Ulusal sinemanın öncü ismi Yücel Çakmaklı vefatının 12. yılında anılıyor

A

admin

Guest
Gençlik senelerından itibaren yazıları ve asistanlığıyla sinema üzerine çalışan, Birleşen Yollar sineması ile sinema dünyasının dikkatini çeken Yücel Çakmaklı‘nın ses getiren yapıtları içinde Bir Adam Yaratmak, Minyeli Abdullah, Diriliş, Oğlum Osman ve Kızım Ayşe isimli sinemalarının yanı sıra Kuruluş, Küçük Ağa, IV. Murat isimli diziler yer alıyor.

Sanat ömrü boyunca Türk sinemasında “milli ve manevi bedelleri sinemaya aktarma” gayretinde olan Çakmaklı, Afyonkarahisar’ın Bolvadin ilçesinde 1937’de dünyaya geldi.

1968’e kadar 50’ye yakın sinemada direktör yardımcısı oldu
Sinema sevgisiyle kesişen değişik bir çocukluğa sahip olan usta sinemacı, 7 yaşındayken 4 kardeşiyle bir arada yetim kaldı. İlkokula Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı bir yurda yerleşerek başlayan Çakmaklı, 1955’te Afyon Lisesinden mezun oldu.

“ESERLERİMDEKİ ULUSAL MUHTEVAYI DEDEMDEN ÖĞRENDİM”

Usta direktör, dedesinin üstündeki tesirini ise şöyleki anlatmıştı:

‘‘Dedem bu biçimde 75-80 yaşlarındaydı. Ona yardım etmek için müezzinlik yapardım. Ramazanlarda, dedemin ikindi namazından daha sonra akşama kadar vaaz programı vardı. Orada dedem kıssalar anlatırdı. Ondan epeyce etkilendim. Mesnevi‘den dini kıssaları, halk kıssası anlatma geleneğine misal bir üslup kullanırdı. Kıssadan pay verirdi. Dedemden aldığım etkiyi en yeterli ‘Kuruluş‘ dizisinde yansıttım. Öykünün anlatımını vesile ederek ileti vermeyi ondan öğrendim. Eserlerimdeki ulusal muhtevayı da büyük ölçüde dedemden aldım.‘‘

sonrasındasında İstanbul’a gelen Çakmaklı, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Yüksek Okulu’nu 1960’da tamamlarken, Şan Sineması’nda yer göstericilikten kazandığı parayla ömrünü idame ettirdi.

Başarılı isim, 1959’da üniversiteden mezun oldu ve Artvin’de vatani misyonunu tamamladı. Askerlikten döndükten daha sonra Çakmaklı, Türk-İslam kültürüne ait okumalara yoğunluk vererek, gazete ve mecmualarda sinema yazıları yazmaya başladı.

Yeni İstanbul gazetesinde Tarık Buğra’nın yönettiği sayfada sinema yazılarına başlayan Çakmaklı, Buğra ile kuvvetli dostluğunu, yapıtlarını sinemaya çekerek sinema tarihinde derin izler bırakarak sürdürdü.

Bu ortada Osman F. Seden, Orhan Aksoy ve Mehmet Dinler üzere direktörlerin yardımcısı olan usta sinemacı, 1968’e kadar 50’ye yakın sinemada bakılırsav yaptı.

“Kabe Yollarında” isimli belgesel sinemada birinci kere direktör olarak misyon alan Çakmaklı, 1969’da devrin sinemaya hâkim anlayışından rahatsızlık duyarak, Ali Osman Emirosmanoğlu ile Elif Sinema şirketini kurdu ve “milli sinema” olarak isimlendirilen akıma uygun sinemalar çekmeye başladı.

FARKLI BAHİSLERİ SİNEMALARINDA İŞLEDİ

Çakmaklı, Elif Sinema yapımıyla, 1970’te Şule Yüksel Şenler’in Huzur Sokağı isimli romanından uyarlanan Birleşen Yollar sinemasına imza atarak, bu akımın daha sonraki çalışmaları için de bir örnek oluşturdu. Senaryosunu Bülent Oran ile Çakmaklı’nın kaleme aldığı sinemanın başrollerinde Türkan Şoray ve İzzet Günay rol aldı.

Ali Osman Emirosmanoğlu, o periyodu şöyleki değerlendirmişti:

“Birleşen Yollar, ulusal sinemanın başlangıç sineması kabul ediliyor. Bizim özümüzden, benliğimizden ve dinimize saygılı sinemalar yapmak istiyorduk. Zira bu biçimdea kadar yapılan sinemalar daima dinle alay ediliyor. Alışılmış baskı rejimi de var. 1960 ihtilali olmuş. Halk, kısmen dinden uzaklaştırılmaya çalışılıyor. bu biçimde bir ortamda olduğumuz için biz bir başlangıç yapalım, o sinemalara karşı, özümüzü, benliğimizi, kendimizi anlatan bir sinema olsun dedik.”

“SİNEMA, KULLANANIN NİYETİNE NAZARAN ELİNDE ŞEKİLLENİR”

Ulusal bedellere tartı veren, sinemalarını İslam medeniyet kökünden gelen bir anlayış temeline oturtmayı amaçlayan Çakmaklı, bir alimden dua aldıktan daha sonra direktörlük yapmaya başladığını şu sözlerle anlatmıştı:

“Oturuyordu elinde bir bıçak vardı ve meyve soyup ortada bana da ikram ediyordu. Ben yaptığım çalışmaları ve yapmak istediklerimi anlattım. O da elindeki bıçağı göstererek, ‘Şimdi elimdeki bu bıçak biri tarafınca hasmına saplansa ve adam vefat etse adamı öldüren bıçak mıdır? Hayır. Onu kullanan kişinin niyetiyle cinayet işlenmiştir. Başka taraftan tıpkı bıçak bir tabip tarafınca kullanılsa ve bir hayat kurtarsa o maharet bıçakta mıdır? Hayır. bir daha o bıçağı kullanan bireyde ve niyetindedir. Demek ki sinema da bu biçimde bir araçtır. Kullananın niyetine nazaran elinde şekillenir’ demişti.”

“Türk sineması lakin köylüsü ve kentlisi ile manevi değerleri unsurdan üstün tutan Müslüman Türk halkının inançları, ulusal karakteri gelenekler ile yoğrulmuş, Anadolu gerçeğini yansıtan sinemalar vererek, ‘milli sinema’ hüviyetine kavuşacağı aşikardır” diyen Çakmaklı’nın bu fikri o devir sol içerikli sinemalara karşı bir reaksiyon olarak değerlendirilse de, “Birleşen Yollar” sinemasıyla Türk sinema tarihinde yeni bir akımın öncüsü oldu.

KÜÇÜK AĞA VE KURULUŞ ROMANLARINI TELEVİZYONA UYARLADI

Yücel Çakmaklı, 1975 yılında genel müdür Nevzat Yalçıntaş’ın danışmanı ve direktör grubuyla TRT’ye girdi. Usta direktör, 1990’da istifasıyla sonuçlanacak olan 15 yıllık TRT günlerinde, Tarık Buğra’dan Küçük Ağa ve Kuruluş, Necip Fazıl’dan Bir Adam Yaratmak, Rasim Özdenören’den Çok Sesli Bir Vefat ve Çözülme, Tarık Dursun K.’dan Denizin Kanı ve Bağrı Yanık Ömer’i, Turan Oflazoğlu’ndan 4.Murat’ın yanı sıra Hacı Arif Beyefendi ve Aliş ile Zeynep’i çekti.

Sinemaya 1989’da bir daha dönen Çakmaklı, Minyeli Abdullah (1-2), Sahibini Arayan Madalya, Bişr-i Hafi, Mümin ile Kafir ve Kanayan Yara Bosna sinemalarının ve o devirde çektiği kimi dizilerin direktör koltuğuna oturdu.

Çok sayıda yapıta üretimci, direktör ve senarist olarak imza attı
Yücel Çakmaklı, 1972’de Zehra, Zahmet, 1973’te Ben Doğarken Ölmüşüm, Oğlum Osman, 1974’te Diriliş, Garip Kuş, Kızım Ayşe, Memleketim, 1977’de Çok Sesli Bir Mevt, Çözülme, Bir Adam Yaratmak, Oynaş, 1978’de Bağrıyanık Ömer ile Hoş Zeynep, Denizin Kanı, 1980’de IV. Murat, 1982’de Hacı Arif Beyefendi, 1983’te Küçük Ağa, 1984’te Aliş ile Zeynep, 1987’de Kuruluş/Osmancık, 1989’da Sahibini Arayan Madalya, Minyeli Abdullah, 1990’da Minyeli Abdullah 2, 1991’de Kurdoğlu-Osmanlı Bedel İster, 1992’de Mümin ile Kafir, Bişr-i Hafi – Bir vakit içinder Sarhoştu, 1993’te Kanayan Bosna, 1994’te Kanayan Yara – Bosna Mavi Karanlık, 1996’da Son Türbedar, 1997’de Buyruk Sultan, 2005’te Cumbadan Rumbaya isimli üretimleri yönetti.

Çakmaklı ayrıyeten Mümin ile Kafir, Gençlik Köprüsü, Sınıfta Şenlik Var, Diriliş, Garip Kuş, Kızım Ayşe, Memleketim ve Birleşen Yollar sinemalarının yapımcılığını da üstlendi. 2008’de senaryosunu Ayşe Şasa’nın yazdığı, 1798 Osmanlı-Fransız savaşının yaklaştığı günlerde genç bir Mevlevi dervişinin mistik dünyasını anlatan Dinle Neyden sinemasının süpervizörlüğünü ise bir daha Çakmaklı yaptı.

Sineması kadar yazıları ve kendi ince ruhlu yapısı ile Türk sinemasına kişiliği ile de pek katkıda bulunan usta direktör, 10 Temmuz 2008’de TBMM tarafınca verilen Devlet Üstün Hizmet Madalyasına layık görülürken, birebir yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı, sinemada 50 yıllık hizmeti ötürüsıyla Çakmaklı’ya Emek Mükafatı verdi.

Kalp kapakçığı ve by pass ameliyatI ötürüsıyla Temmuz 2009’da ağır bakıma alınan Yücel Çakmaklı, 23 Ağustos 2009’da hayata veda etti.

Türk sinema kuramcısı ve muharrir Alim Şerif Onaran, Çakmaklı ve sinemaları için şu değerlendirmelerde bulunmuştu:

“Çakmaklı, Ulusal Sinema akımının en kâfi temsilcisi olarak ulusal bedellere dönmesinin başarılı bir hikayesini anlatır. Onun sinemalarında mevzuların idealize edilmesi ötürüsıyla olağan bir seyir izlemediği söylenebilirse de sinema lisanına hakim, sinema gustosu yerinde bir sanatçı olan Çakmaklı, bu sinemalarla, geniş kitlelerin beğenisini kazanarak Yeşilçam’daki serüvenini tamamlamış ve bir daha sıklıkla tıpkı temaları işlediği televizyon sinemaları çevirmiştir.”

“Niye Ulusal sinema? Zira 1970’lerin Türkiye’sinde ‘dini sinema’ diye bir terimi ortaya koyamazdınız. Bu ticari açıdan iticiydi ve hiç bir üretimci da para yatırmazdı. Onun için ulusal sinema, dini sinemanın bir kamuflesi oldu” açıklamasını yapan sinema müellifi Burçak Cihan, Çakmaklı’nın son yıllarını ise şu tespitlerle vurgulamıştı:

“O, sinema yapamamanın verdiği düş kırıklığını, hırçınlığını ve tahminen de ezikliğini yaşadı. Onun için ‘milli sinema’ya misyon sineması diyorum. Ulusal sinema bir sanat akımı olarak Türk sinemasından çıkmadı. Bir boşluktan yararlanarak, inanç hudutları içerisindeydi, inancın sinemaya yansıması olarak çıktı.”

“TÜRK SİNEMASI İÇİN BİR DÖNÜM NOKTASI OLDU”

Direktör Mesut Uçakan, Çakmaklı’nın Türk sineması için bir dönüm noktası olduğunu lisana getirerek şu ayrıntıları paylaşmıştı:

“Yücel Çakmaklı 1970’lerde çektiği “Birleşen Yollar” sinemasıyla sinemada öze dönüş hareketini başlattı. sonrasındasında Oğlum Osman, Kızım Ayşe, Küçük Ağa, 4. Murat, Bir Adam Yaratmak, Osmancık ve Minyeli Abdullah üzere verdiği epeyce mert yapıtlarla, Anadolu beşerinin özünü beyazperdeye taşıdı. Yücel Çakmaklı, öz kültür ve inancına dayalı yeni bir medeniyeti kurmaya talip bir sinemacı jenerasyonunun gelişine kapı araladı.”

“Bugün kökü iman ve irfanda olan Anadolu sinemasından bahsediyorsak, bunu Yücel Çakmaklı’ya borçluyuz” diyen direktör Nazif Tunç ise, Çakmaklı’nın bugünlere tesirini şu sözlerle lisana getirmişti:

“15 Temmuz’da İstiklal Marşı ruhuyla darbecilere, işgalcilere göğsünü siper eden, boyun eğmeyen fedailerin, Anadolu Müslümanlarının nereden beslendiklerine, aydınlandıklarına hayret edenlere şaşarım. Onlar, milletin direktörü Yücel Çakmaklı’nın çocuklarıdır. 15 Temmuz’un şehit ve gazileri Çakmaklı’nın maneviyat ve iman yayan sinemalarını seyrederek çocukluk ve gençlik geçirmişlerdir. Bütün bunlar için teşekkürler sana Yücel Çakmaklı.”
 
Üst