A
admin
Guest
Ekmek Arbedesi, bayanın Çiftliği, Murtaza, 72. Koğuş ve Gurbet Kuşları’nın da ortalarında olduğu epeyce sayıda unutulmaz yapıta imza atan, roman, şiir ve oyun müellifi Orhan Kemal, 15 Eylül 1914’te Adana’nın Ceyhan ilçesinde dünyaya geldi. Gerçek ismi Mehmet Raşit Öğütçü olan usta edebiyatçı, çocukluğunun birinci yıllarını Adana’da geçirdi. Birinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra Adana’nın Fransız işgaline uğraması üzerine avukat babası Abdülkadir Kemali Beyefendi ve ilkokul öğretmeni annesi Azime Hanım’la Adana’dan ayrıldı.
AİLESİ SURİYE’YE MECBURÎ GÖÇ ETTİ
Ailesiyle evvel Niğde, daha sonra Konya, babasının Kastamonu milletvekili olarak 1. Meclis’e girmesinin akabinde Ankara’da yaşamaya başlayan Kemal, babasının 1930’da Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kurmasının akabinde gelişen olaylar kararı ailesinin Suriye’ye mecburî göçüyle ortaokul son sınıfta tahsilini bıraktı.
Orhan Kemal, sonrasındasında Adana’ya geri dönerek tarım fabrikalarında personellik, dokumacılık, ambar memurluğu ve katiplik üzere işlerde çalışırken, Ulusal Mensucat Fabrikası’nda emekçi olan Nuriye Hanım ile 5 Mayıs 1937’de evlendi ve biri kız 4 çocuğu dünyaya geldi.
BİRİNCİ ŞİİRLERİNİ ASKERDE YAZDI
Yazı hayatına şiirle başlayan ve birinci şiirini 1939 yılında Reşat Kemal takma ismiyle yayımlanan muharrir, kıssa ve romanlarında Orhan Kemal ismini kullandı ve bu isimle ünlendi.
Panait Istrati ile Maksim Gorki hikayelerinden etkilenen, hikayeleri 1941-1943’te “Yürüyüş” ve “İkdam” gazeteleriyle “Yurt ve Dünya” mecmuasında yayımlanan Kemal, 1951’de İstanbul’a gelerek tefrika hikayeler kaleme aldı. Orhan Kemal’in 1949’da yayınlanan birinci kıssa kitabı “Ekmek Kavgası” sanat etrafından olumlu tenkitler aldı. Edebiyat eleştirmeni Asım Bezirci, yapıta dair şunları kaydetmişti:
“Bu hikayeci (Orhan Kemal) ile kesinlikle ki edebiyatımızda memleketin şimdiye kadar görülmemiş taraflarına bir pencere açılmıştır. öncedena kendine has bir tabiri var. Şaşılacak derecede canlı ve sürükleyici bir söz. Şimdiye kadar edebiyatın alışmadığı halk lehçesi ve kaba kelamlardan kaçınmayan bir içtenlikle bize halkın aşağı katmanlarında kıvıl kıvıl kaynaşan hayattan enstantaneler veriyor. Tiplerin hayal mahsulü olmadığını birinci bakışta fark ediyorsunuz. Derhal anlıyoruz ki bu beşerler o acıları, sıkıntıları, sevinçleri ve özlemleriyle hayatışlar.”
“MEMLEKETE FAYDASI OLDUĞU MUHAKKAK”
Muharrir Salim Şengil de Orhan Kemal’i, “Kim ne derse desin. Orhan Kemal’in sanatında sonsuz bir memleket sevgisinden, insanlara karşı derin şefkatten öteki bir şey görmüyoruz. Gerçeklere bağlılığı onu vakit zaman ve çeşitli ataklara uğratsa da, realist bir sanat anlayışı için yaptığı uğraşın memleket faydasına olduğu muhakkaktır.” tabirleriyle değerlendirmişti.
NAZIM HİKMET’TEN ETKİLENDİ
Askerlik misyonu esnasında, ceza kanununun 94. unsuruna karşıt davranıştan 5 yıl mahpusa mahkum olarak Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde yatan muharrir, Bursa Cezaevi’ndeyken Nazım Hikmet’le arkadaş oldu ve ünlü şairin roman denemelerini beğenmesi üzerine şiiri bırakarak roman yazmaya başladı.
Orhan Kemal, Nazım Hikmet ile Bursa Cezaevi’nde geçirdiği tutukluluk yılları anılarını “Nazım Hikmet’le 3,5 Yıl” isimli kitabında topladı. Hikmet’in vefatından iki yıl daha sonra 1965’te yayınlanmış olan eser, bir anı kitabı olmanın ötesinde hem Nazım Hikmet’in birebir vakitte Orhan Kemal’in sanat anlayışıyla ilgili bilgiler içeriyor.
1940’LARIN SONUNDA ROMANA YÖNELDİ
Uzun yıllar kıssa yazarak kendini geliştiren Kemal, 1940’ların sonunda roman yazmaya yönelmesini şu sözlerle de tabir etmişti:
“neden roman yazıyorum? Bu gereksinim nereden geliyor? Yeteneğimden. Yeterli şair olamadığım için hikayeci oldum. Güzel şair olamazdım, önümde dağ üzere Nazım vardı. Yeterli şair olmam için evvel onu aşmam gerekirdi. Nazım aşılması güç ve olanaksız sarp bir dağdır. Nazım, sonsuz mavi bir denizdir. Nazım, şiir püskürten bir yanardağdır.”
Yapıtlarıyla, toplumsal hayatın değişim devirlerini birey-toplum münasebetleri çerçevesinde gerçekçi bir halde lisana getiren, tarla ırgatlarından fabrika emekçilerine uzanan, birtakım bazı çalışanları kimi birtakım işsiz insanları bahis edinen, ekmek arbedesi veren fakir kısmın hayatını anlatan Orhan Kemal, çağdaş Türk edebiyatında her vakit özgün bir yer edindi.
“YAZILMIŞ BİR SENARYO BİLE GÖRMEMİŞTİM”
Yazılarında Raşit Kemali’nin yanı sıra Reşat Kemal ve Orhan Raşit isimlerini de oldukçaça kullanan müellif, şiir, roman, hikaye, oyun ve senaryo olmak üzere beş farklı alanda eserler verdi.
Orhan Kemal, 1950’lerde sinema öyküleri, diyalog ve senaryolar yazarak Türk sinemasına katkıda bulunmaya başladı. Usta edebiyatçının roman ve kıssaları de 1960’lı senelerdan başlayarak Türk sinemasında izleyiciyle buluştu.
Anılarında senaryo yazmaya başladığı devri Kemal, “Bir gün arkadaş (Macit Cevat Doğudan) bana ‘niçin senaryo yazmıyorsun?’ dedi. Senaryonun çevrilecek sinemaların kıssası olduğunu biliyordum. Lakin o güne kadar ne uğraşmıştım ne de bir senaryonun nasıl yazıldığı üzerinde bir fikrim vardı. Yazılmış bir senaryo bile görmemiştim” kelamlarıyla anlatmıştı.
TÜRK SİNEMASINA KAYNAKLIK ETTİ
Birinci Orhan Kemal uyarlaması 1960’da Atıf Yılmaz tarafınca çekilen Hatalı sineması oldu. Usta edebiyatçı o periyottan daha sonra yapıtlarıyla her devirde Türk sinemasına kaynaklık etti.
Edebiyatçıların ekseriyetle ilgi göstermediği sinema alanıyla pek ilgilenen Kemal, 1963’te Senaryo Tekniği isimli kitabında senaryoyla ilgili teknik tabirlere yer verdi ve Metin Erksan’ın Gecelerin Ötesi isimli sinemasının senaryosunu örnek senaryo olarak ele aldı. Orhan Kemal’in sinema ve edebiyat üzerine yazdıklarına dair şu değerlendirmede bulunmuştu:
“Değerli bir romancı, usta bir hikayeci ya da büyük bir şair olmak senaristlik için yetmeyebilir. Senaryo roman ve öyküden nasıl ki başkadır, senarist de romancı ve hikayeciden başka olacaktır. Düzgün bir senarist… Her şeyi sinema için düşünür. Olay ve görünümlere kamera denilen sinema makinesinin gözüyle bakar. Hareket ve yepyeni olaylar sinema olarak düşünülmeli, sinema olarak görülmeli ve tasarlanmalıdır.”
BİRÇOK MÜKAFATA BEDEL GÖRÜLDÜ
Kemal, Kardeş Hissesi hikayesiyle 1958’de Sait Faik Kıssa Armağanı’nı, Evvel Ekmek ile 1969’da Sait Faik Kıssa Armağanı ile Türk Lisan Kurumu tarafınca verilen Hikaye Ödülü’nü aldı.
Konusunu ve şahıslarını 1958’de yayımlanan Devlet Kuşu romanından aldığı 3 perdelik İspinozlar oyununu 1964’te kaleme alan muharririn bu birinci oyunu, 1964 – 1965 tiyatro döneminde İstanbul Kent Tiyatroları tarafınca sahnelendi.
Orhan Kemal, farklı senelerda kaleme aldığı 72. Koğuş, Murtaza, Eskici Dükkanı, Kardeş Hissesi isimli yapıtlarını de oyunlaştırırken, 72. Koğuş’la 1967’de Ankara Sanat Severler Derneği’nce En Düzgün Oyun Müellifi seçildi.
Usta edebiyatçının 1963’te Sokakların Çocuğu, Kanlı Topraklar, Mahalle Arbedesi ve Dünyada Harp Vardı kitapları tıpkı anda raflarda yerini aldı. Yurt haricinde da okunan Kemal’in kitapları, bilhassa Sovyetler Birliği’nde yayınlandı.
Babaannesinin soyunun bulunduğu yerleri gezip not almak ve 93’ten Bu Yana ismiyle ailesinin kıssasını yazmak emeliyle 1970’te Bulgar Müellifler Birliğinin daveti üzerine Sofya’ya giden müellif, burada kalp krizi geçirdi ve hastaneye kaldırıldı.
1970’TE HAYATINI KAYBETTİ
Müellif Orhan Kemal, tedavi gördüğü hastanede 2 Haziran 1970’te 56 yaşındayken hayatını kaybetti ve cenazesi Türkiye’ye getirilerek 5 Haziran’da Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Kuvvetli hayatına karşın hayat dolu olan Orhan Kemal’in vefatından 2 yıl daha sonra başlatılan Orhan Kemal Roman Armağanı, hala verilmeye devam ediyor.
Açılışı 15 Eylül 2000’de yapılan Orhan Kemal Müzesi’nde ise usta muharririn fotoğrafları, kitaplarının birinci baskıları, çalışma masası, mektupları, gözlüğü ve kıyafetleri üzere bir epeyce anısının yanı sıra Abdülkadir Kemali Bey’in eşyaları da sergileniyor.
“Sanatımın hedefi… İnsanlığın, insanlık tarafınca, insanlık için yönetilme uğraşı ismine sanat.” kelamının sahibi Orhan Kemal’in 27 romanı, 12 hikaye kitabı, 5 oyunu, çeşitli mecmualarda basılmış şiirlerinin yanı sıra, 9’u sinemaya alınmış 10 senaryosu ve 3 sinema hikayesi bulunuyor.
Akrep 24. yeni kısım 2. fragmanı
AİLESİ SURİYE’YE MECBURÎ GÖÇ ETTİ
Ailesiyle evvel Niğde, daha sonra Konya, babasının Kastamonu milletvekili olarak 1. Meclis’e girmesinin akabinde Ankara’da yaşamaya başlayan Kemal, babasının 1930’da Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kurmasının akabinde gelişen olaylar kararı ailesinin Suriye’ye mecburî göçüyle ortaokul son sınıfta tahsilini bıraktı.
Orhan Kemal, sonrasındasında Adana’ya geri dönerek tarım fabrikalarında personellik, dokumacılık, ambar memurluğu ve katiplik üzere işlerde çalışırken, Ulusal Mensucat Fabrikası’nda emekçi olan Nuriye Hanım ile 5 Mayıs 1937’de evlendi ve biri kız 4 çocuğu dünyaya geldi.
BİRİNCİ ŞİİRLERİNİ ASKERDE YAZDI
Yazı hayatına şiirle başlayan ve birinci şiirini 1939 yılında Reşat Kemal takma ismiyle yayımlanan muharrir, kıssa ve romanlarında Orhan Kemal ismini kullandı ve bu isimle ünlendi.
Panait Istrati ile Maksim Gorki hikayelerinden etkilenen, hikayeleri 1941-1943’te “Yürüyüş” ve “İkdam” gazeteleriyle “Yurt ve Dünya” mecmuasında yayımlanan Kemal, 1951’de İstanbul’a gelerek tefrika hikayeler kaleme aldı. Orhan Kemal’in 1949’da yayınlanan birinci kıssa kitabı “Ekmek Kavgası” sanat etrafından olumlu tenkitler aldı. Edebiyat eleştirmeni Asım Bezirci, yapıta dair şunları kaydetmişti:
“Bu hikayeci (Orhan Kemal) ile kesinlikle ki edebiyatımızda memleketin şimdiye kadar görülmemiş taraflarına bir pencere açılmıştır. öncedena kendine has bir tabiri var. Şaşılacak derecede canlı ve sürükleyici bir söz. Şimdiye kadar edebiyatın alışmadığı halk lehçesi ve kaba kelamlardan kaçınmayan bir içtenlikle bize halkın aşağı katmanlarında kıvıl kıvıl kaynaşan hayattan enstantaneler veriyor. Tiplerin hayal mahsulü olmadığını birinci bakışta fark ediyorsunuz. Derhal anlıyoruz ki bu beşerler o acıları, sıkıntıları, sevinçleri ve özlemleriyle hayatışlar.”
“MEMLEKETE FAYDASI OLDUĞU MUHAKKAK”
Muharrir Salim Şengil de Orhan Kemal’i, “Kim ne derse desin. Orhan Kemal’in sanatında sonsuz bir memleket sevgisinden, insanlara karşı derin şefkatten öteki bir şey görmüyoruz. Gerçeklere bağlılığı onu vakit zaman ve çeşitli ataklara uğratsa da, realist bir sanat anlayışı için yaptığı uğraşın memleket faydasına olduğu muhakkaktır.” tabirleriyle değerlendirmişti.
NAZIM HİKMET’TEN ETKİLENDİ
Askerlik misyonu esnasında, ceza kanununun 94. unsuruna karşıt davranıştan 5 yıl mahpusa mahkum olarak Kayseri, Adana ve Bursa cezaevlerinde yatan muharrir, Bursa Cezaevi’ndeyken Nazım Hikmet’le arkadaş oldu ve ünlü şairin roman denemelerini beğenmesi üzerine şiiri bırakarak roman yazmaya başladı.
Orhan Kemal, Nazım Hikmet ile Bursa Cezaevi’nde geçirdiği tutukluluk yılları anılarını “Nazım Hikmet’le 3,5 Yıl” isimli kitabında topladı. Hikmet’in vefatından iki yıl daha sonra 1965’te yayınlanmış olan eser, bir anı kitabı olmanın ötesinde hem Nazım Hikmet’in birebir vakitte Orhan Kemal’in sanat anlayışıyla ilgili bilgiler içeriyor.
1940’LARIN SONUNDA ROMANA YÖNELDİ
Uzun yıllar kıssa yazarak kendini geliştiren Kemal, 1940’ların sonunda roman yazmaya yönelmesini şu sözlerle de tabir etmişti:
“neden roman yazıyorum? Bu gereksinim nereden geliyor? Yeteneğimden. Yeterli şair olamadığım için hikayeci oldum. Güzel şair olamazdım, önümde dağ üzere Nazım vardı. Yeterli şair olmam için evvel onu aşmam gerekirdi. Nazım aşılması güç ve olanaksız sarp bir dağdır. Nazım, sonsuz mavi bir denizdir. Nazım, şiir püskürten bir yanardağdır.”
Yapıtlarıyla, toplumsal hayatın değişim devirlerini birey-toplum münasebetleri çerçevesinde gerçekçi bir halde lisana getiren, tarla ırgatlarından fabrika emekçilerine uzanan, birtakım bazı çalışanları kimi birtakım işsiz insanları bahis edinen, ekmek arbedesi veren fakir kısmın hayatını anlatan Orhan Kemal, çağdaş Türk edebiyatında her vakit özgün bir yer edindi.
“YAZILMIŞ BİR SENARYO BİLE GÖRMEMİŞTİM”
Yazılarında Raşit Kemali’nin yanı sıra Reşat Kemal ve Orhan Raşit isimlerini de oldukçaça kullanan müellif, şiir, roman, hikaye, oyun ve senaryo olmak üzere beş farklı alanda eserler verdi.
Orhan Kemal, 1950’lerde sinema öyküleri, diyalog ve senaryolar yazarak Türk sinemasına katkıda bulunmaya başladı. Usta edebiyatçının roman ve kıssaları de 1960’lı senelerdan başlayarak Türk sinemasında izleyiciyle buluştu.
Anılarında senaryo yazmaya başladığı devri Kemal, “Bir gün arkadaş (Macit Cevat Doğudan) bana ‘niçin senaryo yazmıyorsun?’ dedi. Senaryonun çevrilecek sinemaların kıssası olduğunu biliyordum. Lakin o güne kadar ne uğraşmıştım ne de bir senaryonun nasıl yazıldığı üzerinde bir fikrim vardı. Yazılmış bir senaryo bile görmemiştim” kelamlarıyla anlatmıştı.
TÜRK SİNEMASINA KAYNAKLIK ETTİ
Birinci Orhan Kemal uyarlaması 1960’da Atıf Yılmaz tarafınca çekilen Hatalı sineması oldu. Usta edebiyatçı o periyottan daha sonra yapıtlarıyla her devirde Türk sinemasına kaynaklık etti.
Edebiyatçıların ekseriyetle ilgi göstermediği sinema alanıyla pek ilgilenen Kemal, 1963’te Senaryo Tekniği isimli kitabında senaryoyla ilgili teknik tabirlere yer verdi ve Metin Erksan’ın Gecelerin Ötesi isimli sinemasının senaryosunu örnek senaryo olarak ele aldı. Orhan Kemal’in sinema ve edebiyat üzerine yazdıklarına dair şu değerlendirmede bulunmuştu:
“Değerli bir romancı, usta bir hikayeci ya da büyük bir şair olmak senaristlik için yetmeyebilir. Senaryo roman ve öyküden nasıl ki başkadır, senarist de romancı ve hikayeciden başka olacaktır. Düzgün bir senarist… Her şeyi sinema için düşünür. Olay ve görünümlere kamera denilen sinema makinesinin gözüyle bakar. Hareket ve yepyeni olaylar sinema olarak düşünülmeli, sinema olarak görülmeli ve tasarlanmalıdır.”
BİRÇOK MÜKAFATA BEDEL GÖRÜLDÜ
Kemal, Kardeş Hissesi hikayesiyle 1958’de Sait Faik Kıssa Armağanı’nı, Evvel Ekmek ile 1969’da Sait Faik Kıssa Armağanı ile Türk Lisan Kurumu tarafınca verilen Hikaye Ödülü’nü aldı.
Konusunu ve şahıslarını 1958’de yayımlanan Devlet Kuşu romanından aldığı 3 perdelik İspinozlar oyununu 1964’te kaleme alan muharririn bu birinci oyunu, 1964 – 1965 tiyatro döneminde İstanbul Kent Tiyatroları tarafınca sahnelendi.
Orhan Kemal, farklı senelerda kaleme aldığı 72. Koğuş, Murtaza, Eskici Dükkanı, Kardeş Hissesi isimli yapıtlarını de oyunlaştırırken, 72. Koğuş’la 1967’de Ankara Sanat Severler Derneği’nce En Düzgün Oyun Müellifi seçildi.
Usta edebiyatçının 1963’te Sokakların Çocuğu, Kanlı Topraklar, Mahalle Arbedesi ve Dünyada Harp Vardı kitapları tıpkı anda raflarda yerini aldı. Yurt haricinde da okunan Kemal’in kitapları, bilhassa Sovyetler Birliği’nde yayınlandı.
Babaannesinin soyunun bulunduğu yerleri gezip not almak ve 93’ten Bu Yana ismiyle ailesinin kıssasını yazmak emeliyle 1970’te Bulgar Müellifler Birliğinin daveti üzerine Sofya’ya giden müellif, burada kalp krizi geçirdi ve hastaneye kaldırıldı.
1970’TE HAYATINI KAYBETTİ
Müellif Orhan Kemal, tedavi gördüğü hastanede 2 Haziran 1970’te 56 yaşındayken hayatını kaybetti ve cenazesi Türkiye’ye getirilerek 5 Haziran’da Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Kuvvetli hayatına karşın hayat dolu olan Orhan Kemal’in vefatından 2 yıl daha sonra başlatılan Orhan Kemal Roman Armağanı, hala verilmeye devam ediyor.
Açılışı 15 Eylül 2000’de yapılan Orhan Kemal Müzesi’nde ise usta muharririn fotoğrafları, kitaplarının birinci baskıları, çalışma masası, mektupları, gözlüğü ve kıyafetleri üzere bir epeyce anısının yanı sıra Abdülkadir Kemali Bey’in eşyaları da sergileniyor.
“Sanatımın hedefi… İnsanlığın, insanlık tarafınca, insanlık için yönetilme uğraşı ismine sanat.” kelamının sahibi Orhan Kemal’in 27 romanı, 12 hikaye kitabı, 5 oyunu, çeşitli mecmualarda basılmış şiirlerinin yanı sıra, 9’u sinemaya alınmış 10 senaryosu ve 3 sinema hikayesi bulunuyor.
Akrep 24. yeni kısım 2. fragmanı