayatıştır. Hem Reyhan birebir vakitte Eren, aşk acısına maruz kalmış ama Reyhan Pendik’te bir bodrum katında yaşarken Eren Paris’te hayatış. Reyhan, hayali olan üniversiteye gidememesine rağmen Eren yurt haricinde master eğitimini tamamlamış. Reyhan, Gökhan’ın meskenine sığınırken, Eren Bebek semtinde oturmuştur. Hem geçmiş hem şimdide iki aşık içinde sınıfsal fark kapanmamıştır. Reyhan’ın konumlandığı yer her vakit alt sınıfken, Eren ise orta ve üst sınıfta konumlanmıştır. Yeşilçam ekolünden gelen ve genç yaşta Atıf Yılmaz, Halit Refiğ ve Ertem Eğilmez’le tıpkı havayı soluyan direktör Ümit Ünal, zengin-fakir aşkı klişesinin çağdaş bir yorumu olarak görüyor sinemasını. Bu kere karakterler “zengin kız-fakir oğlan” ya da “zengin oğlan-fakir kız” değil, varlıklı kız-fakir kız olarak öyküde yerini alıyor. Temasını Yeşilçam’dan alan eser, yeni bir şeyler söylüyor. Sinemada yoksulluk asla romantize edilmiyor örneğin. Reyhan, fakir bir karakter olarak fakirlik güzellemesi yapmıyor ve beraberinde zenginliği kötülemiyor. Yeşilçam’da yoksulluğu öven karakterlerin tersine Reyhan, ay sonuna kadar ellerinde sadece 150 lira kaldığını söylemeye çekinmiyor. Karakter beraberinde hesabı Eren’e ödettirebiliyor. Zira Reyhan, yoksul lakin gururlu bir klişe temsil değil. Reyhan da bu hayatı yaşamak istiyor. Eren’in ısmarladığı rakılı mezeli sofra için epeydir yemediğini lisana getiriyor. Üstelik sofrada epeyce da memnun görünüyor.
SAÇLARA AKLAR DÜŞMEDEN SORULAN HESAPLAR
20 yılın akabinde kendisini bulan Reyhan, Eren’e öfkelidir. Zira Reyhan’ın ortasında bir sürü ukte kalmıştır. Eren, hiç bir şey olmamış üzere kaldıkları yerden devam edeceklerini düşünür. Lakin münasebette en ağır bedeli ödeyen, onsuz geçen günleri unutamayan ve yaraları kapanmayan Reyhan, birfazlaca kere öfkeyle karşılık verir Eren’e. Bu yüzden de “Cümleye kaldığın yerden devam edemezsin” serzenişinde bulunur Reyhan. Haklı bir isyandır karakterin hali. Eren’in yokluğunda yalnız kalmış, yarım hissetmiştir kendini. Kıssanın kalanı Reyhan, gideni ise Eren olmuştur. Bu yüzden kalanın isyanı daha büyüktür. Birbirlerinden farklı onca yıl geçirmelerine karşın Eren, Reyhan’ı unutamamış ve soluğu Reyhan’ın yanında almıştır. Sokakta, cadde ortalarında tartışan ikili, alakalarının akabinde yaşadıkları travmatik olayları birbirlerine haykırarak anlatır. İki karakter de haklıdır. Bayanlar, aileleri tarafınca dışlanmış, ayrımcılığa maruz kalmış ve cezalandırılmışlardır. Birbirlerinden farklı geçen vakit zarfında ikisi de yara almıştır. Haliyle birbirlerini bulan çift, “Öyle mesudum ki” ya da “Öpüşelim barışalım” diyemiyor. Yeşilçam melodramlarında, yıllar seneler daha sonra kavuşan yaşlanmış ve saçlarına aklar düşmüş lakin hiç bir şey olmamış üzere koklaşan karakterlerin bilakis Reyhan ve Eren, bağıra bağıra ölmüş babalarına sövmekten çekinmiyor.
KUİR KISSA VE LEZBİYEN TEMSİLİ
Türkiye sinemasında romantizm ve aşk temalı sinemalar heteroseksüel bir norm üzerinden yeniden eder. Öteki türlüsü, ana akım sinemada antipatik görülen bir bağ biçimidir. Eşcinsel bir ilgi “anormal”, “norm dışı” olarak algılanmaya devam etmektedir. Eşcinsel karakterlerin öykünün kahramanı olması bir yana, yan karakter olarak dahi temsili problemlidir. Genel olarak bu karakterler, ana akımda klişelerle bezeli cinsiyetsizleştirilmiş ya da salt bir güldürü ögesi olarak temsil edilir. Bu noktada bağımsız imal olan “Aşk, Büyü vs.”, sinemamızda LGBTİQ+’ları en düzgün aktaran sinemalardan biri olmayı başarmıştır. Direktörün, aşkın iki bayan içindeki tutkusunu anlatmasının yanı sıra Ece Dizdar ve Selen Uçer’in de eşcinsel karakterlere hayat vermesi (halihazırda fazlaca sayıda oyuncu, hetero bağlantı yaşayan karakterlerin dışına çıkmak istemiyor) sinema için hem umut verici birebir vakitte LGBTİQ+’ları görünür kılma açısından değerlidir. Reyhan ve Eren açıkça, aile ve toplum tarafınca dışlanmış ve cezalandırılmış iki bayandır. Eşcinsellere yönelik nefret kabahatleri sinema içerisinde görsel olarak verilmemiş. Bunun yerine karakterlerin ağzından öğreniyoruz aileleri tarafınca yaşadıkları şiddeti. Sanırım direktör burada optimist bir yerden bakmayı tercih ederek “kötü adamları” oyundan çıkarıyor.
Toplumsal cinsiyetin bayan ve erkeğe biçtiği bağımlı, asabi, kuvvetli, zayıf, dominant ya da yiğit üzere özelliklerle karakterler sonlandırılmamış. Maskülen çizilen Eren, yeri gelince ağlayan, güçsüz düşen ya da daha feminen görünen Reyhan bağlantıda kararları veren karakter olarak çizilmiş. bu biçimdece karakterler toplumsal cinsiyet özelliklerinden fazla daha kompleks insani bir noktadan yansıtılmış.
Adanın en zirvesinde rakı sofrasında keyifli anlar geçiren çift, yer sahibinin “Köftehorlar” sesiyle irkiliyor. Eren’in babasının taklidini yapan yer sahibinin, ikilinin tüylerini diken diken etmesi, ikilinin yaşadıkları şiddetin travmatikliğine ve sürekliliğine vurgu yapıyor. Birebir yer sahibinin Reyhan ve Eren için “sevici” yakıştırması, toplumda lezbiyenlere karşı hakim telaffuz ve kanıyı aktarıyor. Lezbiyen sözünden dahi korkan zihniyete karşı ikili, müzikler eşliğinde günü sonlandırıyor.
Sinema, temsillerle, Ece Dizdar ve Selen Uçer’in oyunculuklarıyla, temanın işlenişi ve finalde çalan Ezgi Altıner’in “Rüya Bozumu” müziğiyle 96 dakikalık kuir bir masal anlatıyor. Sinema, kuir sinemada en üst sıralara tutturulacak üzere görünüyor. Merak edenler ve izlememiş olanlar için “Aşk, Büyü vs.” gösterimi MUBİ’de devam ediyor.