Oktay Ortabaşı: Belgesel gerçeklerin bir listesi değil, gerçekliğin bir portresidir

Hatiram

New member
Los Angeles California’da yaşayan Oktay Ortabaşı, ABD New York’ta dünyaya gelir. Babası Türk, annesi Alman olan Ortabaşı, Burbank California’da The Dreaming Tree isimli bir sinema şirketini yönetiyor. Son yirmi beş yılda biroldukça televizyon kanalı ve Fortune 500 şirketi için iş üreten Ortabaşı’nın son sineması “Güneşte Bir An”, 40. İstanbul Memleketler arası Sinema Şenliği Belgesel Sinema Yarışı Bölümü’nde gösterildi. Belgesel çalışmalarının ana odak noktası yırtıcı hayat, etraf ve sürdürülebilirlik olan Ortabaşı’nın “Hükümdarın Kanatları Üzerine”, “Arka Bahçe Böcekleri”, “Toprakla Bağlantılar” ve “Pantanal’ın İzinde” isimli belgeselleri var.

Santa Barbara FF, Sonoma FF, Palm Springs FF, Ulusun Başşehrinde Etraf Sinemaları Şenliği, BendFilm Şenliği, Newport Beach FF, Boston Sci-Fi FF, Sinemalarla Danslar, İstanbul Sinema Şenliği, Brisbane Milletlerarası Sinema Şenliği üzere şenliklerde sinemaları gösterilen Ortabaşı ile bir ortaya geldik ve belgesel sinema anlayışını konuştuk.

Oktay Ortabaşı

‘BELGESEL GERÇEKLERİN BİR LİSTESİ DEĞİL GERÇEKLİĞİN PORTRESİDİR’

Kavramsal olarak bakıldığında belgesel sinema, başka sanat kısımlarına nazaran gerçeğe sadık kalmasıyla öne çıkıyor. Zihninizde belirlemeye başlayan bir fikir belgesele varmadan evvel, tıpkı bir ağacın kolları üzere kurmacaya, hayali olana uzanıyordur kesinlikle. Bu durum bir sanatçıyı kısıtlamaz mı?


Belgeseller nihayetinde bir gazetecilik biçimidir ve gerçek dünyadaki bir durumu tasvir etmeye çalışırlar. Bu niçinle her ferdi projenin birfazlaca kısıtlaması var ancak bunu bir avantaj olarak görüyorum. Kısıtlamaları olduğunda tüm sanatların daha düzgün olduğunu hissediyorum. Yaratıcılık, bu pürüzlerin üstesinden gelmeye çalışırken ortaya çıkar. Bir belgeselcinin işi, bir olayın, kişinin yahut bahsin hissini resmetmektir. Bu manada gerçeklerin bir listesi değil, gerçekliğin bir portresidir. Gerçeğe mümkün olduğunca yaklaşmaya çalışmalıyız. Belgeselin bir karesi çekilir çekilmez direktör seyirciye bir olayın yorumunu vermiş oluyor, bu yüzden propaganda ile özünü bozmamak hayli değerli.

Türkiye’de belgesel sinema pek önemsenmez. Şenliklerde geri planda kalır, TV satışı yapılmaz, kaynak yaratmada sorun yaşanır. Kendinizi “üvey evlat” üzere hissediyor musunuz?

Anladığım kadarıyla Türkiye’de belgeseller için büyük bir pazar yok. Los Angeles’ta çalışıyorum, bu yüzden Türkiye’deki dala aşina değilim lakin şunu söyleyeceğim: Belgeseller yapılmalı zira anlatacak mükemmel öyküler var. Türkiye’deki ve dünyadaki belgesel imalcileri için sıkı çalışmaya devam edin. Filmlerinizi elinizden geldiğince yayınlayın. Sinemanızla bir şahsa ilham verseniz bile buna bedel. İnanıyorum ki gelecekte bir şeyler değişecek ve Türkiye’de belgesellere ilgi artacak.

Bir estetik tercih olarak belgesel için, sinemanın özü, kaynağı diyebiliriz. Çünkü çekilen birinci sinemalar belgeseldi. Tarihî bağlam ortasında, belgeselin bugüne ulaşma serüvenini, geçirdiği değişimleri nasıl yorumluyorsunuz? Kendinizi bu gelenek ortasında nerede görüyorsunuz?

Burada, ABD’de sanatsal belgeseller nitekim kuvvetli sinemalar haline geldi lakin tanınan bir hususla ilgili olmayan bir belgeselin geniş bir izleyici kitlesi bulması hala sıkıntı. kimi vakit muvaffakiyet, niş kitlelerle bulunabilir. Ayrıyeten beşerler belgesellerin fazlaca yaratıcı olmasını beklemeye başladılar. Bu yüzden belgeselci olmak için kusursuz bir vakit. Mümkün olduğunca eşsiz olmak için sinema araç setindeki tüm araçları kullanabilirsiniz. Kameralara kolay erişim ve sinema yapımcılarının parmaklarının ucundaki dünya çapındaki internet dağıtımı ile belgesel geleneğinde olağanüstü bir anda olduğumuzu hissediyorum.

Bilhassa toplumsal medyada, hazır bilgi veren birtakım Youtube içerikleri belgesel olarak tanımlana geliyor. Bu noktadan yola çıkarak iki farklı soru soracağız. Birincisi, belgesel bilgi taşıma aracı mıdır? İkincisi, bu içerikleri estetik olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?

Youtube ve öteki platformlar, medyayı dağıtmanın sırf yollarıdır. Bu sitelerin belgeselciler için epey faydalı olduğunu düşünüyorum. İçeriğinizi rastgele bir kapı bekçisi olmadan dağıtmanın bir yoludur. Bu platformların zorluğu, sinemanızın muazzam ölçüde içeriğin ortasında kaybolabilmesidir. Bu niçinle festivaller/sosyal medya aracılığıyla organik olarak amaç kitlenizi oluşturmanız ve onlarla irtibat halinde olmanız değerlidir.

‘BELGESELCİLER, ÇALIŞMALARININ SANSÜRLENMESİNE ASLA MÜSAADE VERMEMELİDİR’

Belgesel sinema, gerçekle olan direkt bağlantısından dolayı, sık sık egemenlerin hışmına uğruyor. İdeolojik bağlamda bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?


Belgeselciler, çalışmalarının sansürlenmesine asla müsaade vermemelidir. Bunu Amerika Birleşik Devletleri’nde, buradan söylemesi kolay biliyorum lakin belgeseller propaganda ise hiç bir işe yaramaz. Gerçek, insanların duyması için her vakit konforlu değildir lakin bu bizim işimiz.

Son günlerde, filmler/diziler yayımlayan çeşitli internet mecralarının daha faal kullanılıyor olması hasebiyle, birkaç sermayedarın “piyasaya” gireceği konuşuluyor. Bu durum yalnızca dizi dalı için değil, sinema kesimi için de heyecan yarattı. Pekala, belgesel sinemacılar bunun neresinde? İnternet mecralarından takviye alarak iş üretebilmek, geçmişteki üretim şartlarına nazaran sizi özgürleştirir mi? Ne düşüyorsunuz?

Daha fonksiyonel bir yayın akışı muhakkak gerçekleşecek. Burada ABD’de kablo TV yavaş yavaş ölüyor. Farklı kanallar aracılığıyla sinema dağıtımı, Türkiye’deki belgeselciler için fırsatlar yaratacaktır. Burada bağımsız bir sinema imalcisi olarak belgesellerinizi kendiniz yayınlayabilir ve bir izleyici kitlesi bulabilirsiniz. Birden fazla bağımsız sinema yapımcılığı sahiden bir iş değil, daha fazlaca öbür işlerle desteklediğiniz bir sanattır. Lakin fazlaca başarılı belgeselciler için bir ölçü finansal muvaffakiyet var. Türkiye’de akıllı bir girişimcinin fazlaca yakında bir belgesel yayın kanalı oluşturacağını düşünüyorum.

Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?

Covid-19 kısıtlamaları kaldırıldığı için Hollywood’da hayli meşgulüz. Müşteriler için 1980’lerin bilim kurgu sinemalarıyla ilgili bir araştırmacı TV programı ve bir belgesel çekiyorum. Yapay zekâ ve müzikle ilgili bir belgesel üzerinde çalışmaya başladım, hem de bir bilim kurgu senaryosu üzerinde çalışıyorum.
 
Üst